Budowanie odporności transportu kolejowego na zagrożenia alpejskie w Austrii

Surowy górzysty charakter Alp Wschodnich, w których znajduje się około 65% terytorium Austrii, stanowi szczególne wyzwanie dla planowania i zarządzania transportem kolejowym. Ulga i strome zbocza ograniczają przestrzeń nadającą się do stałych osiedli i infrastruktury. W związku z tym linie kolejowe często podążają za równinami zalewowymi lub znajdują się wzdłuż stromych niestabilnych zboczy, co znacznie naraża je na powodzie, a w szczególności na zagrożenia alpejskie, np. przepływy gruzu, upadki skał, lawiny lub osunięcia ziemi. W rezultacie na infrastrukturę kolejową i eksploatację kolejową wielokrotnie wpływały zagrożenia alpejskie. Na przykład, kilka wagonów pociągu międzymiastowego wykoleił się przy torrent Masonbach (Vorarlberg) w dniu 11^sierpnia 1995 roku, po wypadku przepływu gruzu, który zniszczył most. Trzy osoby zginęły, 17 osób zostało ciężko rannych, a tor musiał zostać zamknięty na prawie tydzień. Również w czerwcu 2013 r. powodzie i przepływy śmieci spowodowały znaczne szkody w infrastrukturze kolejowej. Krajowy operator kolejowy ÖBB Infra AG zgłosił straty w wysokości około 75 mln EUR w swojej sieci kolejowej.

Większość zagrożeń alpejskich jest spowodowana ekstremalnymi/ciężkimi (hydro-) warunkami meteorologicznymi, takimi jak obfite opady, szybkie topnienie śniegu lub ekstremalne temperatury. W przyszłości ryzyko związane z zagrożeniami alpejskimi może znacznie wzrosnąć ze względu na skutki zmiany klimatu. Na przykład liczba bardzo intensywnych opadów może wzrosnąć o 36 % na obszarach alpejskich i o 70 % na nizinach kraju (między okresem odniesienia 1961–1990 a okresem objętym prognozą 2011–2040; Kellermann i in. 2016).

Austriackie Koleje Federalne (ÖBB Infra AG), wraz z partnerami ze społeczeństwa obywatelskiego, sektora prywatnego i rządu, mają trudny mandat do oceny ryzyka, podjęcia środków zapobiegawczych oraz zapewnienia bezpiecznej i ciągłej eksploatacji sieci. Jedną ze strategii ograniczania ryzyka jest wdrożenie strukturalnych środków ochronnych, takich jak wały przeciwpowodziowe i nasypy. W związku z tym ustalenie priorytetów w zakresie środków i kwestii podziału kosztów z innymi zainteresowanymi stronami rządowymi stanowi wyzwanie. Jednocześnie wdrożenie środków strukturalnych przeciwko zagrożeniom alpejskim w Austrii – z około 5 000 torrentów i 3 800 ścieżkami lawinowymi – jest często niewykonalne zarówno ze względów gospodarczych, jak i z uwagi na aspekty ochrony przyrody i krajobrazu. Ponieważ środki techniczne są w związku z tym ograniczone w zapewnianiu współmiernego poziomu bezpieczeństwa przewozów kolejowych w topografii alpejskiej, istnieje silna potrzeba wprowadzenia dodatkowych (niestrukturalnych) środków zmniejszających ryzyko, takich jak monitorowanie pogody i wczesne ostrzeganie.

Ekstremalne zdarzenia meteorologiczne stanowią duże zagrożenie dla infrastruktury kolejowej i bezpieczeństwa pasażerów. W przyszłości zmiany klimatu prawdopodobnie będą miały poważny wpływ na zagrożenia meteorologiczne w regionie alpejskim. Aby zminimalizować bezpośrednie szkody w infrastrukturze kolejowej, ÖBB Infra AG wraz ze swoimi partnerami wdraża środki ochrony strukturalnej, o ile jest to wykonalne pod względem ekonomicznym, technicznym i środowiskowym. Jednak zwłaszcza w środowisku alpejskim pełna ochrona nie jest możliwa, a profil ryzyka stale się zmienia z powodu zmiany klimatu. Aby zapewnić bezpieczną i ciągłą eksploatację sieci oraz bezpieczeństwo pasażerów, zainstalowano uzupełniające systemy monitorowania pogody i wczesnego ostrzegania.

ÖBB Infra AG stosuje głównie dwie uzupełniające się strategie zarządzania ryzykiem. Z jednej strony ryzyko związane z zagrożeniami alpejskimi zmniejsza się dzięki wdrożeniu strukturalnych środków ochrony. ÖBB Infra AG jest głównie odpowiedzialna za konstruowanie i utrzymywanie środków ochronnych, takich jak groble lub szopy na śmieci. W większości przypadków musi również finansować te środki. Niemniej jednak, jeśli planowane środki chronią również osiedla lub inne elementy infrastruktury, takie jak drogi lub dostawy energii, ma miejsce współpraca z innymi organami lub społecznościami państwowymi i regionalnymi, a system ochrony może być dotowany w ramach ustawy o pomocy technicznej w zakresie inżynierii hydraulicznej (WBFG [1985] 2014).

Z drugiej strony ryzyko związane z zagrożeniami alpejskimi zmniejsza się dzięki poprawie gotowości do reagowania i zarządzania kryzysowego. Kluczowym elementem strategii ograniczania ryzyka ÖBB jest system monitorowania pogody i wczesnego ostrzegania zwany infra:wetter, który jest wspólnie obsługiwany przez ÖBB i prywatną służbę meteorologiczną UBIMET GmbH. Ten interaktywny portal internetowy dostępny dla pracowników ÖBB łączy dane z własnych i zewnętrznych stacji meteorologicznych ZAMG (Zentralanstalt für Meteorologie und Geodynamik - Centralny Instytut Meteorologii i Geodynamiki), radarów, satelitów, a także lokalnych i globalnych prognoz pogody ze szczegółowymi informacjami na temat kompletnej sieci kolejowej w Austrii. Zapewnia obliczenie ważnych parametrów meteorologicznych, takich jak temperatura, prędkość wiatru, opady deszczu, opady śniegu i linia śniegu na poziomie lokalnym.

Oprócz dostarczania zindywidualizowanych i specyficznych dla trasy ostrzeżeń dla około 1500 użytkowników, infra:wetter służy również do wcześniejszego identyfikowania tak zwanych krytycznych warunków meteorologicznych (CMC): warunki pogodowe, które potencjalnie prowadzą do większych zakłóceń w ruchu kolejowym i w związku z tym wymagają skoordynowanych działań ze strony Działu Zarządzania Zagrożeniami Naturalnymi ÖBB Infra AG. W przypadku wykrycia krytycznego stanu meteorologicznego z wystarczającym czasem wstępnego ostrzeżenia wydawane jest ostrzeżenie pogodowe i wdrażany jest plan procedur. Może to obejmować instalację polecenia zdarzenia, które decyduje o operacyjnych środkach ostrożności, takich jak ograniczenia prędkości, zamknięcia torów lub tymczasowe środki łagodzące. Na przykład w przypadku, gdy przewiduje się obfite opady śniegu, można podjąć środki, takie jak zmienione planowanie zasobów ludzkich i świadczenie usług zimowych lub wstępne podgrzewanie punktów przełączania w celu zapewnienia operacyjności sieci. Istnienie funkcjonującego systemu monitorowania pogody i wczesnego ostrzegania jest również skutecznym i elastycznym rozwiązaniem w zakresie zarządzania ryzykiem w celu uwzględnienia przewidywanych zmian częstotliwości i intensywności zagrożeń klimatycznych spowodowanych zmianą klimatu.

Aby przeciwdziałać ryzyku związanemu z zagrożeniami naturalnymi, ÖBB Infra AG zapewnia odpowiednie zasoby do zarządzania zagrożeniami naturalnymi i jest uprawniona do podejmowania własnych decyzji jako przedsiębiorstwo. Jednak ze względu na złożoną sytuację zagrożeń alpejskich zarządzanie nimi w transporcie kolejowym w Austrii nie może być obsługiwane wyłącznie przez ÖBB Infra AG, a strukturalne środki zmniejszające ryzyko w sektorze transportu muszą być w wielu miejscach dostosowane do strategii zarządzania ryzykiem publicznym. W związku z tym potrzebne są partnerstwa i niezbędna współpraca między różnymi zainteresowanymi stronami na różnych szczeblach administracyjnych, tj. od szczebla lokalnego po szczebel krajowy.

Na poziomie nadrzędnym ÖBB Infra AG współpracuje z ministerstwami federalnymi w kwestiach strategicznych, takich jak decyzje ustawodawcze i standardy techniczne. Na poziomie środków redukcji ryzyka strukturalnego ÖBB Infra AG współpracuje z władzami regionalnymi, społecznościami oraz Federalnym Ministerstwem Rolnictwa, Leśnictwa, Środowiska i Gospodarki Wodnej (BMLFUW). Jeżeli chodzi o środki niestrukturalne, ÖBB Infra AG współpracuje z sektorem prywatnym, instytucjami akademickimi i władzami regionalnymi w zakresie obsługi systemu monitorowania pogody i wczesnego ostrzegania oraz poprawy oceny ryzyka.

Budowa środków ochrony strukturalnej może potrwać do kilku lat. Na przykład w następstwie zdarzenia związanego z przepływem gruzu w Taxenbach w 2013 r. ÖBB zbudował barierę przepływu gruzu konstrukcyjnego, która została ukończona w 2016 r. System monitorowania pogody i wczesnego ostrzegania infra:wetter został wdrożony w 2005 r. wspólnie przez ÖBB Infra AG i UBIMET GmbH.

Strukturalne środki ochrony, takie jak groble lub bariery przepływu gruzu, mają zwykle kilkudziesięcioletni okres eksploatacji. Monitorowanie pogody i system wczesnego ostrzegania infra:wetter jest stałym zadaniem.

Annegret Thieken
University of Potsdam
Institute of Earth and Environmental Science
Phone:+49 331 977 2984
E-mail: annegret.thieken@uni-potsdam.de

Finansowany ze środków 7PR projekt ENHANCE „Enhancing risk management partnerships for catastrophic natural hazards in Europe” [Wzmocnienie partnerstw w zakresie zarządzania ryzykiem w odniesieniu do katastrofalnych zagrożeń naturalnych w Europie]