Tionchair, rioscaí agus leochaileachtaí

Leanfaidh an córas aeráide domhanda ag athrú ar feadh na gcéadta bliain mar gheall ar astaíochtaí gás ceaptha teasa san am atá thart agus sa todhchaí. Is dócha go n-éireoidh tonnta teasa, tuilte agus tionchair eile ar éiceachórais, ar shláinte an duine agus ar an ngeilleagar níos déine sna blianta amach romhainn. Úsáidtear measúnuithe tionchair aeráide, rioscaí agus leochaileachta chun cineál agus méid na dtionchar sin ar chórais nádúrtha agus ar shochaí an duine a shainaithint. Tá éagsúlacht mhór sna measúnuithe ag brath ar aidhm an mheasúnaithe, ar an limistéar geografach agus ar an spriocearnáil nó ar an spriocchóras. Dá bhrí sin, cuirtear raon leathan modhanna agus uirlisí i bhfeidhm, agus faisnéis ábhartha mar thaca leo ó bhreathnóireachtaí a rinneadh roimhe seo agus ó chásanna a bheidh ann amach anseo maidir leis an athrú aeráide, dálaí comhshaoil agus tosca socheacnamaíocha.  Leis an Uirlis Tacaíochta um Oiriúnú (AST) agus leis an Uirlis Tacaíochta um Oiriúnú Uirbeach (UAST), tugtar treoir maidir le rioscaí agus leochaileachtaí a mheasúnú.

Measúnú agus pleanáil

Beidh tionchair an athraithe aeráide éagsúil ó réigiún go chéile, ó earnáil go hearnáil agus fiú laistigh d’earnálacha. Tá sé ríthábhachtach tuiscint a fháil ar na leochaileachtaí agus na rioscaí sonracha chun gníomhaíochtaí oiriúnaithe a phleanáil agus a chur chun feidhme ar an leibhéal réigiúnach. Tá an t-athrú aeráide ina phríomhspreagadh do rioscaí a bhaineann leis an aeráid, ach ní hé an t-aon cheann é.

Braitheann méid agus luas an athraithe aeráide dhomhanda amach anseo ar fhorbairt na sochaí agus na ngeilleagar ar scála domhanda. Léirítear na hathruithe sin i gcásanna domhanda socheacnamaíocha agus aeráide. Tugann cásanna socheacnamaíocha cur síos sochreidte ar staideanna an domhain a d’fhéadfadh a bheith ann amach anseo bunaithe ar na roghanna a dhéanann an tsochaí — ní tuartha iad. Cuireann cásanna socheacnamaíocha domhanda bonn eolais faoi chásanna astaíochtaí gás ceaptha teasa, a úsáideann samhlacha aeráide domhanda chun réamh-mheastacháin ar an athrú aeráide amach anseo a sholáthar ar scála domhanda. Is féidir na réamh-mheastacháin sin a íos-scálú, trí úsáid a bhaint as samhlacha aeráide réigiúnacha nó teicnící íos-scálaithe staidrimh, chun réamh-mheastacháin aeráide níos mionsonraithe a ríomh don Eoraip.

Braitheann tionchair réigiúnacha an athraithe aeráide freisin ar fhorbairt dálaí comhshaoil, socheacnamaíocha, polaitiúla agus teicneolaíochta ar an scála réigiúnach. Mar shampla, is féidir le daoine a leochaileacht a mhéadú trí thuilemhánna cósta a uirbiú, trí dhífhoraoisiú fánaí cnoic nó trí fhoirgnimh a thógáil i limistéir ina mbíonn riosca ag baint leo. Ar an taobh eile, is féidir leo a leochaileacht a laghdú trí acmhainneacht institiúideach agus theicniúil a fhorbairt chun aghaidh a thabhairt ar ghuaiseacha aeráide.

Tuarascáil AR6 ó Mheitheal II IPCC maidir leis an Athrú Aeráide 2022: Tionchair, Oiriúnú agus Leochaileacht ina dtugtar forléargas ar thionchair, rioscaí agus leochaileachtaí an athraithe aeráide arna sainaithint ar fud earnálacha agus réigiún, lena n-áirítear béim ar an Eoraip.

Tá an leochaileacht agus an measúnú riosca éigeantach chun bearta oiriúnúcháin a phleanáil agus a chur chun feidhme, agus chun tosaíocht a thabhairt d’acmhainní. Sainaithnítear leo na réigiúin, na hearnálacha nó na comhpháirteanna córais a ndéanann an t-athrú aeráide difear ar leith dóibh, agus i gcás ina bhfuil géarghá le hoiriúnú.

Tá tuarascálacha maidir le ‘hAthrú aeráide, tionchair agus leochaileacht san Eoraip’ foilsithe go rialta ag EEA ó bhí 2004 ann. San eagrán deireanach (2017) déantar measúnú ar na treochtaí agus na réamh-mheastacháin maidir leis an athrú aeráide agus an tionchar atá aige ar fud na hEorpa bunaithe ar 35 tháscaire. Déantar athbhreithniú inti freisin ar fhorbairt beartas oiriúnúcháin ar an leibhéal Eorpach, ar an leibhéal trasnáisiúnta agus ar an leibhéal náisiúnta chomh maith le forbairt an bhoinn eolais fholuitigh. Tugann Taiscéalaí Sonraí Aeráide na hEorpa i gComhoibriú le Seirbhís Copernicus um an Athrú Aeráide leagan nuashonraithe de roinnt spreagthaí agus táscairí aeráide. Faoi Mhisean an Aontais Eorpaigh maidir le hOiriúnú don Athrú Aeráide, d’fhorbair EEA an Deais um Oiriúnú lena dtugtar forléargas ar ghuaiseacha, ar thionchair, ar nochtadh, ar leochaileachtaí agus ar ghníomhaíochtaí oiriúnaithe ar an leibhéal fonáisiúnta.

Chuir AS CLIMA agus EEA tús in 2022 le hullmhú an chéad Mheasúnaithe Eorpaigh ar Riosca Aeráide (EUCRA) chun measúnú a dhéanamh ar thionchair agus rioscaí an athraithe aeráide atá ann faoi láthair agus a bheidh ann amach anseo a bhaineann leis an gcomhshaol, leis an ngeilleagar agus leis an tsochaí i gcoitinne san Eoraip.

Déanfaidh Destination Earth (DestinE), tionscnamh suaitheanta de chuid an Choimisiúin Eorpaigh chun samhail dhigiteach an-chruinn den Domhan a fhorbairt ar scála domhanda, faireachán, ionsamhlú agus tuar ar an idirghníomhaíocht idir feiniméin nádúrtha agus gníomhaíochtaí an duine. Is é is cuspóir don leathchúpla digiteach cabhrú linn a bheith níos ullmhaithe chun freagairt do mhórthubaistí nádúrtha, oiriúnú don athrú aeráide agus an tionchar socheacnamaíoch a thuar.

Is ardán gréasáin GIS é Mol Sonraí Riosca DRMKC a thacaíonn le pleanálaithe agus cinnteoirí aghaidh a thabhairt ar thionchair an athraithe aeráide. Cuireann sé roinnt deaiseanna ar fáil ina bhfuil sonraí maidir le riosca, leochaileacht, damáistí eacnamaíocha agus caillteanais daoine ar fud na hEorpa ó theagmhais ghuaiseacha. Le Deais Meastacháin Riosca Mhol Sonraí Riosca DRMKC, soláthraítear an leibhéal riosca le haghaidh sócmhainní agus guaiseacha éagsúla ar leibhéal na tíre, ar leibhéal NUTS 2 agus ar leibhéal NUTS 3. Leis an Deais Leochaileachta soláthraítear innéacs de cheithre ghné leochaileachta lena léirítear an leochaileacht shistéamach i leith tubaistí ar leibhéal na tíre, ar leibhéal NUTS2 agus ar leibhéal NUTS3. Soláthraíonn an Deais Caillteanais agus Damáistí, ar deireadh, caillteanais mar thoradh ar raon guaiseacha, de réir bliana agus san iomlán, i dtéarmaí an tionchair eacnamaíoch agus na ndaoine lena mbaineann.

Tá treoir maidir le conas rioscaí agus leochaileachtaí a mheas le fáil san Uirlis Tacaíochta um Oiriúnú (AST) agus san Uirlis Tacaíochta um Oiriúnú Uirbeach (UAST), go háirithe céim 2 Measúnú a dhéanamh ar rioscaí agus leochaileachtaí a bhaineann leis an athrú aeráide.

Seirbhísí aeráide

Leis an gCreat Domhanda um Sheirbhísí Aeráide is féidir bainistiú níos fearr a dhéanamh ar na rioscaí a bhaineann le hinathraitheacht agus athrú aeráide trí fhaisnéis agus tuar aeráide atá bunaithe ar an eolaíocht a fhorbairt, agus é a ionchorprú i bpleanáil, i mbeartas agus i gcleachtas ar an scála domhanda, réigiúnach agus náisiúnta. San Eoraip, tugann Seirbhís Copernicus um an Athrú Aeráide (C3S) rochtain ar shonraí agus ar fhaisnéis maidir leis an athrú aeráide a bhí ann roimhe seo agus a bheidh ann amach anseo chun tacú le hoiriúnú don athrú aeráide agus le maolú ar an athrú aeráide. Tá Stór Sonraí Aeráide curtha ar fáil ag C3S, a sholáthraíonn faisnéis ar cháilíocht dhearbhaithe faoi aeráid an Domhain san am a chuaigh thart, san am i láthair agus sa todhchaí. Tá faisnéis aeráide spriocdhírithe le haghaidh earnálacha agus réimsí beartais sonracha á cur ar fáil níos mó agus níos mó tríd an gCóras Faisnéise Earnála C3S (C3S SIS).  Soláthraíonn Seirbhís Copernicus um Fhaireachán ar an Atmaisféar (CAMS)meastacháin a thugtar cothrom le dáta go rialta ar astaíochtaí laethúla CO2 do thíortha uile an Aontais bunaithe ar shonraí gníomhaíochta do shé earnáil. Gach bliain ó thús 2018, d’fhoilsigh C3S an Tuarascáil Eorpach ar Staid na hAeráide, ina dtugtar forléargas ar aeráid bhliantúil agus shéasúrach na bliana agus ar na príomhthreochtaí le fiche nó tríocha bliain anuas. In 2022, táirgeadh an tuarascáil sin i gcomhpháirt leis an Eagraíocht Dhomhanda Meitéareolaíochta. Ina theannta sin, tá seirbhísí aeráide á bhforbairt agus á gcur chun feidhme in go leor tíortha (féach leathanaigh na dtíortha).