Wdrażanie strategii na rzecz zielonej infrastruktury miejskiej Vitoria-Gasteiz

Głównymi wyzwaniami związanymi ze zmianą klimatu w regionie Vitoria-Gasteiz są zmiany w strukturze opadów, wzrost temperatury i zwiększenie ryzyka powodzi. Zmiany w opadach są szczególnie oczekiwane w okresie wiosennym ze średnim spadkiem wahającym się od 10% do 30% do 2100 r. Oczekuje się również wzrostu do 30% liczby zdarzeń z ekstremalnymi opadami. Badania przewidują również zwiększone ryzyko i niebezpieczeństwo powodzi. Oczekuje się również wzrostu średniej rocznej temperatury i występowania fal upałów. W szczególności w miesiącach zimowych minimalne temperatury mogą wzrosnąć od 1 do 3oC do 2100 r., podczas gdy w miesiącach letnich prognozy wskazują na możliwy wzrost do 3oC w maksymalnych temperaturach jeszcze do 2100 r. Z powodu tych zmian do końca stulecia spodziewane są dłuższe i bardziej powtarzające się fale upałów.

Vitoria-Gasteiz to miasto liczące ponad 200 000 mieszkańców, które może być dotknięte bardziej surowymi warunkami klimatycznymi. Z tego powodu niezwykle ważne jest tworzenie terenów zielonych, które mogą zmniejszyć wpływ fal upałów i efekt wyspy ciepła typowy dla obszarów miejskich. Obszary zielone będą również promować ochronę, łączność i poprawę różnorodności biologicznej, istotne zarówno dla łagodzenia zmiany klimatu, jak i przystosowania się do niej.

Strategia na rzecz zielonej infrastruktury miejskiej została zainicjowana przez Radę Miasta Vitoria-Gasteiz w 2012 r. i zakłada również projekt „Korzenie jutra”, który jest nadal w toku. Strategia ma na celu zbadanie przydatności różnych rozwiązań w zakresie zielonej infrastruktury miejskiej w celu sprostania różnorodnym wyzwaniom miejskim, takim jak poprawa różnorodności biologicznej, łagodzenie zmiany klimatu i promowanie przystosowania się do zmiany klimatu w mieście. Obejmuje również badanie miejskich usług ekosystemowych, koncepcję wielofunkcyjności zielonej infrastruktury miejskiej i związanych z nią korzyści. W oparciu o ten ogólny cel strategia na rzecz zielonej infrastruktury miejskiej Vitoria-Gasteiz realizuje następujące cele szczegółowe:

1. Poprawa różnorodności biologicznej w mieście, zwiększenie łączności przestrzennej i funkcjonalnej między miejskimi i podmiejskimi obszarami zielonymi.
2. Zwiększenie usług świadczonych przez ekosystemy miejskie, wzmocnienie procesów naturalnych.
3. Integracja procesów i przepływów ekologicznych i hydrologicznych w planowaniu urbanistycznym.
4. Zmniejszenie efektu miejskiej wyspy ciepła, zmniejszenie wpływu zmiany klimatu i poprawa adaptacji w mieście.
5. Promowanie publicznego korzystania z terenów zielonych, zwiększenie możliwości spędzania wolnego czasu i rekreacji, zwiększenie dostępności i połączeń terenowo-miejskich, zachowanie dziedzictwa kulturowego i tradycyjnych krajobrazów oraz rozszerzenie poczucia tożsamości i przynależności.
6. Stwórz środowisko miejskie, które sprzyja zdrowiu, dobremu samopoczuciu i ogólnej mieszkalności miasta.
7. Podnoszenie świadomości na temat związku między przyrodą-różnorodnością biologiczną a społeczeństwem, a w szczególności na temat towarów i usług dostarczanych przez ekosystemy, w tym ich wartości ekonomicznej.
8. Przyczynianie się do rozwoju gospodarczego poprzez tworzenie miejsc pracy.

Mając świadomość, że konieczne jest opracowanie nowych strategii i projektów interwencyjnych, które przekształcą miasto w przestrzeń, która na nowo połączy się z naturą i stanie się bardziej odporna, Rada Miasta Vitoria-Gasteiz zaproponowała w 2012 r. nową linię działania opartą na zastosowaniu koncepcji zielonej infrastruktury miejskiej. W tym celu Rada Miejska opracowała strategię na rzecz zielonej infrastruktury miejskiej Vitoria-Gasteiz. Strategia ta odnosi się do innych planów gminnych, takich jak strategia ochrony różnorodności biologicznej i plan przeciwdziałania zmianie klimatu i przystosowania się do niej, w którym podkreślono konieczność tworzenia terenów zielonych w celu złagodzenia wkładu miasta w zmianę klimatu, a także tworzenia zielonej infrastruktury w celu zwiększenia odporności miasta i jego zdolności przystosowawczych do zmiany klimatu.

Strategia na rzecz zielonej infrastruktury miejskiej jest wdrażana poprzez różne interwencje w różnych częściach miasta: Zielony Pierścień (seria parków i obszarów półwiejskich otaczających miasto), parki miejskie i korytarze ekologiczne łączące różne elementy (takie jak drzewa wzdłuż strumieni wodnych lub ulice porośnięte drzewami), puste działki, a nawet budynki. Interwencje są bardzo zróżnicowane i w wielu przypadkach mają wiele celów, w tym:

• przekształcenie pustych działek w nowe tereny zielone;
• Wzrost biomasy oraz liczby drzew i krzewów w parkach i ogrodach.
• Poprawa funkcji siedlisk na istniejących terenach zielonych poprzez interwencje zwiększające różnorodność biologiczną w miastach, poprawę ochrony gatunków rodzimych i poprawę gospodarki wodnej.
• Promowanie rolnictwa ekologicznego w przestrzeniach wolnych i podmiejskich.
• Promocja zieleni w fasadach i okładkach itp.

Niektóre z najbardziej emblematycznych interwencji, które zostały już przeprowadzone w ramach strategii na rzecz zielonej infrastruktury miejskiej, obejmują renowację miejską alei Gasteiz za pomocą technik ekoprojektu oraz, w związku z tym, stworzenie zielonej fasady w Pałacu Kongresowym Europa, położonym na tej samej osi drogi. Remont alei Gasteiz polegał zasadniczo na budowie odrestaurowanego korytarza rzecznego, plantacji wyrównanych drzew wzdłuż nowego kanału i budowie ulic wolnych od samochodów. Instalacja pionowego ogrodu na fasadzie Congress Palace Europa złożonego z rodzimych gatunków przyczyniła się do poprawy izolacji termicznej i akustycznej budynku, zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza i poprawy estetycznej jakości środowiska.

Jednocześnie w różnych dzielnicach rozpoczęto interwencje mające na celu wspólne zajęcie się szeregiem problemów związanych z zarządzaniem miastem i wspólne reagowanie na nie. Interwencje te odbywają się na obecnie nieobsadzonych i zielonych terenach, takich jak puste działki i parki. Pierwsza inicjatywa naturalizacji terenów zielonych i pustych działek została zrealizowana w dzielnicy Lakuabizkarra poprzez projekt dzielnicy Lakua. Obszar ten został wybrany jako przestrzeń pilotażowa do testowania różnych interwencji pod względem wydajności, aby móc je powielić w innych częściach miasta, takich jak Zabalgana i Salburua, które mają bardzo podobne cechy do obszaru Lakua. W celu poprawy funkcjonalności ekologicznej i środowiskowej istniejących terenów zielonych i pustych działek, a także zmniejszenia kosztów ponoszonych obecnie w związku z ich zarządzaniem i utrzymaniem, projekt do tej pory interweniował w 50 różnych przestrzeniach poprzez różnego rodzaju działania naturalizacyjne. Korzyści z tych działań to ulepszony system gospodarki wodnej, który zmniejsza ryzyko powodziowe, zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza, poprawa regulacji temperatury, która zmniejsza efekt wyspy ciepła itp.

Projekt „Korzenie jutra” będzie kontynuowany do 2020 r. Ponadto gmina Vitoria-Gasteiz podpisała umowę z Baskijską Agencją Wodną (URA) w celu opracowania różnego rodzaju interwencji mających na celu zmniejszenie skutków powodzi w mieście. Projekty te będą realizowane do 2020 r. i będą finansowane przez rząd baskijski.

Proces uczestnictwa przeprowadzono na etapie projektowania strategii, a także podczas jej wdrażania. Ponadto obywatele i inne zainteresowane strony z sektora prywatnego byli w dużym stopniu zaangażowani w projekt „Korzenie przyszłości” w celu promowania ich zaangażowania w realizację celów projektu. Zaangażowano ich podczas projektowania projektu, a także poprzez konkretne działania projektowe, takie jak dni sadzenia drzew, z udziałem ponad 2500 osób, oraz kampanie uświadamiające, w tym udział ponad 3000 studentów. Oprócz współpracy w ramach wyżej wymienionych działań zainteresowane strony z sektora prywatnego mogłyby również uczestniczyć w finansowaniu części interwencji przewidzianych w projekcie „Korzenie przyszłości”.

Zaangażowanie obywateli i lokalnych zainteresowanych stron z sektora prywatnego uznano za czynnik sukcesu, ponieważ przyczyniło się ono do wypracowania konsensusu co do potrzeb i korzyści płynących z wdrożenia strategii na rzecz zielonej infrastruktury miejskiej.

Ogólna strategia zapewnia nadrzędne ramy dla opracowywania i wdrażania innych konkretnych interwencji, które w związku z tym mogą przyczynić się do osiągnięcia tych samych celów. Ponieważ planowane interwencje mają wiele celów, przynoszą dodatkowe korzyści wykraczające poza przystosowanie się do zmiany klimatu.

Interwencje testowane w dzielnicy Lakuabizkarra umożliwiły ocenę wyników różnych sposobów działania i eksport najbardziej odpowiednich podejść do innych dzielnic.

Budżet przeznaczony na remont alei Gasteiz i budowę zielonej fasady w Pałacu Kongresowym Europa wyniósł 10 mln euro. Inwestycja w projekt Green Ring wyniosła 2 miliony euro w ciągu czterech lat realizacji. Inwestycja wykonana dla obszaru Lakuabizkarra osiągnęła 415 000 euro.

Opracowano całą strategię na rzecz zielonej infrastruktury miejskiej w celu zwiększenia różnorodności biologicznej w miastach, a także poprawy łączności i funkcjonalności różnych miejskich i podmiejskich terenów zielonych. Jeśli chodzi o przystosowanie się do zmiany klimatu, takie interwencje przyczyniają się do zmniejszenia efektu wyspy ciepła i pomagają regulować lokalny klimat. Ponadto można oczekiwać zwiększenia publicznego wykorzystania terenów zielonych oraz możliwości spędzania wolnego czasu i rekreacji. Ponadto oczekuje się, że niektóre konkretne środki, takie jak zielona fasada Kongresu Palacio Europa, spowodują niższe zużycie energii w budynku, a także lepszą regulację temperatury w jego wnętrzu i bliższym otoczeniu.

Ramy normatywne i prawne, na których opiera się strategia dotycząca zielonej infrastruktury miejskiej, to ogólny plan zagospodarowania przestrzennego, który jest obecnie poddawany przeglądowi. Ponadto strategia ta ma wspólne cele z innymi strategiami i planami gminnymi, w szczególności ze strategią ochrony różnorodności biologicznej gminy Vitoria-Gasteiz opracowaną w maju 2011 r. Głównym celem strategii ochrony różnorodności biologicznej jest powstrzymanie utraty różnorodności biologicznej i osiągnięcie korzystnego stanu ochrony siedlisk i gatunków w gminie, promowanie uznania jej wartości i funkcji dla społeczeństwa. Plan działania w ramach strategii ochrony różnorodności biologicznej odnosi się do znaczenia opracowania planu zielonej infrastruktury specjalnie dla obszaru miejskiego, ustanawiającego niezbędne działania w celu ochrony lub promowania różnorodności biologicznej i zapewnienia jej wielofunkcyjności.

Inne plany bezpośrednio związane ze strategią na rzecz zielonej infrastruktury miejskiej to plan przeciwdziałania zmianie klimatu i przystosowania się do niej, w tym szereg środków, które można opracować poprzez wdrożenie strategii na rzecz zielonej infrastruktury miejskiej. Ponadto strategia dotycząca zielonej infrastruktury miejskiej wykazuje synergie również z Planem na rzecz zrównoważonej mobilności i przestrzeni publicznej oraz Miejskim planem zdrowia.

Strategię dotyczącą zielonej infrastruktury miejskiej uruchomiono w 2012 r., a wkrótce potem rozpoczęto jej wdrażanie. W kolejnych latach skupił się na renowacji alei Gasteiz za pomocą technik ekoprojektu, która została ukończona w 2014 roku, a także na zielonej fasadzie Pałacu Kongresowego Europa, który został zbudowany w latach 2014-1015.

Obecnie realizowane są interwencje w dzielnicach w ramach tej samej strategii na rzecz zielonej infrastruktury miejskiej. Interwencja w dzielnicy Lakuabizara została zainicjowana w 2015 r. i sfinalizowana w 2016 r. w ramach projektu naturalizacji terenów zielonych i pustych działek. Umożliwiło to testowanie wydajności różnych interwencji w innych dzielnicach i przestrzeniach miasta, takich jak nowe dzielnice Zabalgana i Salburua.

W strategii nie określono konkretnej daty końcowej; nowe projekty i interwencje będą opracowywane i wdrażane, o ile Rada przeznaczy na ich realizację budżet.

Andrés Alonso
City Council of Vitoria-Gasteiz
E-mail: aalonso@vitoria-gasteiz.org 
General e-mail: informacion@vitoria-gasteiz.org 

Centro de Estudios Ambientales, Ayuntamiento de Vitoria-Gasteiz - Centrum Badań nad Środowiskiem, Rada Miasta Vitoria-Gasteiz