Ochrona przeciwpowodziowa w dorzeczu Górnej Wisły: szare i zielone środki wdrożone na obszarze Sandomierz
Wisła jest rzeką o długości 1 046 km, która płynie w południowej Polsce i kończy się w Morzu Bałtyckim. Górna Wisła rozciąga się na trzy polskie województwa: Małopolskie, Podkarpackie i Świtokrzyskie. Obszar Górnej Wisły zajmuje powierzchnię 43 000 km2, w tym miasta Kraków, Tarnow, Kielce, Nowy Sącz, Rzeszów, Przemyśl i Krosno. Obszar ten jest również znany ze swoich niezwykłych walorów przyrodniczych. Region ten jest podatny na ryzyko powodziowe zarówno zimą, jak i latem. Obejmuje to różnego rodzaju powodzie, takie jak świeżaki, powodzie błyskowe, powodzie pluwialne, powodzie topniejące i powodzie spowodowane przez tamy lodowe na rzekach.
Niniejsze studium przypadku koncentruje się na określonej części terenów Górnej Wisły, a mianowicie na obszarze w pobliżu miasta Sandomierz, w województwie świetokrzyskim. Obszar ten charakteryzuje się kilkoma znaczącymi dopływami, w tym San Rive, największym dopływem karpackim Wisły. W 2010 r. niszczycielskie powodzie doprowadziły do 3 tys. ewakuowanych osób i 4 ofiar śmiertelnych. W związku z tym podjęto nowe inicjatywy mające na celu zwiększenie ochrony przeciwpowodziowej i zdolności retencji dorzecza. Inicjatywy te obejmują hybrydowe podejście środków zielonej i szarej infrastruktury, takich jak renaturalizacja zbiorników wodnych i renowacja terenów podmokłych; przebudowa i modernizacja nasypów rzecznych; przywrócenie funkcjonalności dike; oraz przebudowa stacji pomp wodnych i kanałów odprowadzania wody.
Opis studium przypadku
Wyzwania
Głównym wyzwaniem w regionie Górnej Wisły jest wysokie występowanie powodzi. Opady i spływy na tym obszarze są odpowiednio o 15 % i 50 % wyższe niż średnia w Polsce. Inne elementy determinujące wysoką podatność na powodzie to: gęsta sieć hydrograficzna, strome zbocza, owalny kształt zlewni, wysoka intensywność ruchu drogowego i duża gęstość zaludnienia w obszarze zlewiska. Powodzie mają różne pochodzenie: powodzie błyskowe spowodowane intensywnymi i krótkotrwałymi ulewami, świeżościami spowodowanymi topnieniem śniegu i powodziami spowodowanymi przez tamy lodowe.
Kilka obszarów Górnej Wisły jest narażonych na powodzie. Największe zagrożenie powodziowe znajduje się na prawym brzegu Wisły, nad miastem Sandomierz, w którym mieszka około 24 700 osób. Powodzie w maju i czerwcu 2010 r. były spowodowane ulewnymi opadami deszczu i spowodowały zawalenie się walów w sąsiednim rejonie Sandomierza, dotykając to miasto i sąsiednie miasta Tarnobrzega i Gorzyc. W Sandomierzu zalano 1,154 ha, co odpowiada 40 % jego całkowitej rozbudowy. Obszar ten był zalany przez około dwa tygodnie, a region zatrzymywał się na kilka miesięcy. Straty powodziowe oszacowano na około 100 mln EUR, podczas gdy 3 tys. osób zostało ewakuowanych, a 4 zmarło. Następnie, w lipcu 2011 r., ulewne opady spowodowały kolejną powódź, niszcząc stare miasto w Sandomierzu, infrastrukturę drogową, sieć kanalizacyjną i tereny rekreacyjne. Łączne straty wyniosły prawie 2 mln EUR.
Chociaż obecne ryzyko powodziowe jest już wysokie, modele zmian klimatu wskazywały, że ryzyko to znacznie wzrośnie. W regionie Górnej Wisły dodatkowy obszar podatny na powodzie może wydłużyć się do 1 751 km2 w przypadku powodzi 1 na 100 lat do 2050 r., w tym dodatkowy obszar miejski o długości 89 km2.
Cele
Głównym celem działań adaptacyjnych realizowanych na obszarze Sandomierza jest zwiększenie zdolności retencyjnych oraz zmniejszenie ryzyka powodziowego w tym mieście i wokół niego, również w świetle przyszłych zmian klimatycznych. Inne cele, które zostały uwzględnione przy projektowaniu rozwiązań, to: ochrona zdrowia i bezpieczeństwa publicznego, ochrona różnorodności biologicznej, cele środowiskowe w odniesieniu do jakości wody, ochrony gleby, krajobrazu i dziedzictwa kulturowego oraz dobrobytu gospodarczego.
Taktyki adaptacyjne wdrożone w tym przypadku
Rozwiązania
Przyjęte rozwiązanie mające na celu zmniejszenie ryzyka powodziowego i poprawę ochrony przeciwpowodziowej na obszarze Sandomierza jest hybrydowym i zintegrowanym podejściem do środków zielonej i szarej infrastruktury, w tym także niektórych środków instytucjonalnych. Rozwiązania te zostały zaprojektowane w ramach planów gospodarowania wodami w dorzeczu Wisły, które są częścią wdrażania europejskiej ramowej dyrektywy wodnej i europejskiej dyrektywy powodziowej.
Renaturalizacja zbiorników i odnowy terenów podmokłych są uważane za ekologiczne środki mające na celu zmniejszenie narażenia ludzi na powodzie. Te działania dostosowawcze są wdrażane w 15 lokalizacjach wzdłuż rzeki Górnej Wisły i mają na celu zwiększenie kontrolowanej zdolności retencji wody na tym obszarze. Naturalizowane zbiorniki wodne i odrestaurowane tereny podmokłe są wykorzystywane do wychwytywania nadwyżki wody rzecznej, a tym samym do zmniejszenia ryzyka powodzi. Te ekologiczne środki są połączone z szarymi: rozbudowa, przebudowa i modernizacja nasypów rzecznych, w szczególności mająca na celu dalszą ochronę obszarów zurbanizowanych przed powodziami, zmniejszającą ryzyko przelewu wody. Istniejący obszar nasypowy jest powiększony o cały obszar, który można zalać podczas wysokich poziomów wody. Ponadto nasypy są podnoszone do maksymalnej wysokości 1,4 m, dzięki czemu korony nasypów wzdłuż obu brzegów rzek są dostosowane do tego samego poziomu bezpieczeństwa. Interwencja modernizacyjna obejmuje również (re)konstrukcję pomp wodociągowych i kanałów odprowadzania wody, które pomagają w nadmiarze odprowadzania wody.
Przydatność
Przypadek został opracowany i wdrożony głównie ze względu na inne cele polityki, ale ze znacznym uwzględnieniem aspektów adaptacji do zmiany klimatu
Dodatkowe Szczegóły
Udział zainteresowanych stron
Projekt środków dostosowawczych wchodzi w zakres kompetencji podstawowych organizacji działających w dorzeczu Górnej Wisły: regionalne władze gospodarki wodnej w Krakowie, Kielcach i Rzeszowie. Władze te ściśle współpracowały z władzami lokalnymi. Zielone i szare środki przystosowawcze zostały opracowane w ramach planów gospodarowania wodami w dorzeczu opracowanych zgodnie z ramową dyrektywą wodną i dyrektywą powodziową, a zatem były częścią powiązanego procesu konsultacji z zainteresowanymi stronami. Zainteresowane strony były zaangażowane za pośrednictwem nieformalnego komitetu partycypacyjnego Rady ds. Gospodarki Wodnej. 20 członków Komitetu to przedstawiciele różnych grup interesu, takich jak władze samorządowe, rolnictwo, rybołówstwo, inne sektory gospodarki i organizacje ekologiczne, a także użytkownicy wody i zarządcy wody. Ten nieformalny komitet rozpowszechnił informacje na temat planu gospodarowania wodami w dorzeczu wśród organizacji uczestniczących i innych zainteresowanych stron, które miały możliwość wyrażenia opinii na temat projektów planów. Zainteresowane strony i obywatele mogliby wnieść wkład za pośrednictwem pierwszego kwestionariusza w celu określenia głównych kwestii związanych z powodziami charakteryzującymi dany obszar. Drugi kwestionariusz miał na celu zebranie informacji na temat potencjalnych rozwiązań. Ponadto w latach 2008-2009 zorganizowano seminaria i spotkania publiczne.
Czynniki sukcesu i czynniki ograniczające
Jednym z głównych czynników napędzających wdrażanie środków ochrony przeciwpowodziowej było bezpośrednie doświadczenie lokalnych społeczności dotkniętych niedawnymi powodziami (2010 i 2011). Przyczyniło się to do zwiększenia poczucia pilności wdrożenia środków przyczyniających się do sprostania wyzwaniom związanym z powodziami. Ramy prawne UE i dyrektywy powodziowe również odegrały ważną rolę w inicjowaniu zintegrowanego procesu mającego na celu zmniejszenie ryzyka powodziowego. Jako alternatywa dla tradycyjnych środków dyrektywy te miały również znaczenie dla promowania ekologicznych środków mających na celu zwiększenie zdolności retencyjnych obszaru przy jednoczesnym poszanowaniu ich wartości naturalnych.
Podczas budowy trzeba było utrzymać wartość przyrodniczą tego obszaru. W związku z tym, zgodnie z polityką Natura 2000, należy monitorować wpływ gatunków na siedliska naturalne i siedliska będące przedmiotem zainteresowania Wspólnoty. Kolejnym czynnikiem wpływającym na wdrożenie środka są zmiany w uprawnieniach do gruntów, które musiały zostać zorganizowane w celu powiększenia nasypów.
Koszty i korzyści
Całkowity koszt środków dostosowawczych wdrożonych na obszarze Sandomierza wynosi około 217 mln EUR. Obejmuje to koszty związane z ekspansją, przebudową i modernizacją nasypów rzecznych (środki szare), a także renaturalizację zbiorników i odnowy terenów podmokłych (środki ekologiczne), w tym niezbędne zakupy gruntów. Zwrócono się o środki na wdrożenie tych środków i otrzymano je od Banku Światowego.
Oszacowano, że uniknięte szkody powodziowe w budynkach (łącznie 5 632 budynki) wyniosły około 445 mln EUR w stałych wartościach. Biorąc pod uwagę jedynie te szacunki, a zatem nie biorąc pod uwagę wpływu na ludzi, stosunek korzyści do kosztów wynosi 2,05, co oznacza, że spodziewane korzyści są co najmniej dwa razy wyższe niż koszty (DHI Polska, 2013, Raport z tutejszym programem działań dla Regionu Wodnego Górnej Wisły, Raport KZGW/DPISE-op/POPT/1/2013, DHI Polska, Warszawa, Polska; EEA, 2017 R.).
Aspekty Prawne
Środki dostosowawcze zostały wdrożone w ramach unijnych ramowych dyrektyw wodnych i dyrektyw powodziowych, które zostały przetransponowane do krajowego prawa wodnego. Wdrożenie środków dostosowawczych wymagało zastosowania odpowiednich procedur oceny oddziaływania na środowisko. Formułowanie środków łagodzących w celu zapobiegania skutkom środowiskowym i społecznym jest w szczególności ważne w ramach otrzymanego finansowania Banku Światowego na budowę.
Czas wdrożenia
Projekt planu zapoczątkowano w 2011 roku, w trakcie opracowywania 1-go planugospodarowania wodami w dorzeczu. Plan, w tym środki, sfinalizowano w 2015 r. Realizacja opisanych środków ma obecnie miejsce i ma zostać zakończona do 2019 r.
Okres użytkowania
Oczekuje się, że zielona i szara infrastruktura będą trwałe, jeśli zapewniona zostanie odpowiednia konserwacja.
Źródło informacji
Kontakt
Sandomierz Municipal Administration
pl. Poniatowskiego 3, 27-600 Sandomierz
Tel. +48 815 41 00
E-mail: um@um.sandomierz.pl
Świętokrzyskie Province
al. IX Wieków Kielc 3, 25-516 Kielce
Tel. +48 (41) 342 15 30
E-mail: kancelaria@sejmik.kielce.pl
Strony internetowe
Źródło
EEA 2017 Green Infrastructure and Flood Management. Promoting cost-efficient flood risk reduction via green infrastructure solutions Report No. 14, 2017. ISSN 1977-8449
Opublikowane w Climate-ADAPT Nov 22 2022 - Ostatnia modyfikacja w Climate-ADAPT Apr 18 2024
Skontaktuj się z nami w przypadku jakichkolwiek innych zapytań na temat tego studium przypadku lub w celu udostępnienia nowego studium przypadku (e -mail climate.adapt@eea.europa.eu )
Wpływ na zdrowie:
Słowa kluczowe:
Elementy adaptacyjne:
Sektory:
Wpływ klimatu:
Poziom zarządzania:
Charakterystyka geograficzna:
Europe