Spazju Alpin

Il-pajjiżi tar-reġjun

Iż-żona ta’ kooperazzjoni tal-programm Spazjali Alpin tkopri l-Alpi u l-artijiet baxxi tal-madwar tagħhom, u tgħaqqad reġjuni distinti ħafna li jinkludu ż-żona kollha tal-Iżvizzera, l-Awstrija, il-Liechtenstein u s-Slovenja, il-partijiet tal-Punent ta’ Franza, il-partijiet tan-Nofsinhar tal-Ġermanja u r-reġjuni tat-Tramuntana tal-Italja. Il-qasam ta’ kooperazzjoni tal-Programm Interreg 2021-2027 iħaddan il-qasam kollu tal-programm Interreg 2014-2020 b’seba’ reġjuni addizzjonali mill-Ġermanja. Hawnhekk tista’ tidher mappa li tqabbel il-fruntieri l-qodma u l-ġodda.

Qafas ta' politika

1.     Programm ta' kooperazzjoni transnazzjonali

Il-Programm Spazjali Alpin Interreg 2021-2027 (kif adottat mill-Kummissjoni tal-UE fil-5 ta’ Mejju 2022) għandu l-għan li jrawwem l-integrazzjoni tal-iżvilupp ekonomiku sostenibbli, il-benesseri tas-soċjetà u l-preservazzjoni tan-natura eċċezzjonali tiegħu. Huwa jappoġġa proġetti ta’ kooperazzjoni bejn il-fruntieri u jiffaċilita soluzzjonijiet transnazzjonali konġunti.

Il-Programm jistabbilixxi erba’ prijoritajiet:

• Prijorità 1: Reġjun Alpin reżiljenti għall-klima u ekoloġiku
• Prijorità 2 Reġjun tal-Alpi newtrali f’termini ta’ emissjonijiet tal-karbonju u sensittiv għar-riżorsi
• Prijorità 3 Innovazzjoni u diġitalizzazzjoni li jappoġġaw Reġjun Alpin ekoloġiku
• Prijorità 4 Reġjun Alpin ġestit u żviluppat b’mod kooperattiv

It-tibdil fil-klima huwa ripetutament identifikat bħala forza mexxejja ewlenija u sfida speċifika għall-Alpi. L-adattament għat-tibdil fil-klima huwa l-mira indirizzata mill-Prijorità 1, fi ħdan l-objettiv speċifiku: “Il-promozzjoni tal-adattament għat-tibdil fil-klima u l-prevenzjoni tar-riskju ta’ diżastri, u r-reżiljenza, filwaqt li jitqiesu l-approċċi bbażati fuq l-ekosistema”. Il-programm jappoġġa l-promozzjoni ta’ miżuri ta’ adattament għat-tibdil fil-klima li jiffukaw fuq l-interrelazzjonijiet bejn is-sistemi naturali, ekonomiċi u soċjetali fir-reġjun Alpin. Fid-dettall il-programm jippromwovi: (1) soluzzjonijiet u proġetti pilota għat-tħejjija u l-adattament, (2) soluzzjonijiet u proġetti pilota biex jitnaqqas id-distakk bejn ir-riċerka dwar il-klima u l-implimentazzjoni prattika, (3) inizjattivi għat-trasferiment tal-għarfien, u (4) metodoloġiji u għodod għall-kejl u l-monitoraġġ tal-impatti speċifiċi tat-tibdil fil-klima. Il-programm jappoġġa wkoll azzjonijiet għall-prevenzjoni tar-riskju u r-reżiljenza għad-diżastri li huma interrelatati b’mod qawwi mat-tibdil fil-klima.

Il-koerenza bejn dan il-programm u l-għanijiet tal-istrateġija EUSALP huma msaħħa biex jappoġġaw it-triq lejn territorju newtrali f’termini ta’ emissjonijiet tal-karbonju u reżiljenti għat-tibdil fil-klima. Taħt il-Prijorità 4, il-Programm għandu l-għan li “jtejjeb il-kapaċità istituzzjonali tal-awtoritajiet pubbliċi u tal-partijiet ikkonċernati biex jimplimentaw strateġiji makroreġjonali u strateġiji tal-baċiri tal-baħar, kif ukoll strateġiji territorjali oħra”. F’dan ir-rigward, il-programm jappoġġa l-iżvilupp u l-implimentazzjoni ta’ “soluzzjonijiet biex jissaħħu l-proċessi ta’ kooperazzjoni u organizzazzjoni fi ħdan l-istruttura ta’ governanza tal-EUSALP”.

Għall-perjodu 2014-2020 (INTERREG V B), it-tibdil fil-klima, għalkemm identifikat bħala forza ewlenija u sfida speċifika għall-Alpi, ma kienx kopert minn objettivi speċifiċi, iżda bħala tema orizzontali u bħala kwistjoni li għandha tiġi integrata f’kull proġett. L-adattament għat-tibdil fil-klima bħala kwistjoni trasversali ssemma b’mod espliċitu taħt il-prijorità 3 “Liveable Alpine Space”, li għandha l-għan li ttejjeb il-protezzjoni ambjentali u l-effiċjenza fir-riżorsi. Il-programm 2014-2020 appoġġa wkoll l-Istrateġija tal-UE għall-proċess tar-Reġjun tal-Alpi, inkluż il-Grupp ta’ Azzjoni 8 tagħha dwar il-ġestjoni tar-riskju u l-adattament għat-tibdil fil-klima. Hija pprovdiet finanzjament għall-istruttura ta’ governanza tagħha permezz tal-proġett AlpGov kif ukoll billi talbet applikazzjonijiet regolari għall-proġetti biex jiġu indirizzati l-prijoritajiet u jiġu appoġġati l-attivitajiet tal-korpi ta’ ħidma tematiċi tal-EUSALP.

2.     Strateġiji makroreġjonali

L-Istrateġija tal-UE għar-Reġjun tal-Alpi (EUSALP) hija bbażata fuq inizjattiva konġunta tal-Istati u r-reġjuni tal-Alpi biex tissaħħaħ il-kooperazzjoni bejniethom u biex jiġu indirizzati l-isfidi komuni b’mod aktar effettiv. Dan jinvolvi seba’ pajjiżi (l-Awstrija, Franza, l-Italja, il-Ġermanja, is-Slovenja, il-Liechtenstein u l-Iżvizzera) u 48 reġjun. Din tkopri erja kemxejn akbar minn dik tal-ASP. L-EUSALP għandha l-għan li tindirizza l-isfidi speċifiċi għall-Alpi, bħall-ibbilanċjar tal-iżvilupp u l-protezzjoni ambjentali, it-tisħiħ tal-kompetittività, u t-tnaqqis tad-disparitajiet territorjali.

L-adattament huwa wieħed minn żewġ suġġetti ewlenin fi ħdan il-Grupp ta’ Azzjoni 8 (Grupp ta’ Azzjoni dwar il-Governanza tar-Riskju). L-objettiv komuni tal-pjan ta’ ħidma attwali tiegħu fuq terminu medju (sa nofs l-2019) huwa li jimmappja, janalizza u jsaħħaħ il-mekkaniżmi ta’ governanza fl-oqsma tal-ġestjoni tal-perikli naturali u l-adattament għat-tibdil fil-klima, inkluża koerenza msaħħa bejn iż-żewġ oqsma ta’ politika. L-outputs ippjanati huma studji, eżempji ta’ prattika tajba u għażliet ta’ titjib tal-politika dwar il-governanza tar-riskju, il-governanza tal-adattament, u l-integrazzjoni tal-adattament għat-tibdil fil-klima u t-tnaqqis tar-riskju ta’ diżastri. Dawk l-outputs għandhom l-għan li jwittu t-triq għal approċċi ta’ governanza aktar effettivi u allinjati aħjar fil-makroreġjun tal-Alpi. Għan ieħor tal-Grupp ta’ Azzjoni huwa li juża, javvanza u jżomm il-portal online tranżnazzjonali CAPA - Pjattaforma dwar l-Adattament għat-Tibdil fil-Klima għall-Alpi. Fil-perjodu 2016-2019 u 2020-2022, il-CAPA ġiet iffinanzjata mill-proġett Interreg Alpine Space AlpGov 1 u AlpGov 2 (Implimentazzjonital-Mekkaniżmi ta’ Governanza tal-Alpi tal-Istrateġija tal-UE għar-Reġjun tal-Alpi).

Il-Pjan ta’ Azzjoni tal-EUSALP jinkoraġġixxi, fost l-oħrajn, l-iżvilupp ta’ strateġija u pjan ta’ azzjoni għall-adattament tal-Alpi bbażati fuq valutazzjoni komprensiva tal-vulnerabbiltà u f’konformità mal-istrateġiji nazzjonali eżistenti ta’ adattament. L-impatti tat-tibdil fil-klima u l-adattament għalih huma marbuta wkoll mat-temi tal-konnettività ekoloġika u r-riżorsi naturali, inkluż il-ġestjoni tal-ilma u tal-ħamrija. Kwistjonijiet transsettorjali relatati mal-adattament (eż. l-infrastruttura ekoloġika, in-nixfiet, id-domanda għall-ilma u l-ġestjoni tal-provvista) huma sa ċertu punt indirizzati mill-attivitajiet tal-Gruppi ta’ Azzjoni korrispondenti.

Xi żoni tar-reġjun Alpin jikkoinċidu ma’ makroreġjuni oħra li jista’ jkollhom informazzjoni rilevanti fl-istrateġiji tagħhom. Dawn huma l-makroreġjun tad-Danubju u l-makroreġjun Adrijatiku-Joniku.

3.     Konvenzjonijiet internazzjonali u inizjattivi oħra ta’ kooperazzjoni

Il-Konvenzjoni Alpina, adottata fl-1991, hija trattat internazzjonali bejn il-Pajjiżi Alpini (l-Awstrija, Franza, il-Ġermanja, l-Italja, il-Liechtenstein, Monaco, is-Slovenja u l-Iżvizzera) u l-UE għall-iżvilupp sostenibbli u l-protezzjoni tal-Alpi. L-għan aħħari tal-Konvenzjoni Alpina huwa li jiġi żviluppat il-wirt komuni tal-Alpi u li dan jiġi ppreservat għall-ġenerazzjonijiet futuri permezz ta’ kooperazzjoni transnazzjonali li tinvolvi l-awtoritajiet nazzjonali, reġjonali u lokali.

Skont il-Konvenzjoni Alpina, id-Dikjarazzjoni (2019) “Alpi newtrali għall-klima u reżiljenti għat-tibdil fil-klima 2050” (Dikjarazzjonita’ Innsbruck)tafferma mill-ġdid l-objettiv li ssir ħidma lejn in-newtralità klimatika u r-reżiljenza għat-tibdil fil-klima tal-Alpi sal-2050 f’konformità mad-dispożizzjonijiet Ewropej u internazzjonali. Barra minn hekk, it-teħid ta’ azzjoni dwar it-tibdil fil-klima huwa wieħed mis-6 prijoritajiet tal-Programm ta’ ħidma pluriennali 2017-2022. Il-Partijiet Kontraenti, l-osservaturi, u l-korpi ta’ ħidma tematiċi tal-Konvenzjoni qed jaħdmu regolarment fuq aspetti transsettorjali tal-adattament. Huma pproduċew firxa ta’ outputs speċifiċi fil-livell tranżnazzjonali, inklużi dikjarazzjonijiet u linji gwida, sessjonijiet ta’ ħidma, u proġetti ta’ esperimentazzjoni, li spiss jikkontribwixxu għall-implimentazzjoni tal-azzjonijiet stabbiliti fil-Pjan ta’ Azzjoni dwar il-Klima. Il-Bord dwar il-Klima tal-Alpi (ACB) ġie stabbilit fl-2016 fil-qafas tal-Konvenzjoni u żviluppa s-Sistema tal-Mira Klimatika tal-Alpi 2050 u l-Pjan ta’ Azzjoni dwar il-Klima 2.0. Dan il-pjan għandu l-objettiv ġenerali li jittrasforma l-Alpi f’reġjun newtrali għall-klima u reżiljenti għat-tibdil fil-klima (ara hawn taħt it-taqsima dwar l-istrateġiji u l-pjanijiet ta’ adattament).

Il-Konvenzjoni għandha network ta’ osservaturi tranżnazzjonali stabbilit sew li jinkludi għadd kbir ta’ organizzazzjonijiet umbrella governattivi u mhux governattivi rilevanti, attivi fl-oqsma ta’ attività tal-Konvenzjoni Alpina,^{inkluż l-adattament għat-tibdil fil-klima.}

Il-Konvenzjoni Alpina u l-korpi tal-EUSALP qed jikkontribwixxu għall-ħolqien u t-trasferiment transnazzjonali tal-għarfien dwar l-adattament. Eżempji prominenti tar-riżultatitax-xogħol tal-Konvenzjoni Alpina jinkludu l-“Istrateġija Alpina għall-adattament għat-tibdil fil-klima fil-qasam tal-perikli naturali”(2013), “LinjiGwida għall-adattament għat-tibdil fil-klima fil-livell lokali fl-Alpi”(2014), “Rapportta’ Sinteżi Rendikont bħala bażi għad-definizzjoni tal-attivitajiet tal-Bord tal-Klima Alpina” (2017, aġġornat fl-2019), ir-Rapport “Niffaċċjawin-nixfiet fir-reġjun Alpin. Esperjenzi, approċċi u sfidi komuni"(2018) u s-Seba' Rapport dwar l-Istat tal-Alpi: Governanza tar-Riskju ta’ Periklu Naturali (2019).

4.      Strateġiji u pjanijiet ta’ adattament

Is-Sistema tal-Mira Klimatika tal-Alpi għall-2050 ġiet elaborata mill-Bord dwar il-Klima tal-Alpi (ACB) u adottata mill-Konferenza Alpina XV fl-2019. Huwa jidentifika miri konkreti f'għaxar setturi differenti ta' attività tal-Konvenzjoni Alpina u f'żewġ oqsma ta' azzjoni trasversali/orizzontali. Dan itejjeb il-valur miżjud tal-kooperazzjoni mal-Alpi kollha dwar il-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima u l-adattament għalih, permezz ta’ approċċ integrat. F’dan il-qafas, l-ACB aġġorna l-Pjan ta’ Azzjoni dwar il-Klima (inizjalment żviluppat fl-2009) li jkopri kemm l-adattament kif ukoll il-mitigazzjoni. Il-Pjan ta’ Azzjoni l-ġdid dwar il-Klima 2.0 jagħti prijorità lil miżuri speċifiċi biex tiġi implimentata s-Sistema tal-Mira Klimatika tal-Alpi għall-2050 li tiffoka fuq l-orizzont ta’ terminu medju (minn ħames sa għaxar snin). Hija tipproponi perkorsi ta’ implimentazzjoni dettaljati għal għaxar setturi, żviluppati b’mod konġunt mal-partijiet ikkonċernati u mal-korpi ta’ ħidma tematiċi tal-Konvenzjoni Alpina. L-ACB jimmonitorja l-implimentazzjoni ġenerali tal-perkorsi u jikkomunika l-kisbiet fuq bażi regolari. Ġiet stabbilita Pjattaforma Komunitarja (il-Klima Alpina 2050)li tiżgura r-rabta bejn l-implimentazzjoni u l-objettivi tas-sistema tal-mira Klimatika 2050.

Eżempji ta’ proġetti ffinanzjati fil-perjodu 2014-2020

Il-proġett AlpGov2 (2020-2022), iffinanzjat minn Interreg ALPS, isaħħaħ l-istrutturi u l-mekkaniżmi ta’ governanza tal-EUSALP filwaqt li jqis is-suġġetti kollha tal-Pjan ta’ Azzjoni tiegħu, b’segwitu għall-AlpGov 1 preċedenti.

GoApply (Governanza multidimensjonali tal-adattament għat-tibdil fil-klima fit-tfassil u l-prattika tal-politika, 2016-2019) evolviet direttament min-network transnazzjonali ta’ dawk li jfasslu l-politika, mibdi minn C3-Alps (2007-2013). Il-GoApply iwieġeb għall-isfidi, l-ostakli u l-lakuni relatati mal-governanza f’diversi livelli li l-pajjiżi Alpini kollha bħalissa qed jiffaċċjaw fl-isforzi tagħhom biex ipoġġu l-istrateġiji nazzjonali ta’ adattament tagħhom fil-prattika. Il-proġett kellu l-għan li jsaħħaħ il-kapaċitajiet għall-governanza u l-implimentazzjoni tal-adattament għat-tibdil fil-klima f’diversi livelli u setturi. Ir-riżultati jitwasslu f’rapporti tal-pajjiżi (l-Awstrija, il-Ġermanja, l-Italja, l-Iżvizzera) u jiġu kkompilati f’rapport ta’ sinteżi transnazzjonali. Ir-rapport jippreżenta bażi ta’ għarfien għal governanza mtejba tal-adattament tal-Alpi f’diversi livelli u portafoll ta’ fatturi ta’ suċċess, ostakli, tagħlimiet meħuda, eżempji ta’ prattika tajba, u għażliet ta’ titjib.

ALPTREES (Użu u ġestjoni sostenibbli ta’ siġar mhux nattivi fir-reġjun alpin, 2019-2022) tgħin biex jissaħħaħ l-użu sostenibbli tar-riżorsi naturali billi tbassar id-distribuzzjoni attwali u potenzjali ta’ siġar mhux nattivi fix-xenarji tat-tibdil fil-klima. Il-proġett huwa mistenni li jipprovdi linji gwida tekniċi għall-għodod tat-teħid tad-deċiżjonijiet dwar l-adattament għat-tibdil fil-klima u l-ippjanar biex jiġi ssalvagwardjat il-futur tal-infrastruttura ekoloġika, il-funzjonijiet tal-bijodiversità u s-servizzi tal-ekosistema fit-territorju kollu tal-EUSALP.

L-Ispazju Alpin jista’ jiddependi wkoll fuq esperjenza wiesgħa ta’ proġetti ta’ kooperazzjoni transnazzjonali li jittrattaw l-adattament għat-tibdil fil-klima li ġew iffinanzjati fil-perjodu ta’ programmazzjoni preċedenti INTERREG 2007-2013, bħal pereżempju fil-każ tal-proġetti  CLISP, AdaptAlp jew C3-Alps.

Każijiet ta’ użu ta’ ispirazzjoni Climate-ADAPT
Skopri kif l-għarfien muri f’din il-paġna ispira lill-atturi li jaħdmu f’livelli differenti ta’ governanza biex jiżviluppaw soluzzjonijiet imfassla apposta f’kuntesti differenti ta’ politika u prattika.

• Id-Direttorat Ġenerali tal-UE għar-Riċerka u l-Innovazzjoni: L-użu ta’ Climate-ADAPT biex jinstab l-aħħar għarfien xjentifiku dwar l-adattament għall-istabbiliment tal-aġenda għall-finanzjament tar-riċerka u l-innovazzjoni tal-UE
• Il-Karpazji: L-użu ta’ informazzjoni dwar il-pajjiż minn Climate-ADAPT biex tiġi żviluppata paġna tar-reġjun tranżnazzjonali tal-Karpazji u biex tikkontribwixxi għall-politiki internazzjonali ta’ adattament
• L-Osservatorju tal-Pirinej għat-Tibdil fil-Klima: L-użu ta’ paġni tar-reġjuni transnazzjonali minn Climate-ADAPT biex tiġi żviluppata strateġija ta’ adattament transkonfinali fil-Pirinej