European Union flag

5.1 Opracowanie planu działania w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu

Plan działania w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu jest głównym, najważniejszym, ustanowionym i sprawdzonym instrumentem polityki służącym wdrażaniu przystosowania się do zmiany klimatu. Określono w nim, co należy zrobić, aby przekształcić priorytetowe opcje przystosowania się do zmiany klimatu w działania, określając, przez kogo i kiedy oraz uwzględniając potrzeby w zakresie zasobów i ich alokację. Głównym celem planu działania w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu jest ukierunkowanie procesu wdrażania poprzez przedstawienie szczegółowego planu działania na rzecz wdrożenia wariantów przystosowania się do zmiany klimatu w praktyce.

Dokument dotyczący planu działania przedstawia wyniki polityki na poprzednich etapach kształtowania polityki w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu. Powinien on zatem być mocno oparty na wynikach etapów 1–4 cyklu przystosowawczego. Opierając się na strategii przystosowania się do zmiany klimatu i konkretyzując jej ogólne cele i kierunki strategiczne, towarzyszący plan działania przedstawia portfel wybranych środków przystosowawczych, opisuje je pod względem operacyjnym i w ustrukturyzowany sposób oraz nakreśla strategiczny proces i mechanizmy koordynacji wdrażania. W porównaniu z ramami strategicznymi plan działania zazwyczaj odnosi się do krótszego horyzontu czasowego i w związku z tym podlega częstszym przeglądom. W oparciu o krajowy plan działania władze szczebla niższego niż krajowy w danym kraju powinny opracować własne dokumenty dotyczące polityki w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu, ustalając priorytety i wdrażając środki przystosowawcze zgodnie z ich szczególnym kontekstem. Narzędzie wsparcia przystosowania się do zmiany klimatu w miastach zawiera odpowiednie wytyczne dla europejskich miast, miasteczek i innych władz lokalnych. Opracowano regionalne narzędzie wspierania przystosowania się do zmiany klimatu (RAST), aby pomóc władzom lokalnym i regionalnym w opracowywaniu strategii i planów przystosowania się do zmiany klimatu.

Zgodnie z przekrojowym charakterem przystosowania się do zmiany klimatu plany działania w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu będą zintegrowane, wielosektorowe dokumenty programowe przedstawiające działania w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu w wielu sektorach wrażliwych na zmianę klimatu i między nimi. Aby ukierunkować i ułatwić uwzględnianie kwestii przystosowania się do zmiany klimatu w odpowiednich obszarach polityki sektorowej, można opracować sektorowe plany przystosowania się do zmiany klimatu uzupełniające kompleksowe plany przystosowania się do zmiany klimatu.

Zdecydowanie zaleca się zaangażowanie zainteresowanych stron z odpowiednich sektorów i szczebli, zaangażowanie wszystkich grup społecznych, poszukiwanie i zawieranie porozumień w celu wdrożenia oraz omówienie planu działania w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu w ramach konsultacji publicznych. Są to istotne elementy zarządzania przystosowaniem się do zmiany klimatu i torują drogę do skutecznego wdrażania.

Aby plan działania w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu był skuteczny, konieczne jest uzyskanie zgody politycznej. Strategie i plany działania w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu mogą być skuteczne, jeżeli są niewiążącymi, „miękkimi” politykami, ale zakotwiczenie ich w prawodawstwie stworzy obowiązki ustawowe, a tym samym będzie korzystne dla ich wdrażania.

Opracowanie planu działania w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu

W planie działania w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu przedstawiono i opisano wybrane warianty przystosowania się do zmiany klimatu, ewentualnie zorganizowane w dziedzinach działalności związanych z sektorem oraz działania przekrojowe lub ogólne, a także określono ścieżki ich realizacji. Chociaż poziom szczegółowości i struktura mogą się różnić, powinny one zawierać między innymi następujące informacje, w miarę możliwości określone dla każdego pojedynczego działania:

  • Cele działań
  • Uzasadnienie i adekwatność działań
  • Etapy i ścieżki wdrażania
  • Instrumenty zapewniające punkty wejścia do głównego nurtu polityki i wdrażania
  • Role i obowiązki podmiotów wdrażających, z wyraźnym uwzględnieniem potrzeby koordynacji i współpracy między podmiotami na wszystkich szczeblach
  • Harmonogram wdrożenia
  • Oszacowanie potrzebnych zasobów pod względem zasobów ludzkich, finansowych i związanych z wiedzą
  • Dostępne opcje finansowania i finansowania
  • Potencjalne konflikty i synergie
  • Wskaźniki i mechanizmy monitorowania i oceny skuteczności wdrażania
  • Przepisy dotyczące przeglądu działań
  • Potrzeby informacyjne, otwarte pytania badawcze i sposoby zlikwidowania luk w wiedzy
  • Potencjalne bariery w działaniu i czynniki ułatwiające przezwyciężenie tych barier

Już przy opracowywaniu planu działania zdecydowanie zaleca się uwzględnienie potrzeby monitorowania i oceny postępów we wdrażaniu i wyników w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu. Określenie celów każdego działania w jasny i weryfikowalny sposób oraz zaproponowanie możliwych wskaźników wspiera późniejszy pomiar sukcesu wdrożeniowego. Każde działanie w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu może mieć potencjał synergii i konfliktów z innymi działaniami, interesami sektorowymi lub innymi celami polityki publicznej oraz z różnymi grupami społecznymi, w tym w zakresie łagodzenia zmiany klimatu i zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi. Jeśli konflikty i kompromisy są ukryte, zagraża to spójności różnych polityk i może prowadzić do niezamierzonych, niezrównoważonych lub nieprzystosowawczych wyników. Aby wspierać synergię i uniknąć antagonistycznych skutków działań przystosowawczych, pomocne jest zatem identyfikowanie i sygnalizowanie potencjalnych konfliktów i synergii w dokumencie programowym, a tym samym wspieranie włączania tych kwestii do głównego nurtu polityki. W zależności od zakresu i ambicji planu działania grupy docelowe, do których skierowany jest plan działania, mogą się różnić i być tak szerokie, że mogą obejmować organy publiczne na różnych szczeblach, dostawców infrastruktury/usług, grupy interesu/organizacje pozarządowe, organizacje badawcze i edukacyjne, przedsiębiorstwa prywatne (w tym ubezpieczeniowe i przemysłowe), zarządców zasobów i właścicieli gruntów, prywatne gospodarstwa domowe i ogół społeczeństwa obywatelskiego, w tym wszystkie grupy, na które plan może mieć wpływ. W stosownych przypadkach przydatne może być podzielenie ich na podmioty wdrażające ponoszące główną odpowiedzialność za dane działanie, partnerów współpracujących i dalej zaangażowane zainteresowane strony.

Planowanie ścieżek adaptacji

Plan działania w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu można zorganizować w ramach ścieżek przystosowania się do zmiany klimatu, w ramach których system wdrażania każdej opcji przystosowania się do zmiany klimatu składa się z sekwencji środków służących osiągnięciu wcześniej określonego celu w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu. W ten sposób każdy etap wdrażania stanowi element składowy, który jest powiązany z horyzontami czasowymi i uwzględnia niepewność w całym procesie wdrażania. Ścieżki adaptacyjne zapewniają koncepcyjne ramy elastycznego planowania polityki, umożliwiając iteracyjny i dynamiczny proces wdrażania w celu radzenia sobie z niepewnością, zarządzania zmianami w złożonych systemach społeczno-ekologicznych oraz ograniczania niepożądanych i nieprzystosowawczych konsekwencji. Ścieżki adaptacyjne składają się z sekwencji możliwych działań przypominających drzewo decyzyjne. Z biegiem czasu możliwe „punkty krytyczne” (np. zdarzenia klimatyczne, zmiany zewnętrznych warunków ramowych) mogą uruchomić mechanizm przeglądu w celu sprawdzenia, czy linia działania nadal spełnia określony cel. Może to skutkować koniecznością przejścia na inną ścieżkę wdrażania. W połączeniu z należytym monitorowaniem i oceną wdrażania podejście to może pomóc we wspieraniu uczenia się w miarę upływu czasu oraz zwiększyć odporność lub zdolności adaptacyjne.

Źródło: Zandvoort i in. (2017): Ścieżki adaptacji w planowaniu na wypadek niepewnej zmiany klimatu: Aplikacje w Portugalii, Czechach i Holandii. Nauka i polityka w dziedzinie środowiska 78 (2017) 18–26.

Uczenie się na dobrych przykładach ze szczebla transnarodowego, krajowego i niższego niż krajowy

Strategie adaptacyjne i plany działania innych krajów europejskich, jak również istniejące w niektórych transnarodowych (makro)regionach, mogą służyć jako pomocne przykłady dla krajów lub rządów na niższych szczeblach terytorialnych przy opracowywaniu własnych dokumentów dotyczących planowania adaptacji. Najlepiej jest oceniać i porównywać dokumenty z kilku krajów, uczyć się na najlepszych praktykach i stosować je w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Transnarodowe struktury i sieci współpracy, takie jak europejskie regiony współpracy transnarodowej, strategie makroregionalne i konwencje międzynarodowe, mogą w znacznym stopniu wspierać dzielenie się wiedzą i wzajemne uczenie się doświadczeń między krajami i regionami. Transnarodowe tworzenie sieci kontaktów może również pomóc w lepszym dostosowaniu kształtowania polityki w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu na szczeblu unijnym, transnarodowym i krajowym oraz w uwzględnieniu transgranicznych kwestii związanych z przystosowaniem się do zmiany klimatu w dokumentach dotyczących polityki w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu.

Kilka studiów przypadku Climate-ADAPT, przefiltrowanych według poziomów zarządzania i kluczowego rodzaju środka w katalogu zasobów Climate-ADAPT, zawiera sprawozdanie na temat najnowocześniejszych podejść do zarządzania w zakresie planowania i wdrażania przystosowania się do zmiany klimatu na różnych szczeblach zarządzania.

Climate-ADAPT database items

Guidelines on developing adaptation strategies

Dodatkowe zasoby

Language preference detected

Do you want to see the page translated into ?

Exclusion of liability
This translation is generated by eTranslation, a machine translation tool provided by the European Commission.