Kampylobakterioza

Kampylobakterioza jest chorobą biegunkową wywoływaną przez bakterie Campylobacter. Choroba jest najczęściej zgłaszaną chorobą żołądkowo-jelitową i odzwierzęcą (tj. chorobą ludzką pochodzenia u zwierząt) w Unii Europejskiej. ZakażeniaCampylobacter stale wzrastały do 2015 r., po czym zachorowalność na choroby pozostawała stosunkowo stabilna do znacznego zmniejszenia w latach 2020–2021, głównie ze względu na pandemię COVID-19 i jej rozporządzenia (ECDC, 2017–2022; 2023 R.; EFSA i ECDC, 2022 r.). Wysoka częstość występowania kampylobakteriozy (np. 44,5 przypadków na 100000 mieszkańców w 2021 r.) oraz jej potencjał do wywołania długotrwałych powikłań sprawiają, że choroba ta jest bardzo ważna z punktu widzenia społeczno-gospodarczego (Devleesschauwer i in., 2017; Kuhn et al. 2020). Przewiduje się, że przyszłe zmiany warunków klimatycznych i ekstremalnych zjawisk pogodowych sprzyjają transmisji Campylobacter.

Źródło i transmisja

Ludzie najczęściej zarażają się bakteriami Campylobacter poprzez spożywanie zanieczyszczonej żywności, często niedogotowanego mięsa lub niepasteryzowanego mleka, lub poprzez stosowanie zanieczyszczonych przyborów podczas przetwarzania skażonej żywności. BakterieCampylobacter są powszechne u zwierząt, zarówno u zwierząt hodowanych do spożycia, jak i u zwierząt domowych (Heimesaat i in., 2021). Ludzie mogą również zachorować po kontakcie z zanieczyszczoną wodą podczas zajęć rekreacyjnych lub podczas picia wody niechlorowanej (Tang i in., 2011), wynikającej z bezpośredniego kontaktu z zakażonymi zwierzętami lub ich kałem lub poprzez bezpośrednią transmisję między osobami (Romdhane i Merle, 2021).

Skutki dla zdrowia

Kampylobakterioza powoduje zapalenie żołądka (zapalenia żołądka), prowadzące do (często krwawej) biegunki i wymiotów, a także bóle brzucha, gorączka, bóle głowy lub nudności. Objawy mogą trwać od jednego do dziesięciu dni. W ciężkich przypadkach mogą wystąpić opóźnione objawy, zaburzenia neurologiczne lub inne powikłania. W rzadkich przypadkach infekcje mogą powodować paraliż (tj. zespół Guillaina-Barrégo), co może prowadzić do trwałej niepełnosprawności (Saito, 2002).

Zachorowalności

W państwach członkowskich EOG (z wyłączeniem Szwajcarii i Türkiye ze względu na brak danych) w latach 2007–2021:

2,348,633 zakażeń (ECDC, 2023)
Niskie prawdopodobieństwo hospitalizacji (25 % w latach 2020-2021)
313 zgonów i ofiar śmiertelnych od 0,03 do 0,05 %
Stabilna częstość występowania od 2015 r., a następnie spadek liczby zakażeń w 2020 r., prawdopodobnie z powodu ograniczeń związanych z pandemią COVID-19 i potencjalnych zaniżonych sprawozdań. W 2021 r. ogólny wskaźnik zgłaszania wynosił 44,5 przypadków na 100000 mieszkańców, nadal niższy niż wskaźnik zgłaszania przed 2020 r.
Do 2019 r. około 11-15 % przypadków dotyczyło podróży.

(ECDC, 2017–2022; ECDC, 2023 R.)

Rozłożenie na populację

Grupa wiekowa z największą zachorowalnością na choroby w Europie: 0 – 4 lata (ECDC, 2017–2022)
Grupy zagrożone ciężkim przebiegiem choroby: małe dzieci, osoby starsze, osoby o niskiej odporności

Wrażliwość na klimat

Odpowiedniość klimatyczna

Szczepy Camplyobacter o najwyższym znaczeniu dla zdrowia ludzkiego preferują temperatury od 37 do 42 °C, które pasują do wewnętrznej temperatury ciała kilku zwierząt (Duffy and Dykes, 2006). Jednak bakterie mogą również przetrwać poza ciałem zwierzęcia. Na przykład w środowiskach wodnych aktywność Campylobacter i tworzenie biofilmów (tj. cienkich, solidnych warstw szlamu bakterii) są najwyższe w temperaturach od 10 do 15 °C. (Thomas i in., 1999; Bronowski i in., 2014).

Sezonowość

W Europie infekcje występują przez cały rok, ale szczytują gwałtownie latem, między czerwcem a sierpniem/wrześniem. Niektóre lata wykazują dodatkowy mniejszy szczyt na początku roku, często w styczniu (ECDC, 2017-2022). Czas i intensywność letnich szczytów różnią się w poszczególnych krajach europejskich. Występowanie zakażeń Campylobacter wzrasta wraz z wyższymi temperaturami i – choć mniej silnie – z rosnącymi opadami (Lake et al., 2019).

Wpływ zmiany klimatu

Cieplejszy i wilgotny klimat z bardziej ekstremalnymi zjawiskami ułatwi namnażanie bakterii i narażenie ludzi na patogeny (Fitzgerald, 2015), w związku z czym w Europie oczekuje się większej liczby zakażeń Campylobacter. Powódź zwiększa kontakt człowieka z błotnistymi środowiskami i rozprzestrzenianie się bakterii, co może sprzyjać transmisji Campylobacter. Szacunki dostępne dla regionu skandynawskiego przewidują, że częstość występowania kampylobakteriozy podwoi się do 2080 r. ze względu na spodziewany wzrost średnich temperatur i bardziej obfite opady deszczu (Kuhn i in., 2020 r.; Zeigler et al., 2014).

Profilaktyka i leczenie

Zapobieganie

Szczepienia kurcząt niosek i brojlerów oraz dobre warunki sanitarne podczas postępowania z ptakami w celu zmniejszenia częstości występowania Campylobacter u żywych zwierząt
Dobra higiena sanitarna w gospodarstwach (drobiarskich) i w rzeźniach w celu zminimalizowania zanieczyszczenia kałem
Skuteczne praktyki sanitarne w przemyśle przetwórstwa mięsnego i domowych kuchniach
Gotowanie i pasteryzacja surowej żywności
Podnoszenie świadomości na temat przenoszenia chorób

Leczenie

Nawodnienie
Antybiotyki w ciężkich przypadkach

Linki do dalszych informacji

Referencje

Bronowski, C., et al., 2014, Rola przetrwania środowiska w transmisji Campylobacter jejuni, FEMS mikrobiologia liter 356(1), 8-19. http://doi.org/10.1111/1574-6968.12488

Devleesschauwer, B., et al., 2017, Rozdział 2 – Zdrowie i ekonomiczne obciążenie Campylobacter, w: Klein, G. (red.), Campylobacter, s. 27–41. http://doi.org/10.1016/B978-0-12-803623-5.00002-2

Duffy, L., and Dykes, G. A., 2006, Temperatura wzrostu czterech szczepów Campylobacter jejuni wpływa na ich późniejsze przeżycie w żywności i wodzie, Letters in Applied Microbiology 43(6), 596–601. https://doi.org/10.1111/j.1472-765X.2006.02019.x

ECDC, 2017–2022, roczne sprawozdania epidemiologiczne za lata 2014–2021 – Campylobacteriosis. Dostępne na stronie https://www.ecdc.europa.eu/en/campylobacteriosis/surveillance. Ostatni dostęp do czerwca 2023 r.

ECDC, 2023 r., Atlas nadzoru chorób zakaźnych. Dostępne na stronie https://atlas.ecdc.europa.eu/public/index.aspx. Ostatni dostęp do kwietnia 2023 r.

EFSA i ECDC, 2022, The European Union One Health 2021 Zoonoses Report, Dziennik EFSA 20(12), e07666. https://doi.org/10.2903/j.efsa.2022.7666

Fitzgerald, C., 2015, Campylobacter. Kliniki medycyny laboratoryjnej 35(2), 289–298.https://doi.org/10.1016/j.cll.2015.03.001

Heimesaat, M. M., et al., 2021, Human Campylobacteriosis-A Serious Infectious Threat in a One Health Perspective, w: Backert, S. (red.), Walka z zakażeniem Campylobacter: W kierunku podejścia opartego na jednymzdrowiu, Current Topics in Microbiology and Immunology, Springer International Publishing, s. 1–23. https://doi.org/10.1007/978-3-030-65481-8_1

Kuhn, K.G., et al., 2020, zakażenia Campylobacter spodziewane w wyniku zmiany klimatu w Europie Północnej, sprawozdania naukowe 10(1), 13874–13885. https://doi.org/10.1038/s41598-020-70593-y

Lake, I., et al., 2019, Badanie sezonowości Campylobacter w całej Europie przy użyciu europejskiego systemu nadzoru (TESSy), 2008–2016, Eurosurveillance 24(13), 1800028. https://doi.org/10.2807/1560-7917.ES.2019.24.13.180028

Romdhane, R. B. i Merle, R., 2021, The Data Behind Risk Analysis of Campylobacter Jejuni and Campylobacter Coli Infections, Current Topics in Microbiology and Immunology 431, 25–58. https://doi.org/10.1007/978-3-030-65481-8_2

Saito, T., 2002, Zespół Fulminant Guillain-Barrè po kampylobacter jejuni zapalenie jelit i przeciwciała antygangliozydowe, medycyna wewnętrzna 41(10), 760-761. https://doi.org/10.2169/internalmedicine.41.889

Tang, J. Y. H., et al., 2011, Przeniesienie Campylobacter jejuni z surowego do gotowanego kurczaka za pomocą desek do krojenia drewna i tworzyw sztucznych: Zanieczyszczenie krzyżowe Campylobacter jejuni poprzez zanieczyszczone deski do krojenia, Listy w mikrobiologii stosowanej 52(6), 581–588. https://doi.org/10.1111/j.1472-765X.2011.03039.x

Thomas, C., et al., 1999, Ocena wpływu temperatury i składników odżywczych na przetrwanie Campylobacter spp. W mikrokosmosach wodnych, Journal of Applied Microbiology 86(6), 1024–1032. https://doi.org/10.1046/j.1365-2672.1999.00789.x

Zeigler, M., et al., 2014, Outbreak of Campylobacteriosis Associated with a Long-Distance Obstacle Adventure Race-Nevada, październik 2012, Morbidity and Mortality Weekly Report 63(17), 4. Dostępne na stronie https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm6317a2.htm