eea flag

Denga jest wirusową chorobą przenoszoną przez komary, powodującą co najmniej 390 milionów zakażeń rocznie i stwarzającą tysiąc razy większą liczbę osób zagrożonych zakażeniem (WHO, 2012). Szacunkowa globalna częstość występowania dengi wzrosła 30 razy w ciągu ostatnich 50 lat (Li i Wu, 2015) ze względu na różne czynniki, w tym globalizację, podróże, handel, czynniki społeczno-ekonomiczne, osiedlanie się ludzi, ewolucję wirusową i ewentualnie zmianę klimatu (Murray i in., 2013). Podróżni często transportują wirusa dengi (DENV) między krajami (WHO, 2022), a w Europie większość przypadków (> 99 %) jest związana z podróżami. Zdatność klimatyczna do przenoszenia dengi w Europie już rośnie, a spodziewane wyższe temperatury w przyszłości stworzą jeszcze korzystniejsze warunki dla dengi noszącej komary w kilku częściach Europy Środkowej.

Wskaźnik zgłaszania dengi (mapa) i zgłoszone przypadki (wykres) w Europie
Źródło: ECDC, 2023 r., Atlas nadzoru chorób zakaźnych

Uwagi:

Mapa i wykres pokazują dane dla państw członkowskich EOG, z wyłączeniem Bułgarii, Cypru, Danii, Islandii, Liechtensteinu, Norwegii, Szwajcarii i Türkiye ze względu na brak danych. Granice i nazwy przedstawione na tej mapie nie oznaczają oficjalnego zatwierdzenia lub akceptacji przez Unię Europejską.
Choroba podlega zgłoszeniu na szczeblu UE, ale okres sprawozdawczy różni się w poszczególnych krajach.
Gdy państwa zgłaszają przypadki zerowe, wskaźnik powiadamiania na mapie jest wyświetlany jako „0”. Jeżeli państwa nie zgłosiły choroby w danym roku, wskaźnik ten nie jest widoczny na mapie i jest oznaczony jako „niezgłoszony” (ostatnio zaktualizowany w kwietniu 2023 r.).

Źródło i transmisja

DENV jest przenoszony głównie na ludzi za pośrednictwem zakażonych komarów Aedes. Te komary gryzą w świetle dziennym, chociaż mogą występować szczyty aktywności wczesnym rankiem i późnym popołudniem. Komar staje się zakaźny, gdy żywi się osobą z DENV. Zakażony komar pozostaje zakaźny i niebezpieczny dla innych ludzi do końca życia (WHO, 2022). Denga może być również przenoszona od ciężarnej matki do jej dziecka (Sinhabahu i in., 2014). Transmisja krwi podczas oddawania narządów lub transfuzji krwi jest rzadkością (Pozzetto i in., 2015).

Komar Aedes aegypti jest głównym wektorem DENV na świecie. Jest dobrze przystosowany do ciepłego i wilgotnego klimatu (pod)tropików. E.aegyptibył obecny w Europie, a zwłaszcza w basenie Morza Śródziemnego, aż do połowy XX wieku, poczym gatunek ten stał się rzadki po zmieniających się warunkach higienicznych. Ostatnio jednak Ae. aegypti obserwowano częściej w niektórych częściach Europy (Trájer, 2021). Ma siedzibę na Maderze (Portugalia), południowej Rosji i Gruzji i został wprowadzony na Türkiye, na Wyspach Kanaryjskich (Hiszpania) i na Cyprze (ECDC, 2021a; Miranda i in., 2022).

Aedes albopictus jest wtórnym, mniej kompetentnym wektorem dengi. Jednak ten gatunek komarów, ze względu na swoją tolerancję na niższe temperatury, ma większe znaczenie w Europie, gdzie występuje w 28 państwach europejskich i na wysokościach do 1 200 m n.p.m. (ECDC, 2021b). Ae. albopictus spowodował w 2010 r. pierwsze lokalne zakażenia dengi w Europie (we Francji i Chorwacji), a następnie kilka europejskich ognisk, zwłaszcza we Włoszech i Francji. Ogniska są zwykle śledzone z powrotem do zakażonych podróżnych z krajów tropikalnych (Mercier i in., 2022).

Znane są cztery różne serotypy (tj. podtypy) DENV. Pacjenci, którzy wyzdrowieją z infekcji jednym typem, są w większości odporni na ten typ przez resztę życia, ale nie są odporni na inne typy (Murugesan i Manoharan, 2020).

Skutki dla zdrowia

Denga powoduje szerokie spektrum objawów. Podczas gdy większość przypadków jest bezobjawowa lub łagodna, denga może również objawiać się jako ciężka, grypopodobna choroba, która może nawet być śmiertelna w rzadkich przypadkach. Ogólnie rzecz biorąc, denga można rozpoznać, gdy wysokiej gorączce (około 40 °C) towarzyszą co najmniej dwa dodatkowe objawy, takie jak silny ból głowy, bóle za oczami, bóle mięśni i stawów, nudności, wymioty, obrzęk gruczołów lub wysypka. Objawy zwykle trwają 2-7 dni, po okresie inkubacji wynoszącym 4-10 dni. Chociaż rzadziej, u niektórych osób rozwija się ciężka denga, która objawia się jako ciężkie bóle brzucha, uporczywe wymioty, szybkie oddychanie, krwawienie dziąseł lub nosa, zmęczenie, niepokój, powiększenie wątroby, krew w wymiociach lub kale. Ta ciężka forma dengi może prowadzić do powikłań, w tym poważnego krwawienia, uszkodzenia narządów, a nawet wycieku osocza (Umakanth i Suganthan, 2020; WHO, 2022 R.). Gorączka dengi w czasie ciąży może prowadzić do niższej masy urodzeniowej, większego ryzyka stresu płodowego i przedwczesnego porodu (Sinhabahu i wsp., 2014).

Zachorowalność w Europie

W państwach członkowskich EOG (z wyłączeniem Bułgarii, Cypru, Danii, Liechtensteinu, Szwajcarii i Türkiye ze względu na brak danych) za lata 2008–2021:

  • Zgłoszono 22,164 zakażeń wirusem dengi, z czego około 90 % dotyczyło podróży (ECDC, 2023 r.)
  • Wskaźnik powiadomień UE/EOG wynosił 0,5 przypadków na 100000 mieszkańców w 2020 r.
  • Od 2016 r. nie można było dostrzec wyraźnej tendencji w zakresie liczby spraw, podczas gdy liczba spraw stale rosła w latach 2011–2016.
  • Liczba spraw nabytych lokalnie wzrosła od 2013 r. do 24 przypadków w 2020 r., przy czym większość przypadków wykryto we Francji, Hiszpanii i we Włoszech.

(ECDC, 2014–2022)

Rozłożenie na populację

  • Grupa wiekowa z najwyższym wskaźnikiem chorób w Europie: 25 – 44 lata, zarówno mężczyźni, jak i kobiety (ECDC, 2014-2022)
  • Grupy zagrożone ciężkim przebiegiem choroby: niemowlęta, osoby starsze, osoby o słabej odporności
  • Grupy podwyższonego ryzyka zakażenia: pracownicy migrujący i podróżni

Wrażliwość na klimat

Przydatność klimatyczna

Prawdopodobieństwo transmisji DENV jest zależne od temperatury, przy czym najwyższy wskaźnik infekcji występuje, gdy temperatura otoczenia wynosi 31 °C (Xiao i in., 2014).

Wektory DENV, komary Aedes, wymagają naturalnych lub sztucznych pojemników wypełnionych wodą do reprodukcji, mimo że jaja mogą pozostać żywe przez kilka miesięcy w suchych warunkach i wylęgają się natychmiast po kontakcie z wodą (WHO, 2022). Wiele ostatnich lokalnych transmisji odbywa się na podmiejskich obszarach mieszkalnych, które mają (pół)naturalne obszary, które stanowią siedlisko dla komarów, a jednocześnie mają stosunkowo dużą gęstość zaludnienia (Cochet i in., 2022). Chociaż Ae. albopictus jest wtórnym, mniej kompetentnym wektorem dengi, może odgrywać ważną rolę w geograficznym rozprzestrzenianiu się choroby w Europie. Ae. albopictus może przetrwać w szerokim zakresie warunków klimatycznych i został znaleziony na wysokości do 1 200 m n.p.m. Jego jaja są bardzo odporne zarówno na wysokie, jak i niskie temperatury oraz przedłużające się okresy suszy. Łagodne zimy z minimalnymi temperaturami -5 °C umożliwiają ustanowienie stabilnej populacji komarów (Waldock i in., 2013). Ae. aegypti ma węższą tolerancję temperaturową niż Ae. albopictus, przy czym temperatury poniżej 4 °C są śmiertelne dla komarów (Brady i in., 2013).

Sezonowość

W Europie szczyty liczby przypadków dengi różnią się co roku. Najwyższe liczby są często rejestrowane w sierpniu i listopadzie, ale w niektórych latach również w styczniu i marcu-kwiecień. Zaobserwowane szczyty odzwierciedlają sezonowe wzorce transmisji w prawdopodobnych krajach zakażenia, które są związane z korzystnymi warunkami klimatycznymi, a także sezonowość podróży przychodzących (ECDC, 2014–2022).

Wpływ zmiany klimatu

Wraz z rosnącą liczbą przypadków dengi związanej z podróżami wzrost temperatury, wilgotności i intensywności opadów związany ze zmianą klimatu jest związany z większą liczbą przypadków dengi w Europie (Stephenson i in., 2022). W ostatnich dziesięcioleciach wzrosła już przydatność klimatyczna do przenoszenia dengi w Europie. Cieplejszy klimat (z temperaturami do 31 °C) prowadzi do szybszej replikacji wirusów i wyższych obciążeń wirusów w komarach, a tym samym do większego ryzyka infekcji dla ludzi (Xiao i in., 2014). Wyższe temperatury stwarzają również korzystniejsze warunki do rozmnażania komarów i szybszego rozwoju larw, co skutkuje większą populacją komarów. Wyższa wilgotność może wydłużyć żywotność komarów (Marini i in., 2020). Zmienione wzorce opadów mogą sprzyjać lub ograniczać reprodukcję i aktywność komarów, w zależności od czasu. W niektórych częściach Europy, zwłaszcza we Francji i we Włoszech, populacje komarów Ae. albopictus mają powstać po migracji na północ. Przewiduje się, że wskaźnik przydatności klimatycznej komarów tygrysów i odpowiednia długość sezonu w przyszłości wzrośnie w kilku regionach Europy. Jednak w niektórych krajach, które obecnie mają odpowiednie warunki dla populacji komarów, takich jak północne Włochy, spodziewany wzrost susz letnich zmniejszy przydatność siedlisk dla komarów tygrysów (Tjaden i in., 2017). W Europie spodziewana jest ekspansja populacji komarów Ae. aegypti. Gatunek ten ma węższy preferowany zakres temperatur i skorzysta głównie ze wzrostu temperatury, który sprawi, że klimat Europy będzie bardziej odpowiedni do jego przetrwania (Medlock i Leach, 2015 r.; Yadav et al., 2004).

Profilaktyka i leczenie

Zapobieganie

  • Ochrona osobista: ubrania z długim rękawem, środki odstraszające komary, sieci lub ekrany oraz unikanie siedlisk komarów
  • Kontrola komarów: zarządzanie środowiskowe, np. minimalizacja możliwości reprodukcji w otwartych wodach naturalnych i sztucznych, środki biologiczne lub chemiczne (np. zob. działania grupy działań kontroli komarów w Niemczech)
  • Podnoszenie świadomości na temat objawów choroby, przenoszenia chorób i ryzyka zgryzienia komarów
  • Aktywne monitorowanie i nadzór nad komarami, przypadkami chorób i środowiskiem w celu zapobiegania przenoszeniu (zob. np. studia przypadków inicjatywy „Mückenatlas”, nadzór nad dengą we Francji lub projekt EYWA)
  • Obecnie istniejąca szczepionka przeciwko dendze jest przeznaczona tylko dla osób w wieku od 9 do 45 lat na obszarach endemicznych z zakażeniem w przeszłości. Inne szczepionki przeciwko dendze są oceniane, ale nie są jeszcze gotowe do użycia (Chawla i in., 2014; WHO, 2022 R.).

Leczenie

  • Brak konkretnej i skutecznej terapii przeciwwirusowej
  • Nawadnianie i odpoczynek w łóżku
  • Porady lekarskie w celu zapobiegania powikłaniom
  • W ciężkich przypadkach: leki przeciwbólowe, leki zmniejszające gorączkę lub leczenie zapalenia stawów

Linki do dalszych informacji

Referencje

Brady, O. J. et al., 2013, Modelowanie dorosłych Aedes aegypti i Aedes albopictus przeżycia w różnych temperaturach w warunkach laboratoryjnych i polowych, pasożyty i wektory 6(351), 1-12. https://doi.org/10.1186/1756-3305-6-351

Chawla, P. et al., 2014, Kliniczne implikacje i leczenie dengi, Asian Pacific Journal of Tropical Medicine 7(3), 169–178. https://doi.org/10.1016/S1995-7645(14)60016-X

Cochet, A., et al., 2022, denga autochtoniczna we Francji kontynentalnej, 2022 r.: rozszerzenie geograficzne i wzrost częstości występowania, Eurosurveillance 27(44), 2200818. https://doi.org/10.2807/1560-7917.ES.2022.27.44.2200818

ECDC, 2021a, Aedes aegypti – aktualna znana dystrybucja: Marzec 2021r. Dostępne na stronie https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/aedes-aegypti-current-known-distribution-march-2021. Ostatni dostęp miał miejsce w grudniu 2022 r.

ECDC, 2021b, Aedes albopictus – obecny znany rozkład: Marzec 2021r. Dostępne na stronie https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/aedes-albopictus-current-known-distribution-march-2021. Ostatni dostęp miał miejsce w grudniu 2022 r.

ECDC, 2014–2022, roczne sprawozdania epidemiologiczne za lata 2012–2020 – gorączka dengi. Dostępne na stronie https://www.ecdc.europa.eu/en/dengue-fever/surveillance-and-disease-data/annual-epidemiological-reports. Ostatni dostęp do kwietnia 2023 r.

ECDC, 2023 r., Atlas nadzoru chorób zakaźnych. Dostępne na stronie https://atlas.ecdc.europa.eu/public/index.aspx. Ostatni dostęp do kwietnia 2023 r.

Li, Y. i Wu, S., 2015, Dengue: Co to jest i dlaczego jest więcej, Science Bulletin 60(7), 661–664. https://doi.org/10.1007/s11434-015-0756-5

Marini, G. et al., 2020, Wpływ temperatury na dynamikę cyklu życia Aedes albopictus Population Established at Temperate Latitudes: Eksperyment laboratoryjny, Insects 11(11), 808. https://doi.org/10.3390/insects11110808

Medlock, J. M. i in., 2015, Wpływ zmiany klimatu na ryzyko chorób przenoszonych przez wektory w Wielkiej Brytanii, The Lancet Infectious Diseases 15(6), 721–730. https://doi.org/10.1016/S1473-3099(15)70091-5

Mercier, A. et al., 2022, Wpływ temperatury na dengę i przenoszenie chikungunya przez komary Aedes albopictus, Scientific Reports 12(6973), 1-13. https://doi.org/10.1038/s41598-022-10977-4

Miranda, M. Á., et al., 2022, AIMSurv: Pierwszy ogólnoeuropejski zharmonizowany nadzór nad inwazyjnymi gatunkami komarów Aedes mających znaczenie dla chorób ludzkich przenoszonych przez wektory, Gigabyte 2022, 1–13. https://doi.org/10.46471/gigabyte.57

Murray, N. E. i in., 2013, Epidemiologia dengi: przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, Epidemiologia kliniczna 20(5), 299-309. https://doi.org/10.2147/CLEP.S34440

Murugesan, A. i Manoharan, M., 2020, Wirus dengi. W: Ennaji, M.M. (Ed), Emerging and Reemerging Viral Patogens 1, 281–359. Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-819400-3.00016-8

Pozzetto, B. et al., 2015, Czy gorączka dengi przenoszonej przez transfuzję jest potencjalnym zagrożeniem dla zdrowia publicznego?, World Journal of Virology 4(2), 113–123. https://doi.org/10.5501/wjv.v4.i2.113

Sinhabahu, V. P. i in., 2014, Perinatalna transmisja dengi: Raport przypadku, uwagi badawcze BMC 7(795), 1-3. https://doi.org/10.1186/1756-0500-7-795

Stephenson, C. et al., 2022, Imported Dengue Case Numbers and Local Climatic Patterns Are Associated with Dengue Virus Transmission in Florida, USA, Insects 13(2), 163. https://doi.org/10.3390/insects13020163

Tjaden, N. B. i in., 2017, Modelling the impact of global climate change on Chikungunya transmission in the 21st century, Scientific Reports 7(3813), 1-11. https://doi.org/10.1038/s41598-017-03566-3

Trájer, A. J., 2021, Aedes aegypti w śródziemnomorskich portach kontenerowych w czasie zmiany klimatu: Bomba zegarowa na mapie Europy wektorowej komarów, Heliyon 7 (9), e07981. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2021.e07981

Umakanth, M. i Suganthan, N., 2020, Niezwykłe manifestacje gorączki dengi: A Review on Expanded Dengue Syndrome, Cureus 12(9), e10678. https://doi.org/10.7759/cureus.10678

Waldock, J. et al., 2013, The role of environmental variables on Aedes albopictus biology and chikungunya epidemiology, Pathogens and Global Health 107(5), 224–241. https://doi.org/10.1179/2047773213Y.0000000100

WHO, 2012 r., Globalna strategia na rzecz zapobiegania i kontroli dengi na lata 2012–2020. Światowa Organizacja Zdrowia, Genewa. Dostępne na stronie https://apps.who.int/iris/handle/10665/75303

WHO, 2022, Światowa Organizacja Zdrowia. https://www.who.int/, ostatni dostęp do sierpnia 2022 r.

Xiao, F.-Z. i in., 2014, Wpływ temperatury na okres inkubacji zewnętrznej i wskaźnik infekcji zakażenia wirusem dengi serotypu 2 w Aedes albopictus. Archiwum Virolog y 159(11), 3053–3057. https://doi.org/10.1007/s00705-014-2051-1

Yadav, P. et al., 2004, Wpływ stresu temperatury na etapy niedojrzałości i podatność Aedes Aegypti Mosquitos na wirusa Chikungunya, The American Journal of Tropical Medicine and Hygiene 70(4), 346–350. https://doi.org/10.4269/ajtmh.2004.70.346

Language preference detected

Do you want to see the page translated into ?

Exclusion of liability
This translation is generated by eTranslation, a machine translation tool provided by the European Commission.