Iż-Żona tad-Danubju

Il-pajjiżi tar-reġjun

Iż-żona ta’ kooperazzjoni tad-Danubju testendi mill-Foresta l-Iswed (il-Ġermanja) sal-Baħar l-Iswed (ir-Rumanija, l-Ukrajna u l-Moldova) u tkopri l-baċir kollu tax-xmara Danubju. Il-qasam ta’ kooperazzjoni 2021-2027 jikkoinċidi mal-perjodu ta’ programmazzjoni preċedenti (2014-2020) u jinkludi: L-Awstrija, il-Bulgarija, il-Kroazja, ir-Repubblika Ċeka, il-Länder tax-Xlokk ta’ Baden-Württemberg u l-Bavarja fil-Ġermanja, l-Ungerija, ir-Rumanija, is-Slovakkja, is-Slovenja, kif ukoll il-Bożnija-Ħerzegovina, il-Moldova, il-Montenegro, is-Serbja, u erba’ provinċji tal-Ukrajna. Hawnhekk tista’ tidher mappa li tqabbel il-fruntieri l-qodma u l-ġodda.

Qafas ta' politika

1.     Programm ta' kooperazzjoni transnazzjonali

Il-Programm Interreg għar-Reġjun tad-Danubju 2021-2027 ġie adottat fid-29 ta’ Novembru 2022. Il-Programm Interreg għad-Danubju (DTP) jippromwovi l-koeżjoni ekonomika, soċjali u territorjali fir-Reġjun tad-Danubju permezz tal-integrazzjoni tal-politika f’oqsma magħżula.

Il-Programm 2021-2027 jaħdem fuq erba’ prijoritajiet:

• Prijorità 1: Reġjun tad-Danubju aktar kompetittiv u aktar intelliġenti
• Prijorità 2 Reġjun tad-Danubju aktar ekoloġiku u b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju
• Prijorità 3: Reġjun tad-Danubju aktar soċjali
• Prijorità 4: Governanza aħjar tal-kooperazzjoni fir-Reġjun tad-Danubju.

L-adattament għat-tibdil fil-klima u t-tnaqqis tar-riskju ta’ diżastri huma prinċipalment ikkunsidrati taħt il-Prijorità 2 u indirizzati speċifikament fl-Objettiv Speċifiku 2.4 (Il-promozzjoni tal-adattament għat-tibdil fil-klima u l-prevenzjoni tar-riskju ta’ diżastri, ir-reżiljenza filwaqt li jitqiesu l-approċċi bbażati fuq l-ekosistema). Il-proġetti appoġġati għandhom iqisu l-mekkaniżmi u s-soluzzjonijiet eżistenti, sabiex jinkisbu sinerġiji u tiġi evitata d-duplikazzjoni tal-isforzi. L-azzjonijiet ta’ kooperazzjoni transnazzjonali huma mistennija li jiġġeneraw soċjetà, ekonomija u natura mħejjija aħjar u aktar reżiljenti. Fir-rigward tal-kwistjonijiet tal-bijodiversità, aktar azzjonijiet transnazzjonali huma mistennija li jipproduċu riżultati skont l-Objettiv Speċifiku 2.7 (It-titjib tal-protezzjoni u l-preservazzjoni tan-natura, il-bijodiversità u l-infrastruttura ekoloġika, inkluż f’żoni urbani, u t-tnaqqis tal-forom kollha ta’ tniġġis). F’dan ir-rigward, il-programm jirrakkomanda miżuri kkoordinati u armonizzati f’reġjuni ekoloġiċi tranżnazzjonali rilevanti li jiżguraw ir-reżiljenza u l-adattament għat-tibdil fil-klima biex jitnaqqsu l-impatti tiegħu fuq il-bijodiversità.

Fil-perjodu ta’ programmazzjoni 2014-2020, il-Programm Interreg għad-Danubju indirizza l-isfidi relatati mat-tibdil fil-klima prinċipalment fil-kuntest tal-ġestjoni transnazzjonali tal-ilma, il-ġestjoni tal-għargħar u l-ġestjoni tar-riskju relatata. L-adattament għat-tibdil fil-klima u t-tnaqqis tar-riskju ta’ diżastri ġew ikkunsidrati b’mod espliċitu taħt il-prijorità 2, li jikkorrispondu għall-objettiv tematiku tal-programm dwar “L-ambjent u l-effiċjenza fir-riżorsi” (TO6).

2.     Strateġiji makroreġjonali

L-Istrateġija tal-UE għar-Reġjun tad-Danubju (EUSDR), adottata mill-Kummissjoni Ewropea f'Diċembru 2010 u approvata mill-Kunsill Ewropew fl-2011, hija strateġija makroreġjonali li ġiet żviluppata b'mod konġunt mill-KE, il-pajjiżi tad-Danubju u l-partijiet interessati sabiex jiġu indirizzati l-isfidi komuni flimkien. L-istrateġija tfittex li toħloq sinerġiji u koordinazzjoni bejn il-politiki u l-inizjattivi eżistenti li qed iseħħu fir-reġjun tad-Danubju.

Il-Pjan ta’ Azzjoni rivedut tal-UE (2020) għall-EUSDR għandu tliet għanijiet ewlenin: li jiġu aġġornati u ssimplifikati l-azzjonijiet iddikjarati fil-Pjan ta' Azzjoni preċedenti tar-reġjun (2010); li tipprovdi gwida aktar strateġika għall-implimentazzjoni tal-EUSDR; biex tinkiseb kompatibbiltà aħjar tal-Pjan ta’ Azzjoni tal-EUSDR ma’ programmi u strumenti ta’ finanzjament oħra. Il-Pjan jidentifika portafoll ta’ 85 azzjoni għat-12-il Qasam ta’ Prijorità (AP) identifikati mill-EUSDR. L-impatti tat-tibdil fil-klima u l-kwistjonijiet ta’ adattament għat-tibdil fil-klima jidhru b’mod prominenti fil-pilastru ambjentali tal-istrateġija, li huwa magħmul mill-Qasam ta’ Prijorità 4 “Ir-restawr u ż-żamma tal-kwalità tal-ilmijiet” (PA4), il-Qasam ta’ Prijorità 5 “Il-ġestjoni tar-riskji ambjentali” (PA5) u l-Qasam ta’ Prijorità 6 “Il-preservazzjoni tal-bijodiversità, tal-pajsaġġi u tal-kwalità tal-arja u tal-ħamrija” (PA6). Fost dawn, il-PA5  għandu l-ogħla rilevanza għall-adattament. Il-Pjan ta’ Azzjoni tal-EUSDR jinkoraġġixxi azzjonijiet biex: jantiċipaw l-impatti reġjonali u lokali tat-tibdil fil-klima għat-tnaqqis tar-riskju ta’ diżastri (Azzjonijiet 2, 3, 4, 5, PA5); jadattaw għall-impatti tat-tibdil fil-klima fuq il-kwalità u l-kwantità tal-ilma u jappoġġaw l-użi intelliġenti tar-riżorsa tal-ilma (Azzjoni 6, PA4); ir-restawr ekoloġiku tal-artijiet mistagħdra, speċjalment fid-delta tad-Danubju (Azzjoni 10, PA6).

Minħabba t-trikkib ġeografiku ma’ makroreġjuni oħra, anke l-Istrateġija Ewropea għall-Ispazju Alpin (EUSALP) u l-Istrateġija Ewropea għar-Reġjun Adrijatiku-Joniku (EUSAIR) huma sa ċertu punt rilevanti għall-kooperazzjoni transnazzjonali dwar l-adattament fir-reġjun tad-Danubju.

3.     Konvenzjonijiet internazzjonali u inizjattivi oħra ta’ kooperazzjoni

L-objettiv ewlieni tal-Konvenzjoni dwar il-Protezzjoni tax-Xmara Danubju (DRPC) huwa li jiġi żgurat li l-ilmijiet tal-wiċċ u l-ilma ta’ taħt l-art fil-baċir tax-Xmara Danubju jiġu ġestiti u użati b’mod sostenibbli u ekwu. Il-firmatarji tal-konvenzjoni qablu li jikkooperaw dwar kwistjonijiet fundamentali tal-ġestjoni tal-ilma. It-tibdil fil-klima huwa indirizzat b'mod indirett billi jimmira, fost l-oħrajn, lejn il-konservazzjoni, it-titjib u l-użu razzjonali tal-ilmijiet tal-wiċċ u tal-ilma ta' taħt l-art kif ukoll lejn miżuri preventivi għall-kontroll ta' perikli li joriġinaw minn inċidenti li jinvolvu l-għargħar. Il-Kummissjoni Internazzjonali għall-Protezzjoni tax-Xmara Danubju (ICPDR) inħolqot għall-koordinazzjoni tal-implimentazzjoni tal-konvenzjoni. L-ICPDR jaħdem lejn il-ġestjoni tar-riskji tal-għargħar b’modi sostenibbli. Il-Grupp ta’ Esperti dwar il-Protezzjonimill-Għargħar (FP EG) jappoġġa l-implimentazzjoni tal-Programm ta’ Azzjoni għall-Protezzjoni Sostenibbli mill-Għargħar fil-Baċir tax-Xmara Danubju. Huwa jappoġġa wkoll l-attivitajiet relatati mal-implimentazzjoni tad-Direttiva tal-UE dwar l-Għargħar, bħall-iżvilupp ta’ mapep tal-periklu u tar-riskju tal-għargħar u l-Pjan ta’ Ġestjoni tar-Riskju tal-Għargħar tal-Baċir tax-Xmara Danubju. Fi Frar 2021, il-Ministri tal-Istati Membri, il-Membru tal-Kummissjoni Ewropea, u l-Uffiċjali Għolja bħala dawk responsabbli għall-implimentazzjoni tal-Konvenzjoni dwar il-Protezzjoni tax-Xmara Danubju approvaw id-Dikjarazzjoni tad-Danubju tal-2022- Viżjoni għall-Ġestjoni Integrata tal-Ilma fil-Baċir Kondiviż Tagħna, li tibni Futur Sostenibbli fil-Baċir tax-Xmara Danubju”. Huwa jilqa’ l-objettivi u l-messaġġi ewlenin tal-Istrateġija ta’ Adattament għall-Klima tal-2018 tal-ICPDR u jafferma mill-ġdid l-effetti tat-tibdil fil-klima (nixfa, skarsezza tal-ilma, fenomeni idroloġiċi estremi u impatti oħra) bħala kwistjoni sinifikanti ġdida ta’ ġestjoni tal-ilma għall-Baċir tax-Xmara Danubju.

Biex tittejjeb il-koordinazzjoni tal-attivitajiet ta’ ġestjoni transfruntiera tal-ilma – relatati wkoll mal-adattament għat-tibdil fil-klima u t-tnaqqis tar-riskju ta’ diżastri – fil-baċir tax-Xmara Danubju, l-ICPDR u l-EUSDR qablu dwar Dokument Konġunt dwar il-Kooperazzjoni u s-Sinerġija għall-Implimentazzjoni tal-EUSDR.

Iż-żona tal-Konvenzjoni tal-Karpazji hija prinċipalment inkluża fir-reġjun transnazzjonali tad-Danubju. Dan it-trattat subreġjonali ġie ffirmat fl-2003 minn seba’ Stati tal-Karpazji (ir-Repubblika Ċeka, l-Ungerija, il-Polonja, ir-Rumanija, is-Serbja, ir-Repubblika Slovakka u l-Ukrajna). Għandha l-għan li ttejjeb il-kwalità tal-ħajja, li ssaħħaħ l-ekonomiji u l-komunitajiet lokali, u li tikkonserva l-valuri naturali u l-wirt kulturali taż-żona tal-Karpazji. Fil-Ħames laqgħa tal-Konferenza tal-Partijiet għall-Konvenzjoni tal-Karpazji (COP5, 2017) ġiet adottata emenda għall-Konvenzjoni tal-Karpazji biex jiġi inkluż Artikolu ġdid dwar it-Tibdil fil-Klima (12bis). Hija titlob lill-Partijiet isegwu politiki mmirati lejn il-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima u l-adattament għalih fis-setturi kollha rilevanti għall-Konvenzjoni. Konsegwentement, ġiet stabbilita l-Viżjoni 2030 fit-tul għaż-żona tal-Karpazji “biex jissaħħu l-isforzi kollaborattivi lejn perkors newtrali għall-klima li jwassal għal żvilupp reżiljenti għat-tibdil fil-klima u sostenibbli fil-Karpazji”. Din il-viżjoni, allinjata mal-implimentazzjoni tal-Artikolu 12bis tal-Konvenzjoni tal-Karpazji, hija dettaljata f’seba’ objettivi strateġiċi u miri konkreti. Il-Grupp ta’ Ħidma dwar it-Tibdil fil-Klima jappoġġa l-implimentazzjoni tal-Konvenzjoni b’enfasi speċjali fuq dan l-artikolu. Hija taħdem lejn il-Viżjoni fit-tul 2030 u tippromwovi b’mod attiv perkorsi għall-iżvilupp reżistenti għat-tibdil fil-klima f’setturi rilevanti.

Informazzjoni dettaljata li tinkludi links għall-aktar dokumenti rilevanti dwar l-adattament fil-muntanji tal-Karpazji hija pprovduta mis-Segretarjat tal-Konvenzjoni tal-Karpazji abbażi tas-sottomissjoni mill-Grupp ta’ Ħidma tal-Konvenzjoni dwar l-Adattament għat-Tibdil fil-Klima.

4.     Strateġiji u pjanijiet ta’ adattament

Bi tweġiba għad-“Dikjarazzjoni tad-Danubju”, f’Diċembru 2012 ġiet adottata Strateġija dwar l-Adattament għat-Tibdil fil-Klima tal-ICPDR u ġiet aġġornata fl-2018. L-Istrateġija tal-ICPDR dwar l-Adattament għat-Tibdil fil-Klima għandha l-għan li toffri gwida dwar l-integrazzjoni tal-adattament għat-tibdil fil-klima fil-proċessi tal-ippjanar tal-ICPDR. Hija tippromwovi azzjoni ta’ kooperazzjoni multilaterali u transkonfinali fil-kuntest tal-adattament għat-tibdil fil-klima u sservi bħala referenza għal dawk li jfasslu l-politika nazzjonali u uffiċjali oħra. L-Istrateġija tipprovdi l-bażi tal-għarfien u qafas strateġiku għall-integrazzjoni tal-adattament għat-tibdil fil-klima fis-settur tal-ilma fl-implimentazzjoni tad-Direttiva Qafas tal-UE dwar l-Ilma u d-Direttiva tal-UE dwar l-Għargħar. Sett ta’ għodod komprensiv u faċli biex jintuża ta’ miżuri ta’ adattament potenzjali jippermetti lill-utenti jiksbu informazzjoni dettaljata dwar il-miżuri ta’ interess, billi jiffiltraw is-setturi, it-tipoloġiji tal-miżuri, il-perjodu ta’ żmien u r-rilevanza għad-Direttiva Qafas tal-UE dwar l-Ilma u d-Direttiva tal-UE dwar l-Għargħar.

L-adattament għat-tibdil fil-klima huwa integrat fl-aġġornamenti perjodiċi tal-Pjan ta’ Mmaniġġjar tal-Baċin tax-Xmara Danubju (il-Pjan DRBM) u l-Pjan ta’ Mmaniġġjar tar-Riskju tal-Għargħar tad-Danubju. L-implimentazzjoni taż-żewġ pjanijiet hija parti integrali mill-Pjan ta’ Azzjoni tal-EUSDR.

Eżempji ta’ proġetti ffinanzjati fil-perjodu 2014-2020.

Proġetti ffinanzjati mill-Programm tad-Danubju 2014-2020 li, tal-inqas indirettament, indirizzaw l-isfidi tat-tibdil fil-klima jirreferu prinċipalment għall-ġestjoni transnazzjonali tal-ilma, il-ġestjoni tal-għargħar u l-ġestjoni tar-riskju relatata (eż. proġetti JOINTISZA, DANUBE FLOODPLAIN, DAREFFORT). Il-proġett DriDanube iffoka fuq il-ġestjoni tan-nixfa.

The JOINTISZA (Strengthening cooperation between river basin management planning and flood risk prevention to enhance the status of waters of the Tisza River Basin) project (2017-2019) brought partners from five countries sharing the waters of the Tisza River Basin together to work towards developing an updated Integrated Tisza River Basin Management Plan (ITRBMP) under the implementation of the European Water Framework Directive. Żewġ azzjonijiet pilota dwar il-ġestjoni tal-idroloġija urbana u l-ġestjoni tan-nixfa ppermettew lill-atturi jiżviluppaw approċċi ġodda biex janalizzaw u jiffaċċjaw l-impatti tat-tibdil fil-klima f’żoni magħżula tal-baċir tax-xmara. Il-Grupp ICPDR Tisza kif ukoll il-koordinaturi tal-EUSDR PA4 (Kwalità tal-ilma) u PA5 (Riskji ambjentali) kienu involuti mill-qrib f’attivitajiet bħal dawn. Is-Segretarjat tal-Konvenzjoni tal-Karpazji kien sieħeb strateġiku assoċjat u aġixxa bħala konsulent tal-proġett fi ħdan JOINTISZA dwar kwistjonijiet relatati mal-adattament għat-tibdil fil-klima.

Il-proġett DANUBE FLOODPLAIN (Tnaqqis tar-riskju ta’ għargħar permezz tar-restawr tal-pjanuri tal-għargħar tul ix-Xmara Danubju u t-tributarji, 2018-2020) kellu l-għan li jtejjeb il-ġestjoni tranżnazzjonali tal-ilma u l-prevenzjoni tar-riskju ta’ għargħar filwaqt li jimmassimizza l-benefiċċji għall-konservazzjoni tal-bijodiversità. Wieħed mir-riżultati ewlenin tal-proġett kien kors online dwar ir-restawr tal-pjanuri tal-għargħar. Kont immirat lejn professjonisti żgħażagħ u ta’ livell medju li jaħdmu fuq il-ġestjoni tal-ilma u t-tnaqqis tar-riskju ta’ diżastri, u studenti. Ir-riżultati kollha tal-proġetti nħażnu fil-web GIS tal-Għargħar tad-Danubju. Dan jippermetti li jiġu viżwalizzati pjanuri tal-għargħar attivi, potenzjali u preċedenti, id-domanda tagħhom għar-restawr, il-prestazzjoni tagħhom f’każ ta’ skariku massimu, karatteristiċi ekoloġiċi u soċjoekonomiċi eċċ.

Il-proġett DAREFFORT (Kooperazzjoni Msaħħa għat-Tbassir tal-Għargħar tal-Baċir tax-Xmara Danubju, 2018-2021) kellu l-għan li joħloq sistema ta’ tbassir tal-għargħar ibbażata fuq il-kooperazzjoni fost il-pajjiżi tal-Baċir tad-Danubju. Il-proġett tejjeb l-evalwazzjoni tat-tbassir, l-iskambju armonizzat tad-data, u t-trasferiment tal-għarfien. Permezz ta’ dan il-proġett, is-sħab ikkooperaw fil-ġbir u l-ipproċessar tad-data relatata mal-għargħar, kif ukoll fuq pjan direzzjonali konġunt għat-tbassir komuni tal-għargħar, inkluż l-iskambju tar-riżultati tat-tbassir.

Il-proġett DriDanube (Riskju ta’ Nixfa fir-Reġjun tad-Danubju) (2017-2019) kellu l-għan li jżid il-kapaċità tar-reġjun tad-Danubju biex jimmaniġġja r-riskji relatati man-nixfa. Is-sħab tal-proġett DriDanube żviluppaw Strateġija dwar in-Nixfa tad-Danubju. Dan kellu l-għan li jibni l-kapaċità tar-reġjun tad-Danubju biex jegħleb in-nuqqasijiet komuni fl-indirizzar tan-nixfa, u b’hekk għen biex wieħed jaqleb minn approċċ reattiv għal approċċ proattiv ta’ ġestjoni tan-nixfa. Il-proġett DriDanube żviluppa wkoll diversi għodod li jappoġġaw l-implimentazzjoni ta’ ġestjoni proattiva tan-nixfa fil-pajjiżi tar-reġjun tad-Danubju. In-Nixfa Watch hija pjattaforma interattiva tal-web biex tbassar il-kundizzjonijiet tan-nixfa u tgħin fit-teħid ta’ deċiżjonijiet xierqa. DriDanube appoġġa l-implimentazzjoni tal-PA5 tal-EUSDR dwar ir-riskji ambjentali u kkontribwixxa għall-Programm Integrat ta’ Ġestjoni tan-Nixfa - l-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant (IDMP CEE). Din hija inizjattiva reġjonali li tappoġġa l-iżvilupp, il-valutazzjoni u l-applikazzjoni ta’ għodod u politiki għall-ġestjoni tar-riskju ta’ nixfa fix-Xlokk tal-Ewropa bil-għan li tittejjeb it-tħejjija għan-nixfa u jitnaqqsu l-impatti tan-nixfa.

Każijiet ta’ użu ta’ ispirazzjoni Climate-ADAPT
Skopri kif l-għarfien muri f’din il-paġna ispira lill-atturi li jaħdmu f’livelli differenti ta’ governanza biex jiżviluppaw soluzzjonijiet imfassla apposta f’kuntesti differenti ta’ politika u prattika.

• Id-Direttorat Ġenerali tal-UE għar-Riċerka u l-Innovazzjoni: L-użu ta’ Climate-ADAPT biex jinstab l-aħħar għarfien xjentifiku dwar l-adattament għall-istabbiliment tal-aġenda għall-finanzjament tar-riċerka u l-innovazzjoni tal-UE
• Il-Karpazji: L-użu ta’ informazzjoni dwar il-pajjiż minn Climate-ADAPT biex tiġi żviluppata paġna tar-reġjun tranżnazzjonali tal-Karpazji u biex tikkontribwixxi għall-politiki internazzjonali ta’ adattament
• L-Osservatorju tal-Pirinej għat-Tibdil fil-Klima: L-użu ta’ paġni tar-reġjuni transnazzjonali minn Climate-ADAPT biex tiġi żviluppata strateġija ta’ adattament transkonfinali fil-Pirinej