Biotopområdefaktor i Berlin — Gjennomføring av retningslinjer som bidreg til å kontrollere temperatur og avrenning

Berlin klima er temperert, med ein betydeleg urban varme øya effekt, noko som kan auke temperaturen med opptil 4 °C i forhold til omkringliggande område. Medan det er mykje usikkerheit om dei nøyaktige verknadene av klimaendringar på byen, indikerer scenari at temperaturane vil bli høgare, ekstreme vêrforhold som hetebølgjer og intens regn og haglstormar vil bli hyppigare, luftforureining vil auke, og det vil vere vassmangel (sistnemnde til trass for omfattande kilder til ferskvatn i byen, på grunn av lengre, tørrare periodar utan nedbør, auka vassforbruk og avleiing av vatn lenger oppstraums). Spesielt frekvensen av hetebølgjer forventast å auke som følgje av klimaendringar, til opptil 2 hendingar kvart 33. år i 2050 og opptil 12 hendingar kvart 33. år innan slutten av århundret under RCP 8.5 (ClimateAdapt, Urban Adaptation Map Viewer). Desse endringane i klimaet forventast å ha negative konsekvensar for folkesetnaden, spesielt med tanke på at Berlin sentrum er prega av ein høg tettleik av konstruksjon. Intensivt brukte byområde påverkast av:

• Ein høg grad av jordforsegling, som følgje av auken i oppbygde område og ugjennomtrengelege overflater;
• Utilstrekkeleg etterfylling av grunnvatnet, på grunn av den raske avrenninga av nedbør i kloakksystemet;
• Overdriven oppvarming og mangel på råme;
• Ein konstant nedgang i biologisk mangfald, på grunn av avgrensa utviding av grøntområde.

BAF bidreg til følgjande tilpasnings- og miljøkvalitetsmål:

• Beskytte og forbetra mikroklimaet og luftkvaliteten, redusere varmeøyeffekten i byane og dermed redusere sårbarheita for hetebølgjer;
• Bevaring og styrking av jordfunksjonar og vassbalanse, noko som reduserer sårbarheita for ekstreme nedbørshendingar og relaterte avrenning.
• Opprette og forbetra kvaliteten på habitatar for plantar og dyr;
• Forbetring av bustadmiljøet.

Biotopområdefaktoren fastslår at utvikling av nye bygningar krev at ein del av arealet skal stå igjen som grøntområde. BAF gjev utviklarar, arkitektar og designarar klare, men fleksible retningslinjer for den delen av tomta som må plantast eller gje andre grøne romfunksjonar når det gjeld: forbetring av mikroklimaet, bykjøling, berekraftig drenering, forbetring av naturlege habitatar og forbetring av kvaliteten på bustadmiljøet. Spesifikke løysingar implementert i BAF inkluderer: i) grøngjering av funksjonelle rom (t.d. sykkel- eller søppelbytte), II) planting av tre og buskar eller, i mindre område, klatreplantar for å skapa grøne veggar; IIi) innføring av grøne tak, IV) asfaltering avgrensa til hovudvegar og bruk av permeable overflater andre stader.

Desse tiltaka reduserer strålingsstraumar, gjev skugge, gjev ein avkjølande effekt inne i bygningar og ute, forbetrar luft- og vasskvaliteten og forbetrar riktig styring av overvassavrenning. utviklaren kan bestemme kva for grøne plasstiltak som skal brukast, og kvar, så lenge det naudsynte grøne plassforholdet oppnåast.

BAF-formelen beregner andelen av eit område som må vere grøntområde: BAF står for Ecologically Effective Surface Areas/Total Land Area (økologisk effektive overflateområde/totalt areal). BAF-måla avheng av den spesifikke bruken av eit område. Dei økologisk effektive overflateområda er ein vekta sum av områda som tilhøyrer dei ulike kategoriane som er føresett i tiltaket, der vektingsfaktorar fangar opp dei ulike «økologiske verdiane» av desse kategoriane. Ulike typar grøntarealer vektast ulikt i samsvar med desse «økologiske verdiane», som er basert på evapotranspirasjonskapasitet, permeabilitet, høve for lagring av regnvatn, forhold til jordfunksjon og tilrettelegging av habitat for planter og dyr. Til dømes er vektfaktoren til ei forsegla asfaltoverflate 0; at av omfattande grøne tak er 0,5; at av overflater med vegetasjon kopla til jord under er 1. Bustad- og fellesområde må oppnå eit BAF-mål på 0,6, medan kommersielle, forretningsmessige og administrative område bes om å oppnå eit lågare mål på 0,3.

Sidan desember 2019 har dei føreskrivne vektfaktorane for vertikalgrønt og takgrønt gått gjennom følgjande forbetringar: vertikalt grøntområde utan tilkopling til bakken: 0,7 per m2, Omfattande grønngjering av taket: 0,5 per m2, halvintensiv grøngjering av taket: 0,7 per m2, intensiv takgrøning: 0,8 per m2. Utviklarane kan dermed bruke eit breitt spekter av alternativ som kombinerer ulike område med ulike typar overflater for å oppnå den naudsynte standarden.

Biotope Area Factor vart formulert for indre bydelar i Berlin av nokre få ekspertar som vart samde om den naudsynte andelen grøne område for ulike utviklingstypar, basert på utforminga av bygningane. Offentleg høyring har alltid vore ansett som svært viktig for landskapsplanlegging i Tyskland. Landskapsprogrammet vart i 1986 gjenstand for ein omfattande offentleg høyringsprosess i ei målretta høyringsøving”Berlinhatt Pläne (Berlin har planar)”. Den andre offentlege høringa for programmet vart halden i 1993, flere år etter Berlinmurens fall, med planen endeleg godkjent i 1994. BAF vart etablert i landskapsplanar som ei forordning. Som ein del av dei ovannemnde prosedyrane kan offentlege etatar og miljøbyråar delta i utviklinga. I tillegg var det obligatorisk at saka skulle visast offentleg, ikkje berre for innbyggjarane i det aktuelle området, men for heile Berlin. Sjølv om det var eit høve for interessentar å delta, vart dei ikkje direkte kontakta, og derfor varierte interessatinvolvering avhengig av saka. Deltakande interessentar inkluderte lokalsamfunnet, offentleg forvalting og miljøorganisasjonar.

Bruk av forskrifter har vist seg å vere eit effektivt middel for å auke grøn dekning i Berlin sentrum, då kvar ny utvikling må overhalde BAF-måla. Fleksibiliteten til tilnærminga gjev betydelege fordelar. Utviklarar kan velje mellom ei rekkje forskjellige alternativ for grøngjering eller oppretting av permeable overflater og velje dei som er mest fordelaktige og effektive for seg sjølv og brukarane av utviklinga. Samarbeidet mellom Berlin-departementa for landskapsplanlegging og arealplanlegging har sørgde for at dei to planleggingsinstrumenta som er sentrale for gjennomføringa av BAF, fungerer på ein koordinert måte. Ein annan faktor som klart bidreg til suksessen er at tiltaka synleg bidreg til utvikling av eit betre miljø i indre by.

BAF er obligatorisk berre i område der juridisk bindande landskapsplanar er til stades (16 % av Berlin i 21 forskjellige område). Utanfor desse områda er BAF frivillig og kan brukast som ei retningslinje for å oppmuntre til miljøtiltak når det foreslås endringar i eksisterande bygningsstrukturar. På grunn av sin enkelheit og det aukande medvitet om miljøspørsmål, har arkitektar, byggherrar og grunneigarar ein tendens til å bruke BAF, som er eit teikn på suksess. Det faktum at BAF er frivillig utanfor område som omfattast av landskapsplanar, gjer det imidlertid vanskeleg å spekulere i det faktiske potensialet for gjennomføring. Diskusjonen med ein av dei lokale kontaktpersonane framheva at i ”enkelte distrikter har naturvernet ein høgare verdi enn i andre, og dermed lukkast nokre lokale forvaltarar betre med å overtyde utbyggjarane om å ta det i bruk. Nokre gonger har byggherrar sjølv interesse av å gjere prosjektet «grønare» og meir berekraftig. I nokre distrikter må byggherrar få aksept av bebuarane, og BAF kan hjelpa. Dermed er realiseringa av BAF avhengig av mange faktorar, hovudsakleg aktiv kommunikasjon av etatane i distrikta og miljømedvitet til bebuarane.

Kostnadane for dei tiltaka som er valde på grunnlag av BAF, absorberast i byggekostnadane. Viss bygningseigarar blir konfrontert med uforholdsmessig høge utgifter, ber dei normalt om ei lindring av BAF som generelt er godkjent. Det er ikkje gjennomført ei samla kostnadsevaluering på grunn av mangel på personell.

Fordelane observert så langt inkluderer eit forbetra bustadmiljø og livskvalitet og ein auke av det effektive området for å oppretthalde biologisk mangfald gjennom å gjenopprette grøne indre gardsplassar og hagar. Andre fordelar som redusert sårbarheit for hetebølgjer og til vassrelaterte ekstremar er forventa, men har ikkje vorte kvantifisert, enno.

I Berlin kan BAF etablerast primært i landskapsplanar som ein miljøplanleggingsparameter. BAF gjeld for område der det foreliggar juridisk bindande landskapsplanar. Dei ibuande juridisk bindande ordningane finst i Berlins "Handbuch der Berliner Landschaftspläne" (Manual of Berlin Landscape plans). Utanfor desse områda er BAF frivillig; Det kan brukast som ei retningslinje for å oppmuntre til miljøtiltak som skal innarbeidast når det foreslås endringar i eksisterande bygningsstrukturar.

Utvidinga av det obligatoriske BAF, sjølv om det diskuterast på politisk nivå, kan ikkje vere mogleg for augneblinken på grunn av juridiske og tekniske barrierar. I praksis er det ikkje noko rettsleg grunnlag for rettsleg pålegg av BAF. Nærare bestemt må pålegg om BAF innarbeidast i ein reguleringsplan, og i denne ramma er pålegget underlagt kravet om ikkje å forårsaka nokon kommersiell skade, noko som inneber at økonomiske omsyn er overordna. Vidare kan BAF ikkje setjast for heile indre byområde, fordi kvart distrikt i Berlin har si eiga planleggingsmyndigheit. Dermed varierer den faktiske gjennomføringa av BAF på tvers av distrikter, avhengig av mottakelegheit for miljøspørsmål frå dei relevante aktørane og aktiv kommunikasjon av etatane i distrikta.

BAF-implementeringa starta i 1994 og går føre seg framleis.

Meir enn 50 år, avhengig av dei spesifikke handlingane og leiingsaktivitetane.

Sabine Kopetzki
Senatsverwaltung für Umwelt, Verkehr und Klimaschutz
Stadt und Freiraumplanung
Am Köllnischen Park 3, 10179 Berlin
E-mail: sabine.kopetzki@senuvk.berlin.de 

Sebastian Hausmann
Senatsverwaltung für Umwelt, Verkehr und Klimaschutz
Abteilung III - Klimaschutz, Naturschutz und Stadtgrün
Stellenzeichen III B 1-4, Raum 222
Am Köllnischen Park 3 / 10179 Berlin
E-mail: sebastian.hausmann@senuvk.berlin.de 

Grøn og blå plasstilpasning for byområde og økobyar (GRaBS) og Senatsverwaltung für Umwelt, Verkehr und Klimaschutz (Berlin)