Iż-Żona tad-Danubju

Il-pajjiżi tar-reġjun

Iż-żona ta’ kooperazzjoni tad-Danubju testendi mill-Foresta s-Sewda (il-Ġermanja) sal-Baħar l-Iswed (ir-Rumanija-l-Ukrajna-il-Moldova) u tkopri l-baċir kollu tax-Xmara Danubju. Il-qasam ta’ kooperazzjoni 2021-2027 jikkoinċidi mal-perjodu ta’ programmazzjoni preċedenti (2014-2020) u jinkludi: L-Awstrija, il-Bulgarija, il-Kroazja, ir-Repubblika Ċeka, il-Länder tax-Xlokk ta’ Baden-Württemberg u l-Bavarja fil-Ġermanja, l-Ungerija, ir-Rumanija, is-Slovakkja, is-Slovenja, kif ukoll il-Bożnija-Ħerzegovina, il-Moldova, il-Montenegro, is-Serbja, u erba’ provinċji tal-Ukrajna. Mappa li tqabbel il-fruntieri l-qodma u l-ġodda tista’ tidher hawnhekk.

Qafas ta' politika

1.     Programm ta' kooperazzjoni transnazzjonali

Il-Programm Interreg għar-Reġjun tad-Danubju 2021-2027 ġie adottat fid-29 ta’ Novembru 2022. Il-Programm Interreg tad-Danubju (DTP) jippromwovi l-koeżjoni ekonomika, soċjali u territorjali fir-Reġjun tad-Danubju permezz tal-integrazzjoni tal-politika f’oqsma magħżula.

Il-Programm 2021-2027 jaħdem madwar erba’ prijoritajiet:

• Prijorità 1: Reġjun tad-Danubju aktar kompetittiv u aktar intelliġenti
• Prijorità 2 Reġjun tad-Danubju aktar ekoloġiku u b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju
• Prijorità 3: Reġjun tad-Danubju aktar soċjali
• Prijorità 4: Governanza aħjar tal-kooperazzjoni fir-Reġjun tad-Danubju.

L-adattament għat-tibdil fil-klima u t-tnaqqis tar-riskju ta’ diżastri huma prinċipalment ikkunsidrati taħt il-Prijorità 2 u indirizzati speċifikament fl-Objettiv Speċifiku 2.4 (Il-promozzjoni tal-adattament għat-tibdil fil-klima u l-prevenzjoni tar-riskju ta’ diżastri, ir-reżiljenza filwaqt li jitqiesu l-approċċi bbażati fuq l-ekosistema). Il-proġetti appoġġati għandhom iqisu l-mekkaniżmi u s-soluzzjonijiet eżistenti, sabiex jinkisbu sinerġiji u tiġi evitata d-duplikazzjoni tal-isforzi. L-azzjonijiet ta’ kooperazzjoni transnazzjonali huma mistennija li jiġġeneraw soċjetà, ekonomija u natura mħejjija aħjar u aktar reżiljenti. Fir-rigward tal-kwistjonijiet tal-bijodiversità, aktar azzjonijiet transnazzjonali huma mistennija li jipproduċu riżultati taħt l-Objettiv Speċifiku 2.7 (It-tisħiħ tal-protezzjoni u l-preservazzjoni tan-natura, il-bijodiversità u l-infrastruttura ekoloġika, inkluż f’żoni urbani, u t-tnaqqis tal-forom kollha ta’ tniġġis). F’dan ir-rigward, il-programm jippromwovi miżuri kkoordinati u armonizzati f’reġjuni ekoloġiċi tranżnazzjonali rilevanti li jiżguraw ir-reżiljenza u l-adattament għat-tibdil fil-klima biex jitnaqqsu l-impatti tiegħu fuq il-bijodiversità.

Fil-perjodu ta’ programmazzjoni 2014-2020, il-Programm Interreg tad-Danubju indirizza l-isfidi relatati mat-tibdil fil-klima prinċipalment fil-kuntest tal-ġestjoni transnazzjonali tal-ilma, il-ġestjoni tal-għargħar u l-ġestjoni tar-riskju relatata. L-adattament għat-tibdil fil-klima u t-tnaqqis tar-riskju ta’ diżastri ġew ikkunsidrati b’mod espliċitu taħt il-prijorità 2, li tikkorrispondi għall-objettiv tematiku tal-programm dwar “L-ambjent u l-effiċjenza fir-riżorsi” (TO6).

2.     Strateġiji makroreġjonali

L-Istrateġija tal-UE għar-Reġjun tad-Danubju (EUSDR), adottata mill-Kummissjoni Ewropea f’Diċembru 2010 u approvata mill-Kunsill Ewropew fl-2011, hija strateġija makroreġjonali li ġiet żviluppata b’mod konġunt mill-KE, il-pajjiżi tad-Danubju u l-partijiet interessati sabiex jindirizzaw l-isfidi komuni flimkien. L-istrateġija tfittex li toħloq sinerġiji u koordinazzjoni bejn il-politiki u l-inizjattivi eżistenti li qed iseħħu madwar ir-reġjun tad-Danubju.

Il-Pjan ta’ Azzjoni rivedut tal-UE (2020) għall-EUSDR għandu tliet għanijiet ewlenin: li jiġu aġġornati u razzjonalizzati l-azzjonijiet iddikjarati fil-Pjan ta' Azzjoni preċedenti tar-reġjun (2010); li tipprovdi gwida aktar strateġika għall-implimentazzjoni tal-EUSDR; li tinkiseb kompatibbiltà aħjar tal-Pjan ta’ Azzjoni tal-EUSDR ma’ programmi u strumenti ta’ finanzjament oħra. Il-Pjan jidentifika portafoll ta’ 85 azzjoni għat-12-il Qasam ta’ Prijorità (PA) identifikati mill-EUSDR. L-impatti tat-tibdil fil-klima u l-kwistjonijiet ta’ adattament għall-klima jidhru b’mod prominenti fil-pilastru ambjentali tal-istrateġija, li huwa magħmul mill-Qasam ta’ Prijorità 4 “Ir-restawr u ż-żamma tal-kwalità tal-ilmijiet” (PA4), il-Qasam ta’ Prijorità 5 “Il-ġestjoni tar-riskji ambjentali” (PA5) u l-Qasam ta’ Prijorità 6 “Il-preservazzjoni tal-bijodiversità, tal-pajsaġġi u tal-kwalità tal-arja u tal-ħamrija” (PA6). Fost dawn, il-PA5  għandu l-ogħla rilevanza għall-adattament. Il-Pjan ta’ Azzjoni tal-EUSDR jinkoraġġixxi azzjonijiet biex: jantiċipaw l-impatti reġjonali u lokali tat-tibdil fil-klima għat-tnaqqis tar-riskju ta’ diżastri (l-Azzjonijiet 2, 3, 4, 5, PA5); jadattaw għall-impatti tat-tibdil fil-klima fuq il-kwalità u l-kwantità tal-ilma u jappoġġaw l-użi intelliġenti tar-riżorsa tal-ilma (Azzjoni 6, PA4); l-artijiet mistagħdra jiġu restawrati ekoloġikament, speċjalment fid-delta tad-Danubju (l-Azzjoni 10, PA6).

Minħabba trikkib ġeografiku ma’ makroreġjuni oħra, anke l-Istrateġija Ewropea għall-Ispazju Alpin (EUSALP) u l-Istrateġija Ewropea għar-Reġjun Adrijatiku-Joniku (EUSAIR) huma sa ċertu punt rilevanti għall-kooperazzjoni transnazzjonali dwar l-adattament fir-reġjun tad-Danubju.

3.     Konvenzjonijiet internazzjonali u inizjattivi oħra ta’ kooperazzjoni

L-objettiv ewlieni tal-Konvenzjoni dwar il-Protezzjoni tax-Xmara Danubju (DRPC) huwa li jiġi żgurat li l-ilmijiet tal-wiċċ u l-ilma ta’ taħt l-art fil-baċin tax-Xmara Danubju jiġu ġestiti u użati b’mod sostenibbli u ekwu. Il-firmatarji tal-konvenzjoni qablu li jikkooperaw dwar kwistjonijiet fundamentali tal-ġestjoni tal-ilma. It-tibdil fil-klima huwa indirizzat b'mod indirett billi jimmira lejn, inter alia, il-konservazzjoni, it-titjib u l-użu razzjonali ta' l-ilmijiet tal-wiċċ u ta' l-ilma ta' taħt l-art kif ukoll lejn miżuri preventivi għall-kontroll ta' perikli li joriġinaw minn inċidenti li jinvolvu għargħar. Il-Kummissjoni Internazzjonali għall-Protezzjoni tax-Xmara Danubju (ICPDR) inħolqot biex tikkoordina l-implimentazzjoni tal-konvenzjoni. L-ICPDR jaħdem lejn l-immaniġġjar tar-riskji tal-għargħar b’modi sostenibbli. Il-Grupp ta’ Esperti dwar il-Protezzjonimill-Għargħar (FP EG) jappoġġa l-implimentazzjoni tal-Programm ta’ Azzjoni għall-Protezzjoni Sostenibbli mill-Għargħar fil-Baċir tax-Xmara Danubju. Tappoġġa wkoll l-attivitajiet relatati mal-implimentazzjoni tad-Direttiva tal-UE dwar l-Għargħar, bħall-iżvilupp ta’ mapep ta’ periklu u riskju ta’ għargħar u l-Pjan ta’ Mmaniġġjar tar-Riskju tal-Għargħar tal-Baċin tax-Xmara Danubju. Fi Frar 2021, il-Ministri tal-Istati Membri, il-Membru tal-Kummissjoni Ewropea, u l-Uffiċjali Għolja bħala dawk responsabbli għall-implimentazzjoni tal-Konvenzjoni dwar il-Protezzjoni tax-Xmara Danubju approvaw id-Dikjarazzjoni tad-Danubju tal-2022- Viżjoni għall-Ġestjoni Integrata tal-Ilma fil-Baċir Kondiviż Tagħna, li tibni Futur Sostenibbli fil-Baċir tax-Xmara Danubju”. Huwa jilqa’ l-objettivi u l-messaġġi ewlenin tal-Istrateġija ta’ Adattament għat-Tibdil fil-Klima tal-ICPDR tal-2018 u jafferma mill-ġdid l-effetti tat-tibdil fil-klima (nixfa, skarsezza tal-ilma, fenomeni idroloġiċi estremi u impatti oħra) bħala kwistjoni sinifikanti ġdida ta’ ġestjoni tal-ilma għall-Baċir tax-Xmara Danubju.

Sabiex tittejjeb il-koordinazzjoni tal-attivitajiet ta’ ġestjoni transfruntiera tal-ilma – relatati wkoll mal-adattament għat-tibdil fil-klima u t-tnaqqis tar-riskju ta’ diżastri – fil-baċir tax-Xmara Danubju, l-ICPDR u l-EUSDR qablu dwar Dokument Konġunt dwar il-Kooperazzjoni u s-Sinerġija għall-Implimentazzjoni tal-EUSDR.

Iż-żona tal-Konvenzjoni tal-Karpazji hija prinċipalment inkluża fir-reġjun transnazzjonali tad-Danubju. Dan it-trattat subreġjonali ġie ffirmat fl-2003 minn seba' Stati Karpazji (ir-Repubblika Ċeka, l-Ungerija, il-Polonja, ir-Rumanija, is-Serbja, ir-Repubblika Slovakka u l-Ukrajna). Għandha l-għan li ttejjeb il-kwalità tal-ħajja, li ssaħħaħ l-ekonomiji u l-komunitajiet lokali, u li tippreserva l-valuri naturali u l-wirt kulturali taż-żona tal-Karpazji. Fil-Ħames laqgħa tal-Konferenza tal-Partijiet għall-Konvenzjoni tal-Karpazji (COP5, 2017) ġiet adottata emenda għall-Konvenzjoni tal-Karpazji biex tinkludi Artikolu ġdid dwar it-Tibdil fil-Klima (12bis). Huwa jitlob lill-Partijiet isegwu politiki mmirati lejn il-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima u l-adattament għalih fis-setturi kollha rilevanti għall-Konvenzjoni. Konsegwentement, il-Viżjoni fit-tul 2030 għaż-żona tal-Karpazji ġiet stabbilita “biex jissaħħu l-isforzi kollaborattivi lejn perkors newtrali għall-klima li jwassal għal żvilupp reżiljenti għat-tibdil fil-klima u sostenibbli fil-Karpazji”. Din il-viżjoni, allinjata mal-implimentazzjoni tal-Artikolu 12bis tal-Konvenzjoni tal-Karpazji, hija dettaljata f’seba’ objettivi strateġiċi u miri konkreti. Il-Grupp ta’ Ħidma dwar it-Tibdil fil-Klima jappoġġa l-implimentazzjoni tal-Konvenzjoni b’enfasi speċjali fuq dan l-artikolu. Taħdem lejn il-Viżjoni fit-tul 2030 u tippromwovi b’mod attiv perkorsi għall-iżvilupp reżistenti għall-klima fis-setturi rilevanti.

Informazzjoni dettaljata inklużi links għall-aktar dokumenti rilevanti dwar l-adattament fil-muntanji tal-Karpazji hija pprovduta mis-Segretarjat tal-Konvenzjoni tal-Karpazji abbażi tas-sottomissjoni mill-Grupp ta’ Ħidma tal-Konvenzjoni dwar l-Adattament għat-Tibdil fil-Klima.

4.     Strateġiji u pjanijiet ta’ adattament

Bi tweġiba għad-“Dikjarazzjoni tad-Danubju”, f’Diċembru 2012 ġiet adottata Strateġija dwar l-Adattament għat-Tibdil fil-Klima tal-ICPDR u din ġiet aġġornata fl-2018. L-Istrateġija tal-ICPDR dwar l-Adattament għat-Tibdil fil-Klima għandha l-għan li toffri gwida dwar l-integrazzjoni tal-adattament għat-tibdil fil-klima fil-proċessi ta’ ppjanar tal-ICPDR. Hija tippromwovi azzjoni ta’ kooperazzjoni multilaterali u transfruntiera fil-kuntest tal-adattament għat-tibdil fil-klima u sservi bħala referenza għal dawk li jfasslu l-politika nazzjonali u uffiċjali oħra. L-Istrateġija tipprovdi l-bażi tal-għarfien u qafas strateġiku għall-integrazzjoni tal-adattament għat-tibdil fil-klima fis-settur tal-ilma fl-implimentazzjoni tad-Direttiva Qafas tal-UE dwar l-Ilma u d-Direttiva tal-UE dwar l-Għargħar. Sett ta’ għodod komprensiv u faċli biex jintuża ta’ miżuri potenzjali ta’ adattament jippermetti lill-utenti jiksbu informazzjoni dettaljata dwar il-miżuri ta’ interess, billi jiffiltraw is-setturi, it-tipoloġiji tal-miżuri, il-perjodu ta’ żmien u r-rilevanza għad-Direttiva Qafas tal-UE dwar l-Ilma u d-Direttiva tal-UE dwar l-Għargħar.

L-adattament għat-tibdil fil-klima huwa integrat fl-aġġornamenti perjodiċi tal-Pjan ta’ Mmaniġġjar tal-Baċin tax-Xmara Danubju (Pjan DRBM) u l-Pjan ta’ Mmaniġġjar tar-Riskju tal-Għargħar tad-Danubju. L-implimentazzjoni taż-żewġ pjanijiet hija parti integrali mill-Pjan ta’ Azzjoni tal-EUSDR.

Eżempji ta’ proġetti ffinanzjati fil-perjodu 2014-2020.

Il-proġetti ffinanzjati mill-Programm tad-Danubju 2014-2020 li, mill-inqas indirettament, indirizzaw l-isfidi tat-tibdil fil-klima jirreferu prinċipalment għall-ġestjoni transnazzjonali tal-ilma, il-ġestjoni tal-għargħar u l-ġestjoni tar-riskju relatat (eż. il-proġetti JOINTISZA , DANUBE FLOODPLAIN, DAREFFORT). Il-proġett DriDanube iffoka fuq il-ġestjoni tan-nixfa.

Il-proġett JOINTISZA (Tisħiħ tal-kooperazzjoni bejn l-ippjanar tal-immaniġġjar tal-baċin tax-xmara u l-prevenzjoni tar-riskju ta’ għargħar biex jittejjeb l-istatus tal-ilmijiet tal-Baċir tax-Xmara Tisza) (2017-2019) ġab flimkien sħab minn ħames pajjiżi li jikkondividu l-ilmijiet tal-Baċir tax-Xmara Tisza biex jaħdmu lejn l-iżvilupp ta’ Pjan Integrat ta’ Mmaniġġjar tal-Baċir tax-Xmara Tisza (ITRBMP) aġġornat skont l-implimentazzjoni tad-Direttiva Qafas Ewropea dwar l-Ilma. Żewġ azzjonijiet pilota dwar il-ġestjoni tal-idroloġija urbana u l-ġestjoni tan-nixfa ppermettew lill-atturi jiżviluppaw approċċi ġodda biex janalizzaw u jiffaċċjaw l-impatti tat-tibdil fil-klima f’żoni magħżula tal-baċir tax-xmara. Il-Grupp ICPDR Tisza kif ukoll il-koordinaturi EUSDR PA4 (Kwalità tal-ilma) u PA5 (Riskji ambjentali) kienu involuti mill-qrib f’attivitajiet bħal dawn. Is-Segretarjat tal-Konvenzjoni tal-Karpazji kien sieħeb strateġiku assoċjat u aġixxa bħala konsulent tal-proġett fi ħdan JOINTISZA dwar kwistjonijiet relatati mal-adattament għat-tibdil fil-klima.

Il-proġett DANUBE FLOODPLAIN (It-tnaqqis tar-riskju ta’ għargħar permezz tar-restawr tal-pjanuri tal-għargħar tul ix-Xmara Danubju u t-tributarji, 2018-2020) kellu l-għan li jtejjeb il-ġestjoni transnazzjonali tal-ilma u l-prevenzjoni tar-riskju ta’ għargħar filwaqt li jimmassimizza l-benefiċċji għall-konservazzjoni tal-bijodiversità. Wieħed mill-eżiti ewlenin tal-proġett kien kors online dwar ir-restawr tal-pjanuri mfawra. Kont immirat lejn professjonisti żgħażagħ u ta’ livell medju li jaħdmu fuq il-ġestjoni tal-ilma u t-tnaqqis tar-riskju ta’ diżastri, u studenti. Ir-riżultati kollha tal-proġetti nħażnu fil-web tal-Pjanura tal-Għargħar tad-Danubju GIS. Dan jippermetti li jiġu viżwalizzati pjanuri tal-għargħar attivi, potenzjali u preċedenti, id-domanda tagħhom għar-restawr, il-prestazzjoni tagħhom f’każ ta’ skariku massimu, karatteristiċi ekoloġiċi u soċjoekonomiċi eċċ.

Il-proġettDAREFFORT (Kooperazzjoni Msaħħa għat-Tbassir tal-Għargħar fil-Baċir tax-Xmara Danubju, 2018-2021) kellu l-għan li joħloq sistema ta’ tbassir tal-għargħar ibbażata fuq il-kooperazzjoni fost il-pajjiżi tal-Baċir tad-Danubju. Il-proġett tejjeb l-evalwazzjoni tat-tbassir, l-iskambju armonizzat tad-data, u t-trasferiment tal-għarfien. Permezz ta’ dan il-proġett, is-sħab ikkooperaw fil-ġbir u fl-ipproċessar tad-data relatata mal-għargħar, kif ukoll fuq pjan direzzjonali konġunt għat-tbassir komuni tal-għargħar, inkluż l-iskambju tar-riżultati tat-tbassir.

Il-proġett DriDanube (Riskju ta’ Nixfa fir-Reġjun tad-Danubju) (2017-2019) kellu l-għan li jżid il-kapaċità tar-reġjun tad-Danubju biex jimmaniġġja r-riskji relatati man-nixfa. L-imsieħba tal-proġett DriDanube żviluppaw Strateġija għan-Nixfa tad-Danubju. Hija kellha l-għan li tibni l-kapaċità tar-reġjun tad-Danubju biex jingħelbu n-nuqqasijiet komuni fl-indirizzar tan-nixfa, u b’hekk għenet biex issir bidla minn approċċ reattiv għal wieħed proattiv għall-ġestjoni tan-nixfa. Il-proġett DriDanube żviluppa wkoll diversi għodod li jappoġġaw l-implimentazzjoni ta’ ġestjoni proattiva tan-nixfa fil-pajjiżi tar-reġjun tad-Danubju. Il-Watch tan-Nixfa hija pjattaforma interattiva fuq l-internet biex tbassar il-kundizzjonijiet tan-nixfa u tgħin biex jittieħdu deċiżjonijiet xierqa. DriDanube appoġġa l-implimentazzjoni tal-PA5 tal-EUSDR dwar ir-riskji ambjentali u kkontribwixxa għall-Programm Integrat ta’ Ġestjoni tan-Nixfa - l-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant (IDMP CEE). Din hija inizjattiva reġjonali li tappoġġa l-iżvilupp, il-valutazzjoni u l-applikazzjoni ta’ għodod u politiki għall-ġestjoni tar-riskju ta’ nixfa fix-Xlokk tal-Ewropa bil-għan li tittejjeb it-tħejjija għan-nixfa u jitnaqqsu l-impatti tan-nixfa.