Adaptacja i dywersyfikacja oferty turystycznej

Dostosowanie i zróżnicowanie oferty turystycznej nie jest możliwe bez współpracy i wsparcia różnych zainteresowanych stron. Proces partycypacyjny ma kluczowe znaczenie dla stworzenia wspólnej wizji i rozwiązania potencjalnych konfliktów od samego początku. Łączenie zainteresowanych stron o różnym doświadczeniu i pochodzeniu (np. podmiotów gospodarczych działających w sektorze turystyki, przedsiębiorstw rejsowych, podmiotów świadczących usługi transportu publicznego, organizatorów wydarzeń kulturalnych, stowarzyszeń zajmujących się ochroną środowiska i dziedzictwem kulturowym, lokalnych producentów żywności, gmin) może również sprzyjać innowacyjnym pomysłom i zapobiegać niewłaściwym wynikom.  

Zaangażowanie turystów (np. poprzez przeprowadzenie ankiety lub wywiadu) pomaga lepiej zrozumieć ich potrzeby i oczekiwania. Równie ważne jest uwzględnienie potrzeb lokalnych mieszkańców, zwłaszcza słabszych grup społecznych, ponieważ zróżnicowanie oferty turystycznej powinno przynieść korzyści zarówno turystom, jak i lokalnym mieszkańcom. Dywersyfikacja powinna również przyczyniać się do ochrony przyrody. W związku z tym konieczna jest wymiana informacji z odpowiednimi zainteresowanymi stronami (np. zarządcami obszarów chronionych i władzami lokalnymi odpowiedzialnymi za ochronę środowiska), aby zachęcać do synergii i zapobiegać powstawaniu nowych konfliktów w wyniku wniosków dotyczących dywersyfikacji.

Ogólnie rzecz biorąc, szeroki proces uczestnictwa jest podstawą do zapewnienia skutecznej dywersyfikacji i dostosowania oferty turystycznej.

Dostosowanie i zróżnicowanie oferty turystycznej jest trudnym zadaniem, ponieważ nie ma uniwersalnego rozwiązania, a to, co sprawdziło się w jednym miejscu, niekoniecznie sprawdza się w innym. Kluczowym czynnikiem udanej dywersyfikacji jest zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron w celu zwiększenia akceptacji strategii i budowania wsparcia dla jej wdrażania. Innym kluczowym czynnikiem jest tworzenie inicjatyw współpracy z innymi dostawcami usług turystycznych w skali regionalnej w celu stworzenia synergii i uniknięcia konkurencyjnej oferty. Ponadto proponuje się przyjęcie systematycznego podejścia obejmującego następujące kroki:

• Podsumowanie istniejących ofert i grup docelowych
• Ocena wpływu zmiany klimatu i innych przyszłych zmian na ofertę turystyczną i popyt na turystykę
• Analiza mocnych, słabych stron, szans i zagrożeń (SWOT) obecnej oferty turystycznej  
• Opracowywanie strategii (skoncentrowanie się na stawianiu czoła wyzwaniom i wykorzystywaniu nowych możliwości)
• Wdrażanie
• Monitorowanie, ocena i uczenie się (MEL)
• Marketing i komunikacja.

Wyzwaniem dla pomyślnego dostosowania i dywersyfikacji turystyki jest tworzenie inicjatyw ścisłej współpracy z innymi sektorami, które często są potrzebne do przekrojowego charakteru sektora turystyki. Aby uniknąć nieprzystosowawczych wyników, ważne jest rozważenie zalet i wad różnych strategii dywersyfikacji w kontekście lokalnym. Dywersyfikacja może przynieść różne pozytywne korzyści, jeżeli wspiera przejście na bardziej zrównoważoną ofertę turystyczną, np. poprzez angażowanie przedsiębiorstw lokalnych. Przeszkodą może być jednak brak zmotywowanych, wykwalifikowanych i przyszłościowych operatorów oraz ogólny brak świadomości na temat wpływu zmiany klimatu na sektor turystyki.

Koszty mogą stanowić znaczną przeszkodę we wdrażaniu tego wariantu, ale różne możliwości finansowania na szczeblu UE, a także na szczeblu krajowym i niższym niż krajowy mogą wspierać dostosowanie i dywersyfikację w sektorze turystyki. Przewodnik dotyczący unijnego finansowania turystyki może pomóc zainteresowanym stronom z sektora turystyki w znalezieniu odpowiednich unijnych programów finansowania.

Koszty dywersyfikacji mogą się znacznie różnić i mogą być wysokie, jeśli potrzebna jest nowa infrastruktura. Dostosowanie i ponowne wykorzystanie istniejącej infrastruktury turystycznej może zatem stanowić strategię redukcji kosztów. Na przykład gmina w Alpach Allgäu wykorzystała dawny staw do naśnieżania do stworzenia „parku wspinaczkowego”.

Korzyści płynące ze zróżnicowanej oferty turystycznej obejmują przewagę konkurencyjną w porównaniu z nisko zdywersyfikowanymi kierunkami turystycznymi oraz większą elastyczność w reagowaniu na zmiany popytu. Ponadto negatywne skutki społeczne i środowiskowe turystyki można ograniczyć poprzez zrównoważoną dywersyfikację, która zamiast tego może stworzyć możliwości waloryzacji i promowania dziedzictwa kulturowego i środowiskowego. Obejmuje to na przykład tworzenie nowych ścieżek dla mniej odwiedzanych obszarów, promowanie eko-muzeów, organizowanie wycieczek z przewodnikiem w celu zaprezentowania cech środowiskowych itp. Korzyści gospodarcze można osiągnąć poprzez zwiększenie powiązań między turystyką a lokalnymi przedsiębiorstwami, na przykład organizowanie rynków w celu promowania regionalnej żywności lub ręcznie robionego rzemiosła (zob. na przykład studium przypadku dotyczące lwów na Cyprze). W każdym przypadku, gdy dywersyfikacja oferty turystycznej opiera się na względach związanych ze zmianą klimatu, może ona pomóc w uniknięciu strat gospodarczych w sektorze turystyki w perspektywie długoterminowej. Dodatkowe korzyści obejmują podnoszenie świadomości na temat podatności ośrodków turystycznych na zmianę klimatu, a potencjalnie także zmiany zachowań turystów i lokalnej ludności.  

Ponieważ turystyka jest sektorem przekrojowym, różne aspekty prawne mogą być istotne dla dywersyfikacji i dostosowania oferty turystycznej (np. dyrektywa 76/160/EWG w odniesieniu do wody w kąpieliskach, dyrektywa 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych). Dywersyfikacja oferty turystycznej poprzez wykorzystanie wspólnego europejskiego dziedzictwa kulturowego jest zalecana w komunikacie Komisji „Europa – najpopularniejszy kierunek turystyczny na świecie – nowe ramy polityczne dla europejskiego sektora turystycznego” (COM(2010)352 wersja ostateczna). Przypomniano również o dywersyfikacji w komunikacie Komisji „Europejska strategia na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w turystyce przybrzeżnej i morskiej” (COM(2014)86 final)poprzez promowanie transnarodowych tras tematycznych, takich jak szlaki kulturowe, religijne lub starożytne szlaki handlowe.

Dywersyfikacja jest procesem długotrwałym i dynamicznym, ponieważ wymaga elastycznego dostosowywania się do zmieniających się okoliczności. Czas realizacji konkretnego środka będzie się różnić w zależności od zakresu i złożoności projektu, ram prawnych, dostępności zasobów finansowych oraz poziomu zaangażowania zainteresowanych stron.

Najlepiej byłoby, gdyby ten wariant przystosowania się do zmiany klimatu stanowił długoterminową strategię przeciwdziałania zmianie klimatu. Kluczem do długiego życia jest rozwój ofert, które pozwalają zachować elastyczność w reagowaniu na zmieniające się warunki klimatyczne, ale także społeczno-kulturowe.