Dostosowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym

Wdrożenie unijnej dyrektywy powodziowej wymaga ustanowienia mechanizmów udziału społeczeństwa w celu zapewnienia zaangażowania obywateli w cykl zarządzania powodziami. Wszystkie oceny, mapy i plany przygotowane zgodnie z dyrektywami powodziowymi i ramową dyrektywą wodną muszą być podawane do wiadomości publicznej i umieszczane we wspólnym repozytorium cyfrowym WISE zarządzanym przez Europejską Agencję Środowiska.

Plany zarządzania ryzykiem powodziowym wymagają wkładu ze strony różnych szczebli instytucji (krajowych i regionalnych) oraz dużego zestawu kompetencji. Wykorzystano różne kanały konsultacji ze społeczeństwem i zainteresowanymi stronami oraz, ogólnie rzecz biorąc, w przygotowanie pierwszych planów zarządzania ryzykiem powodziowym (które mają zostać opracowane do 2015 r.) zaangażowano szeroki krąg zainteresowanych stron. Wśród odpowiednich zainteresowanych stron bardzo ważne jest również zaangażowanie podmiotów prywatnych, ponieważ bardzo często wdrożenie środków przewidzianych w planach zarządzania ryzykiem powodziowym ma bezpośredni lub pośredni wpływ na nieruchomości prywatne.

W niektórych przypadkach wdrożenie dyrektywy w sprawie żywności było korzystne dla poprawy i wzmocnienia braku koordynacji i współpracy między różnymi sektorami (np. ochrona przeciwpowodziowa, planowanie kryzysowe, ochrona ludności, planowanie przestrzenne, ubezpieczenia, odbudowa rzek), decydentami i zainteresowanymi stronami działającymi w różnych skalach przestrzennych. Pomimo tak istotnych wysiłków brak koordynacji między różnymi tematami, a w szczególności między planami zarządzania ryzykiem powodziowym a krajowymi strategiami lub planami w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu, nadal stanowi istotną lukę w dzielonym zarządzaniu ryzykiem powodziowym.

W wyniku procesu mapowania powodziowego zmapowano i oceniono podatność na zagrożenia wielu europejskich cieków wodnych i obszarów przybrzeżnych, dostarczając w ten sposób bardzo przydatnej wiedzy na potrzeby zarządzania obszarami zagrożonymi powodzią. W pierwszym cyklu planów zarządzania ryzykiem powodziowym w wodach opadowych (ze względu na obfite opady deszczu przekraczające zdolność do infiltracji gleby) nie uznano jednak za równie istotne, a jego ocena była mniej szczegółowa w porównaniu z oceną ryzyka związanego z rzekami i obszarami przybrzeżnymi.

Dostępność danych oraz zasoby ludzkie i finansowe wymagane do wdrożenia procesu mapowania i oceny powodzi, również z uwzględnieniem prognoz dotyczących zmiany klimatu, należą do głównych ograniczeń w przypadku planów zarządzania ryzykiem powodziowym.

Dyrektywa powodziowa przyjmuje skalę dorzecza jako jednostkę zarządzania i przyjmuje wielopoziomowe podejście do ustalania celów i norm, co jest pozytywnym atrybutem zarządzania adaptacyjnego, szczególnie w świetle zmian klimatu. Brak odpowiednich instrumentów formalnie wbudowanych w system prawny, które wspierałyby mechanizm współpracy, mógłby jednak ograniczyć współpracę transgraniczną. Ponadto różnice w ramach prawnych, stanowiskach politycznych dotyczących zarządzania ryzykiem powodziowym oraz uwarunkowaniach gospodarczych, społecznych i fizycznych mogą utrudniać właściwą koordynację i współpracę między skalami.

Przygotowanie planu zarządzania ryzykiem powodziowym odbywa się zazwyczaj w sześcioletnim cyklu planowania, co wymaga zaangażowania wielu różnych ekspertów, w tym planistów gruntów i obszarów przybrzeżnych, hydrologów, modelarzy, naukowców zajmujących się ochroną środowiska, inżynierów itp. Wysiłki w zakresie zasobów i czasu, które należy poświęcić na opracowanie planu, zależą od skali analizy, strategicznych celów i zadań planu oraz dostępności danych i narzędzi do ich analizy. Ze względu na jego znaczenie należy również przeznaczyć specjalne zasoby na zaangażowanie zainteresowanych stron i konsultacje z nimi.

Dyrektywa powodziowa UE zobowiązuje państwa członkowskie do oceny, czy obszary w pobliżu cieków wodnych i linii brzegowych są zagrożone powodzią, do mapowania zasięgu powodzi, aktywów i ludzi zagrożonych na tych obszarach oraz do podjęcia odpowiednich i skoordynowanych środków w celu zmniejszenia tego ryzyka powodziowego. Dyrektywa zobowiązuje również państwa członkowskie do uwzględnienia wpływu zmiany klimatu na skalę, częstotliwość i lokalizację powodzi, a tym samym do uwzględnienia takich skutków w ocenie ryzyka powodziowego, ochronie, zapobieganiu i gotowości.

Poza tym w samych planach zarządzania ryzykiem powodziowym wpływ zmiany klimatu i długoterminowych zmian na występowanie powodzi stanowi część 2 poprzedzających etapów procesu planowania i wymogów sprawozdawczych: zarówno wstępna ocena ryzyka powodziowego, jak i mapy zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego powinny jasno określać, w jaki sposób zmiana klimatu jest uwzględniana (lub nie) w przyporządkowanych scenariuszach.

Dyrektywa powodziowa jest realizowana w koordynacji z ramową dyrektywą wodną, w szczególności poprzez koordynację planów zarządzania ryzykiem powodziowym i planów gospodarowania wodami w dorzeczu oraz poprzez koordynację procedur udziału społeczeństwa w przygotowaniu tych planów. Obie dyrektywy wzmacniają prawa obywateli do dostępu do tych informacji i do zabierania głosu w procesie planowania. W celu wsparcia tej koordynacji opracowano osobne wytyczne pt. „Gospodarkadorzeczami w zmieniającym się klimacie”.

Przygotowanie planu zarządzania ryzykiem powodziowym opiera się na trzech głównych etapach, z których każdy trwa 2 lata: wstępna ocena ryzyka powodziowego (PFRA); (ii) mapowanie zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego, (iii) opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym (FRMP). Czas realizacji planu jest w dużym stopniu uzależniony od ustalonych celów i wartości docelowych oraz powiązanych zidentyfikowanych środków.

Plany zarządzania ryzykiem powodziowym muszą być poddawane przeglądowi co 6 lat zgodnie z dyrektywą powodziową. Jeśli chodzi o wdrażanie, okres obowiązywania konkretnych środków ujętych w planach zależy od typologii środka, która waha się od miesięcy do dziesięcioleci.