Financieel

Financieel

Kernboodschappen

• De blootstelling van de infrastructuur van de financiële sector zelf aan klimaatverandering is laag in vergelijking met de blootstelling en kwetsbaarheid van de activa waarin zij beleggen. De blootstelling aan klimaatrisicofactoren weerspiegelt een ongelijke kwetsbaarheid tussen EU-regio’s en -sectoren, maar ook een concentratie in specifieke portefeuilles van de financiële sector, banken en financiële instellingen.
• Duurzame investeringen in aanpassing zijn geharmoniseerd in een EU-taxonomie die in de loop van de tijd meer economische activiteiten moet bestrijken en wereldwijd toepasbaar is. Via duurzaam gelabelde investeringen kan de financiële sector aanpassingsmaatregelen bevorderen en ondersteunen om fysieke klimaatrisico’s te verminderen. Restrisico's kunnen via verzekeringsmechanismen worden overgedragen.

Impacts en kwetsbaarheden

Voor het rapporteren over de aanpassing en het meten van de vooruitgang van particuliere bedrijven en openbare entiteiten van elke omvang zijn andere gegevens en indicatoren nodig, evenals gedetailleerdere gegevens dan thans beschikbaar zijn in de meeste nationale, regionale en lokale aanpassingsmaatregelen en -plannen.

Het negeren van de gevolgen van klimaatverandering kan aanzienlijke risico's voor de financiële sector met zich meebrengen. Tussen 1980 en 2021 bedroegen de weers- en klimaatgerelateerde extremen naar schatting 560 miljard EUR (waarden van 2021). Een relatief klein aantal gebeurtenissen is verantwoordelijk voor een groot deel van de economische verliezen: 5 % van de weers- en klimaatgerelateerde gebeurtenissen met de grootste verliezen is verantwoordelijk voor 57 % van de verliezen en 1 % van de gebeurtenissen veroorzaakt 26 % van de verliezen (eigen berekeningen van de EER op basis van de oorspronkelijke dataset). De gemiddelde jaarlijkse verliezen (constante prijzen, 2021 EUR) bedroegen ongeveer 9,7 miljard EUR in 1981-1990, 11,2 miljard EUR in 1991-2000, 13,5 miljard EUR in 2001-2010 en 15,3 miljard EUR in 2011-2020. Met 56,5 miljard EUR heeft 2021 de hoogste jaarlijkse waarde voor de hele tijdreeks.

Het vermogen om het aandeel van potentiële economische verliezen als gevolg van klimaatverandering in onverzekerde activa en activiteiten – de kloof op het gebied van klimaatbescherming – te verminderen, zal een groot deel van de veerkracht van samenlevingen bepalen.

Beleidskader

Als reactie op de toenemende materiële gevolgen van de klimaatverandering is de Europese Commissie enerzijds begonnen met het integreren van klimaatbestendigheid in begrotingskaders en is zij anderzijds begonnen met het zelfstandig nemen van maatregelen om de gevolgen aan te pakken.

Wat de gevolgen van de klimaatverandering voor de Europese economie en het Europese financiële stelsel betreft, wordt in de EU-strategie voor aanpassing aan de klimaatverandering voor meer details verwezen naar de EU-strategie voor duurzame financiering, aangezien duurzame financiering een sleutelrol speelt bij de verwezenlijking van de beleidsdoelstellingen in het kader van de Europese Green Deal en de internationale verbintenissen van de EU inzake klimaat- en duurzaamheidsdoelstellingen.

De richtlijn inzake duurzaamheidsrapportage door ondernemingen machtigt de Commissie om gedelegeerde en uitvoeringshandelingen vast te stellen om te specificeren hoe bevoegde autoriteiten en marktdeelnemers aan de in de richtlijn vastgestelde verplichtingen moeten voldoen. In juli 2023 heeft de Commissie een eerste gedelegeerde handeling vastgesteld, met inbegrip van openbaarmakingsvereisten inzake klimaatverandering.

De verzekeringssector

Het aandeel niet-verzekerde economische verliezen als gevolg van alle geregistreerde weers- en klimaatgerelateerde gevaren lijkt toe te nemen als gevolg van trage aanpassingsmaatregelen en frequentere extreme weersomstandigheden bij afwezigheid van een hogere penetratiegraad van klimaatverzekeringen. Klimaatrisico's zullen lokale economieën waarschijnlijk onder druk zetten en marktfalen veroorzaken dat zowel consumenten als verzekeraars treft. Vaker voorkomende catastrofale gebeurtenissen, in combinatie met de noodzaak om aan veranderende regelgevingsvereisten te voldoen, kunnen bedrijfsmodellen bedreigen en het verzekeren van een bepaald risico onbetaalbaar maken voor klanten of onhaalbaar voor verzekeraars. Zoals vermeld in het IPCC AR6 WG II-verslag over klimaatverandering 2022: Effecten, aanpassing en kwetsbaarheid Een belangrijke aanpassingsoplossing is het verbeteren van de toegang tot krediet en verzekeringen om te bufferen tegen variabiliteit in toegang tot hulpbronnen en overvloed.

Om deze problemen aan te pakken, is de Europese Commissie:

• Versterking van de dialoog tussen verzekeraars, beleidsmakers en andere belanghebbenden, via de klimaatweerbaarheidsdialoog. Het hoofddoel van de dialoog is deze kloof op het gebied van klimaatbescherming te verkleinen. Het wordt voorgezeten door DG CLIMA en DG FISMA;
• beste praktijken op het gebied van financiële instrumenten voor risicobeheer vaststellen en bevorderen, in nauwe samenwerking met de Europese Autoriteit voor verzekeringen en bedrijfspensioenen (EAVB);
• onderzoek te doen naar het bredere gebruik van financiële instrumenten en innovatieve oplossingen om het hoofd te bieden aan door het klimaat veroorzaakte risico’s.

Solvabiliteit II is een richtlijn in het recht van de Europese Unie die de EU-verzekeringsverordening codificeert en harmoniseert. Dit betreft in de eerste plaats de hoeveelheid kapitaal die verzekeringsmaatschappijen in de EU moeten aanhouden om het risico op insolventie te verminderen. Tot nu toe houdt de richtlijn echter niet volledig rekening met de risico's van klimaatverandering en er zijn verschillende stemmen die pleiten voor een betere opname van dit aspect in de ondermodule natuurramprisico.

De bank- en investeringssector

Banken staan onder toenemende regelgevende en commerciële druk om zich te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering en om zich aan te passen aan de wereldwijde duurzaamheidsagenda. Door het gebrek aan regelgevings- en toezichtkader zijn een aantal centrale banken en toezichthouders over de hele wereld zich bewust geworden van hun rol en potentieel mandaat bij het aanpakken van klimaatverandering en milieurisico’s waarmee de sector wordt geconfronteerd. Zo lanceerde een groep centrale banken, waaronder de Europese Centrale Bank, in 2017 de Networking for Greening the Financial System. Het heeft tot doel bij te dragen aan de analyse en het beheer van klimaat- en milieugerelateerde risico's in de financiële sector en reguliere financiering te mobiliseren om de overgang naar een duurzame economie te ondersteunen.

Verder zijn verschillende particuliere banken begonnen met de ontwikkeling van nieuwe producten zoals groene obligaties of groene hypotheken. Groene obligaties zijn schuldinstrumenten die alleen verschillen van conventionele vastrentende effecten in die zin dat de uitgevende instelling zich ertoe verbindt de opbrengsten te gebruiken voor de financiering van projecten die bedoeld zijn om positieve milieu- of klimaateffecten te hebben. De technische deskundigengroep inzake duurzame financiering heeft in 2020 haar bruikbaarheidsgids voor de EU-norm voor groene obligaties gepubliceerd.

Onder een groene hypotheek biedt een bank of hypotheekverstrekker een huiskoper preferentiële voorwaarden als ze kunnen aantonen dat het onroerend goed waarvoor ze lenen aan bepaalde milieunormen voldoet.

De verordening inzake informatieverschaffing met betrekking tot duurzame beleggingen en duurzaamheidsrisico’s voert informatieverschaffingsverplichtingen in over de wijze waarop institutionele beleggers en vermogensbeheerders milieu-, sociale en governancefactoren (ESG-factoren) in hun risicobeheerprocessen integreren. Bij gedelegeerde handelingen zullen de vereisten voor de integratie van ESG-factoren in beleggingsbeslissingen, die deel uitmaken van de verplichtingen van institutionele beleggers en vermogensbeheerders jegens beleggers en begunstigden, nader worden gespecificeerd.

Verbetering van de kennisbasis

Veel activiteiten op het gebied van duurzame, klimaat- en adaptatiefinanciering hebben betrekking op de internationale dimensie. Op deze pagina wordt ingegaan op wat van belang is voor de EER-lidstaten op binnenlands niveau. Meer informatie over de internationale en ontwikkelingsaspecten is te vinden op de UNFCCC-pagina’s en het bijbehorende gegevensportaal.

Het IPCC richt zich ook voornamelijk op internationale financiële stromen (en op koolstofarme in plaats van aanpassingsaspecten), maar in het hoofdstuk over horizontale investerings- en financieringskwesties van het vijfde IPCC-beoordelingsverslag (AR5), werkgroep III, wordt ook ingegaan op enkele binnenlandse kwesties. Bijdragen van de werkgroep effecten, aanpassing en kwetsbaarheid (WG II) aan AR6 zijn gepland voor 2022.

Het Global Centre on Adaptation voert een programma voor klimaatfinanciering uit om klimaatadaptatie en -veerkracht te integreren in de besluitvorming, de financiering voor klimaatadaptatie en -veerkracht op te schalen en innovatieve financieringsinstrumenten te ontwikkelen.

Het EEA publiceerde in 2007 het technisch verslag Klimaatverandering: de kosten van niet-handelen en de kosten van aanpassing en voert momenteel een nieuw project over dit onderwerp uit, waar de werkzaamheden in 2022 beschikbaar zullen zijn.

Recente onderzoeksprojecten op het gebied van financiën en economie van aanpassing zijn bijvoorbeeld het H2020_Insurance-project dat verder is ontwikkeld in het kader voor verliesmodellering van OASIS en de OASIS Hub, of het NAIAD-project dat zich richt op de verzekeringswaarde van de natuur. Andere projecten op het gebied van aanpassingseconomie en -financiering zijn bijvoorbeeld COACCH, ClimateCost Econadapt, of NATURANCE. Ze onderzoeken de technische, financiële en operationele haalbaarheid en prestaties van oplossingen die zijn gebaseerd op een combinatie van financiering van rampenrisico's en investeringen in op de natuur gebaseerde oplossingen.

Ondersteuning van investeringen en financiering

Het meerjarig financieel kader (MFK) van de EU voor 2021-2027 bedraagt 1,21 biljoen EUR, met nog eens 807 miljard EUR uit het EU-herstelinstrument van de volgende generatie. 30% van dit budget is bestemd voor activiteiten die bijdragen aan klimaatdoelstellingen. Met het nieuwe MFK heeft de Commissie de middelen voor de financiering van klimaatverandering en aanpassing opgevoerd, onder meer via innovatieve mechanismen zoals het Europees Fonds voor duurzame ontwikkeling Plus, waarbij middelen via bilaterale kanalen en via de EU-lidstaten worden ingezet.

Nadere bijzonderheden over de financieringstoezeggingen zijn hier te vinden en een overzicht van de EU-financieringsmechanismen voor de periode 2021-2027 is hier te vinden.

Naast de financieringsmechanismen binnen de EU verhoogden de EU en haar lidstaten hun totale steun voor klimaatfinanciering aan derde landen in 2019 met 7,4 %, wat neerkomt op 21,9 miljard EUR, waarvan 52 % werd besteed aan het helpen van de EU-partners bij hun aanpassing aan de klimaatverandering. Het verstrekken van een groot deel van de klimaatfinanciering in het kader van de internationale samenwerking van de EU, en met name op het gebied van aanpassing, zal in de toekomst blijven bestaan.

Ondersteuning van de uitvoering van aanpassingsmaatregelen

Eiopa ontwikkelt verder activiteiten om duurzame financiering te implementeren, bijvoorbeeld met een dashboard over de verzekeringsbeschermingskloof, methodologische werkzaamheden om klimaatverandering op te nemen in verzekeringen tegen natuurrampen (solvabiliteitskapitaalvereisten) of in schadeverzekeringen en prijsstelling.