5.1 L-iżvilupp ta' pjan ta' azzjoni għall-adattament

5.1 L-iżvilupp ta' pjan ta' azzjoni għall-adattament

Pjan ta’ azzjoni għall-adattament huwa l-istrument ta’ politika ċentrali, l-aktar importanti, stabbilit u ppruvat għall-implimentazzjoni tal-adattament. Dan jistabbilixxi x’jeħtieġ li jsir biex l-għażliet ta’ adattament prijoritizzati jiġu kkonvertiti f’azzjonijiet, filwaqt li jispeċifika minn min u meta, u jindirizza l-ħtiġijiet u l-allokazzjoni tar-riżorsi. L-għan ewlieni ta’ pjan ta’ azzjoni ta’ adattament huwa li jiggwida l-proċess ta’ implimentazzjoni billi jipprovdi pjan direzzjonali dettaljat biex l-għażliet ta’ adattament jitqiegħdu fil-prattika.

Id-dokument tal-pjan ta’ azzjoni jirrappreżenta l-output tal-politika tal-istadji preċedenti tat-tfassil tal-politika ta’ adattament. Għalhekk għandu jkun ibbażat b’mod sod fuq l-eżiti tal-passi 1-4 taċ-ċiklu ta’ adattament. Filwaqt li jibni fuq l-istrateġija ta’ adattament u jikkonkretizza l-objettivi ġenerali u d-direzzjonijiet strateġiċi tagħha, il-pjan ta’ azzjoni ta’ akkumpanjament jippreżenta l-portafoll ta’ miżuri ta’ adattament magħżula, jiddeskrivihom f’termini operazzjonali u b’mod strutturat, u jiddeskrivi proċess strateġiku u mekkaniżmi ta’ koordinazzjoni għall-implimentazzjoni. Meta mqabbel mal-qafas strateġiku, pjan ta’ azzjoni normalment jindirizza perjodu ta’ żmien iqsar u għalhekk huwa soġġett għal reviżjonijiet aktar frekwenti. Filwaqt li jibnu fuq il-pjan ta’ azzjoni nazzjonali, il-livelli sottonazzjonali ta’ governanza f’pajjiż għandhom jiżviluppaw id-dokumenti ta’ politika ta’ adattament tagħhom stess, filwaqt li jipprijoritizzaw u jħaddmu l-miżuri ta’ adattament skont il-kuntesti speċifiċi tagħhom. L-Għodda ta’ Appoġġ għall-Adattament Urban tipprovdi gwida rispettiva għall-bliet, l-irħula u awtoritajiet lokali oħra Ewropej. L-Għodda ta’ Appoġġ għall-Adattament Reġjonali (RAST) ġiet żviluppata biex tgħin lill-awtoritajiet lokali u reġjonali fl-istrateġiji u l-pjani ta’ adattament għat-tibdil fil-klima.

Skont in-natura trasversali tal-adattament għat-tibdil fil-klima, il-pjanijiet ta’ azzjoni għall-adattament se jiġu integrati, u d-dokumenti ta’ politika multisettorjali se jressqu azzjonijiet ta’ adattament fi ħdan u f’firxa wiesgħa ta’ setturi sensittivi għall-klima. Sabiex tiġi ggwidata u ffaċilitata l-integrazzjoni  tal-adattament fl-oqsma ta’ politika settorjali rilevanti, jistgħu jiġu żviluppati pjanijiet ta’ adattament settorjali komplementari għall-pjanijiet ta’ adattament komprensivi.

L-involviment tal-partijiet ikkonċernati mis-setturi u l-livelli rilevanti, l-involviment tal-gruppi kollha tas-soċjetà, it-tfittxija u l-istabbiliment ta’ ftehimiet bil-ħsieb tal-implimentazzjoni, u d-diskussjoni tal-pjan ta’ azzjoni ta’ adattament f’konsultazzjoni pubblika huma rrakkomandati ħafna. Dawn huma elementi vitali tal-governanza tal-adattament u jwittu t-triq għal implimentazzjoni effettiva.

Sabiex pjan ta’ azzjoni ta’ adattament ikun effettiv, huwa essenzjali li tinkiseb approvazzjoni politika. L-istrateġiji ta’ adattament u l-pjanijiet ta’ azzjoni jistgħu jkunu effettivi jekk ikunu politiki “mhux vinkolanti” legalment, iżda l-ankraġġ tagħhom fil-leġiżlazzjoni joħloq responsabbiltajiet statutorji u b’hekk ikun ta’ benefiċċju għall-implimentazzjoni tagħhom.

It-tfassil tal-pjan ta’ azzjoni għall-adattament

Il-pjan ta’ azzjoni għall-adattament jippreżenta u jiddeskrivi l-għażliet ta’ adattament magħżula, possibbilment organizzati f’oqsma ta’ attività relatati mas-settur u azzjonijiet trażversali jew ġeneriċi, u jiddeskrivi l-perkorsi għall-implimentazzjoni tagħhom. Filwaqt li l-livell ta’ dettall u l-istruttura jistgħu jvarjaw, dan għandu jkun fih, fost l-oħrajn, l-informazzjoni li ġejja, kemm jista’ jkun spjegata għal kull azzjoni individwali:

• L-għanijiet tal-azzjonijiet
• Ir-raġunijiet u r-rilevanza tal-azzjonijiet
• Passi u perkorsi ta’ implimentazzjoni
• Strumenti li joffru punti ta’ dħul għall-integrazzjoni u l-implimentazzjoni
• Ir-rwoli u r-responsabbiltajiet tal-atturi inkarigati mill-implimentazzjoni, filwaqt li titqies b’mod espliċitu l-ħtieġa għal koordinazzjoni u kooperazzjoni bejn l-atturi fil-livelli kollha
• Skeda ta’ żmien għall-implimentazzjoni
• Stima tar-riżorsi meħtieġa, f’termini ta’ riżorsi umani, finanzjarji u relatati mal-għarfien
• Għażliet disponibbli għall-finanzjament
• Kunflitti u sinerġiji potenzjali
• Indikaturi u mekkaniżmi għall-monitoraġġ u l-evalwazzjoni tas-suċċess tal-implimentazzjoni
• Dispożizzjonijiet għar-reviżjoni tal-azzjonijiet
• Ħtiġijiet ta’ informazzjoni, mistoqsijiet ta’ riċerka miftuħa u modi kif jingħalqu l-lakuni fl-għarfien
• Ostakli potenzjali għall-azzjoni u l-iffaċilitar ta’ fatturi biex dawn jingħelbu

Diġà fit-tfassil tal-pjan ta’ azzjoni, huwa rrakkomandat ħafna li titqies il-ħtieġa għall-monitoraġġ u l-evalwazzjoni tal-progress fl-implimentazzjoni u l-eżiti tal-adattament. Id-definizzjoni tal-għanijiet ta’ kull azzjoni b’mod ċar u verifikabbli, u s-suġġeriment ta’ indikaturi possibbli jappoġġaw il-kejl sussegwenti tas-suċċess tal-implimentazzjoni. Kull azzjoni ta’ adattament jista’ jkollha potenzjal għal sinerġiji u kunflitti ma’ azzjonijiet oħra, interessi settorjali, jew għanijiet oħra ta’ politika pubblika, u għal gruppi soċjetali differenti, inkluż il-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima u t-tnaqqis tar-riskju ta’ diżastri. Jekk il-kunflitti u l-kompromessi jkunu moħbija, dan jhedded il-koerenza ta’ politiki differenti u jista’ jirriżulta f’eżiti mhux sostenibbli jew ta’ adattament ħażin mhux intenzjonati. Sabiex jitrawmu l-effetti sinerġistiċi u jiġu evitati l-effetti antagonistiċi tal-azzjonijiet ta’ adattament, huwa għalhekk utli li jiġu identifikati u indikati kunflitti u sinerġiji potenzjali fid-dokument ta’ politika, u b’hekk tiġi appoġġata l-integrazzjoni. Skont il-kamp ta’ applikazzjoni u l-ambizzjoni tal-pjan ta’ azzjoni, il-gruppi fil-mira indirizzati jistgħu jvarjaw u jistgħu jkunu wesgħin daqs kemm ivarjaw minn awtoritajiet pubbliċi f’livelli differenti, fornituri ta’ infrastruttura/servizzi, gruppi ta’ interess/NGOs, organizzazzjonijiet ta’ riċerka u edukattivi għal kumpaniji privati (inklużi l-assigurazzjoni u l-industrija), maniġers tar-riżorsi u sidien tal-art, unitajiet domestiċi privati, u s-soċjetà ċivili inġenerali, inklużi l-gruppi kollha potenzjalment affettwati mill-pjan. Sa fejn ikun applikabbli, jista’ jkun utli li dawn jinqasmu f’atturi ta’ implimentazzjoni li jġorru r-responsabbiltà ewlenija għal azzjoni, sħab ta’ kooperazzjoni, u partijiet ikkonċernati involuti aktar.

L-ippjanar tal-mogħdijiet ta’ adattament

Pjan ta’ azzjoni ta’ adattament jista’ jiġi organizzat f’perkorsi ta’ adattament, fejn l-iskema ta’ implimentazzjoni għal kull għażla ta’ adattament tikkonsisti f’sekwenza ta’ miżuri lejn għan ta’ adattament definit minn qabel. Meta jagħmel dan, kull pass ta’ implimentazzjoni jirrappreżenta element kostitwenti li huwa marbut ma’ orizzonti ta’ żmien u jqis l-inċertezza tul il-proċess ta’ implimentazzjoni. Il-perkorsi ta’ adattament joffru qafas kunċettwali għall-ippjanar flessibbli tal-politika, li jippermetti proċess ta’ implimentazzjoni iterattiv u dinamiku biex jiġu indirizzati l-inċertezzi, tiġi ġestita l-bidla fi ħdan sistemi soċjoekoloġiċi kumplessi, u jiġu limitati l-konsegwenzi mhux mixtieqa u ta’ adattament ħażin. Il-perkorsi ta’ adattament huma magħmula minn sekwenza ta’ azzjonijiet possibbli li jixbhu siġra tad-deċiżjonijiet. Matul iż-żmien, “punti kritiċi” possibbli (eż. avvenimenti klimatiċi, bidliet fil-kundizzjonijiet tal-qafas estern) jistgħu jiskattaw mekkaniżmu ta’ rieżami biex jiġi vverifikat jekk il-linja ta’ azzjoni għadhiex tissodisfa l-objettiv speċifikat jew le. Dan jista’ jirriżulta fil-ħtieġa ta’ bidla għal perkors ta’ implimentazzjoni ieħor. Meta jkun marbut ma’ monitoraġġ u evalwazzjoni sodi tal-implimentazzjoni, dan l-approċċ jista’ jgħin biex jappoġġa t-tagħlim maż-żmien u jżid ir-reżiljenza jew il-kapaċità ta’ adattament.

Sors: Zandvoort et al. (2017): Mogħdijiet ta’ adattament fl-ippjanar għal tibdil fil-klima inċert: Applikazzjonijiet fil-Portugall, fir-Repubblika Ċeka u fin-Netherlands. Ix-Xjenza u l-Politika Ambjentali 78 (2017) 18–26.

Nitgħallmu minn eżempji tajbin mil-livelli transnazzjonali, nazzjonali u sottonazzjonali

L-istrateġiji ta’ adattament u l-pjanijiet ta’ azzjoni ta’ pajjiżi Ewropej oħra kif ukoll dawk eżistenti f’xi (makro)reġjuni tranżnazzjonali jistgħu jservu bħala eżempji utli għall-pajjiżi, jew għall-gvernijiet, fil-livelli territorjali sottonazzjonali fl-iżvilupp tad-dokumenti ta’ ppjanar tal-adattament tagħhom stess. Huwa aħjar li tivvaluta u tqabbel dokumenti minn diversi pajjiżi, titgħallem mill-aħjar prattiki u tapplikahom b’mod personalizzat. L-istrutturi u n-networks ta’ kooperazzjoni transnazzjonali, bħar-reġjuni Ewropej ta’ kooperazzjoni transnazzjonali, l-istrateġiji makroreġjonali u l-konvenzjonijiet internazzjonali, jistgħu jappoġġjaw bil-kbir il-kondiviżjoni tal-għarfien u t-tagħlim reċiproku tal-esperjenzi bejn il-pajjiżi u r-reġjuni. In-networking transnazzjonali jista’ jgħin ukoll biex it-tfassil tal-politika ta’ adattament jiġi allinjat aħjar fil-livelli tal-UE, tranżnazzjonali u domestiċi u biex jiġu kkunsidrati kwistjonijiet ta’ adattament transfruntiera fid-dokumenti tal-politika ta’ adattament.

Diversi studji tal-każijiet Climate-ADAPT, iffiltrati skont il-livelli ta’ governanza u l-Miżura tat-Tip Ewlieni fil-katalgu tar-riżorsi Climate-ADAPT, jirrapportaw dwar approċċi ta’ governanza tal-ogħla livell ta’ żvilupp tekniku tal-ippjanar u l-implimentazzjoni tal-adattament f’diversi livelli ta’ governanza.

Riżorsi addizzjonali

• Profili tal-Pajjiżi
• Reġjuni Transnazzjonali tal-UE
• L-immappjar tal-governanza tal-adattament għat-tibdil fil-klima fl-Ispazju Alpin
• Politiki ta’ adattament u bażi ta’ għarfien f’reġjuni transnazzjonali fl-Ewropa
• Raġunament, approċċ u valur miżjud tat-Tip Ewlieni ta’ Miżuri għall-adattament għat-tibdil fil-klima
• Manwal tad-DIY dwar l-Involviment tal-Partijiet Ikkonċernati u taċ-Ċittadini fl-Adattament għat-Tibdil fil-Klima: Għodod, Prattiki Tajbin u Esperjenzi
• L-użu ta’ Miżuri tat-Tip Ewlenin biex tiġi rrapportata azzjoni ta’ adattament għat-tibdil fil-klima fil-pajjiżi membri tal-EEA