Włączenie przystosowania się do zmiany klimatu do planów zarządzania strefą przybrzeżną

Zaangażowanie i udział zainteresowanych stron to niektóre z kluczowych zasad i wymogów procesu ZZSP. W zaleceniu UE w sprawie ZZSP z 2002 r. podkreślono znaczenie zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron i wszystkich szczebli (w tym administracji krajowych, regionalnych i lokalnych, podmiotów gospodarczych, podmiotów społecznych, organizacji pozarządowych, organizacji reprezentujących społeczności lokalne, instytucji badawczych itp.) w proces ZZSP oraz w opracowywanie powiązanych strategii i planów. Uczestnictwo zainteresowanych stron uznaje się za działanie przekrojowe istotne dla wszystkich etapów procesu ZZSP; w związku z tym zasadnicze znaczenie ma jego ustanowienie już na wczesnym etapie. Niektóre aspekty procesu ZZSP są szczególnie istotne dla udziału zainteresowanych stron, tj. wymiana danych i informacji, wspólne porozumienie w sprawie celów strategicznych i przyszłej wizji, budowanie konsensusu i akceptacja społeczna strategii i planów ZZSP, przejrzysta komunikacja, monitorowanie i dostosowanie wdrażania ZZSP. Polityka, strategia i plan na rzecz obszarów przybrzeżnych mogą zostać skutecznie wdrożone tylko wtedy, gdy zapewniony zostanie pełny udział i wsparcie zainteresowanych stron.

Istnieje wiele różnych sposobów udziału społeczeństwa w ZZSP, w tym:

• informowanie społeczeństwa o procesie ZZSP, celach i wynikach postępów;

• podnoszenie świadomości społecznej i rozwijanie możliwości szkoleniowych w zakresie kwestii związanych z wybrzeżem i zasad ZZSP;
• angażowanie zainteresowanych stron w przygotowywanie decyzji tworzących strategię lub plan ZZSP;
• Budowanie strategicznych sojuszy lub partnerstw między różnymi podmiotami (np. władzami lokalnymi, ekspertami i społecznościami lokalnymi) w celu promowania i wdrażania ZZSP.

Zdecydowanie zaleca się współpracę transgraniczną nie tylko w celu zapewnienia spójności i koordynacji strategii i planów ZZSP opracowywanych przez kraje sąsiadujące, ale także w celu dzielenia się zasobami i kompetencjami oraz łączenia ich w rozwiązywaniu problemów transgranicznych, np.: zrównoważone zarządzanie ograniczonymi zasobami (np. podmorskie złoża piasku, które są strategicznymi zasobami służącymi odżywianiu plaż na niektórych obszarach morskich), ochrona zasobów rybnych na poziomie basenu lub zlewni, tworzenie sieci przybrzeżnych i morskich obszarów chronionych, opracowanie wspólnej wizji gospodarczej i strategii wspierania inwestycji w zrównoważony rozwój itp. Udział społeczeństwa może oznaczać więcej czasu na podjęcie decyzji, ale może promować bardziej opłacalny proces i zapewniać akceptowane wybory.

Główne czynniki sukcesu ZZSP w zakresie przystosowania się obszarów przybrzeżnych do zmiany klimatu można określić w niektórych kluczowych zasadach i podejściach, tj.: 

• (Koordynacja między administracjami i integracja kompetencji wykraczających poza rozdrobnienie sektora;
• współpraca transgraniczna w zakresie wspólnych kwestii transgranicznych;
• zaangażowanie zainteresowanych stron i udział społeczeństwa, w szczególności w celu zapewnienia społecznej akceptacji strategii i planu ZZSP;

• perspektywa długoterminowa i podejście do zarządzania adaptacyjnego;
• Zapewnienie ogólnych ram, które mogą być ukierunkowane na lokalną specyfikę i różną skalę (od krajowej do lokalnej). 

ZZSP można wspierać poprzez inicjatywy ułatwiające wymianę dobrych praktyk między zainteresowanymi stronami, politykami i decydentami. Ważnymi narzędziami działającymi w tym kierunku są platforma ZZSP zarządzana przez RAC UNEP/MAP PAP (zwłaszcza dla regionu Morza Śródziemnego) oraz platforma PPOM (na szczeblu europejskim). Zgodnie ze sprawozdaniem pt. „Theway to a regional framework for ICZM in the Mediterranean 2017-2021” [Droga do regionalnych ram ZZSP w regionie Morza Śródziemnego w latach 2017–2021]elementy, które mogą negatywnie wpłynąć na proces ZZSP, utrudniając jego rzeczywiste wdrożenie, to:

• Aspekty związane z zarządzaniem, np. brak zaangażowania politycznego, brak wspólnej wizji i priorytetów, brak uznanego przywództwa, brak koordynacji.
• aspekty prawne i instytucjonalne; konieczność dostosowania przepisów krajowych w celu usprawnienia ZZSP, brak strategii krajowych, brak spójności między przepisami krajowymi a przepisami na szczeblu niższym niż krajowy;

• Informacje i wiedza; brak wspólnych baz danych, narzędzi i platform GIS, ograniczony dostęp do istniejących informacji i wiedzy;
• zdolności i umiejętności; potrzeba przeszkolenia zainteresowanych stron ZZSP, brak wiedzy fachowej.

Lepsze zrozumienie i wykazanie konkretnych korzyści społeczno-gospodarczych (oprócz korzyści dla środowiska, które są ogólnie lepiej znane i łatwiej dostrzegalne), w szczególności dla lokalnych społeczności nadbrzeżnych, wzmocniłoby rzeczywiste wdrażanie procesów ZZSP i szeroką akceptację strategii i planów ZZSP.

Koszty opracowania i wdrożenia strategii i planów ZZSP są w dużym stopniu specyficzne dla danego obszaru, w zależności od zakresu, przyjętego podejścia, rozważanej skali przestrzennej, wdrożonych etapów procesu ZZSP itp. Od 1985 r. RAC UNEP/MAP PAP koordynuje program zarządzania obszarami przybrzeżnymi (CAMP),którego celem jest wdrożenie praktycznych projektów zarządzania strefą przybrzeżną w wybranych śródziemnomorskich obszarach przybrzeżnych, stosując ZZSP jako główne ramy, a tym samym ułatwiając wdrożenie protokołu w sprawie zintegrowanego zarządzania strefą przybrzeżną w krajach śródziemnomorskich. Projekty mają średni budżet w wysokości 300 000 EUR, zapewniony przez śródziemnomorski fundusz powierniczy oraz fundusze krajowe, regionalne i lokalne. 

Główną oczekiwaną korzyścią jest zrównoważone zarządzanie przestrzenią przybrzeżną oraz powiązanymi zasobami lądowymi i morskimi. Oznacza to równowagę między różnymi celami i potrzebami, takimi jak: rozwój gospodarczy, w tym korzyści dla społeczności lokalnych, korzyści społeczne gwarantujące, że wybrzeże jest atrakcyjnym i bezpiecznym miejscem, w którym ludzie żyją i pracują, ochrona jakości środowiska przybrzeżnego oraz ochrona siedlisk przybrzeżnych i różnorodności biologicznej. Oczekuje się, że ZZSP wykroczy poza rozdrobnienie kompetencji i będzie aktywnie promować integrację między sektorami i różnymi administracjami. Na podstawie publikacji projektu Ourcoast pt. „Socio-economicbenefits from ICZM practices around Europe” („Korzyści społeczno-gospodarcze wynikające z praktyk ZZSP w całej Europie”)można określić następujące korzyści w zakresie zarządzania i korzyści społeczno-gospodarcze związane z ZZSP:

• Lepsza wymiana danych i informacji, z możliwością zmniejszenia kosztów gromadzenia i pozyskiwania danych;
• spadek kosztów związany z brakiem koordynacji między różnymi organami;
• Lepsze podejmowanie decyzji i spójniejsze planowanie przestrzenne obszarów przybrzeżnych, które może również przyspieszyć procedury biurokratyczne i poprawić klimat inwestycyjny;

• zmniejszenie konfliktów i związanych z nimi kosztów przejściowych między działalnością człowieka (w tym ochroną przyrody) prowadzoną wzdłuż wybrzeża oraz ewentualne wykorzystanie synergii w korzystaniu z tej samej przestrzeni przybrzeżnej;
• Lepsza ochrona jakości środowiska, ochrona przyrody i zachowanie zasobów przybrzeżnych i morskich, które stanowią podstawową podstawę niektórych rodzajów działalności gospodarczej na obszarach przybrzeżnych (np. rybołówstwo i akwakultura lub turystyka kąpieliskowa i naturalistyczna);
• zrównoważenie społeczno-gospodarcze społeczności nadbrzeżnych;
• Lepsze przygotowanie do zmiany klimatu, a tym samym zmniejszenie kosztów przystosowania się do niej.

Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/413/WE określa ogólne zasady podejścia ZZSP. Promuje rozwój krajowych strategii ZZSP oraz współpracę transgraniczną w zakresie planowania i zarządzania strefą przybrzeżną. W marcu 2013 r. Komisja wystąpiła z inicjatywą dotyczącą dyrektywy ustanawiającej ramy planowania przestrzennego obszarów morskich oraz zintegrowanego zarządzania strefą przybrzeżną (COM(2013)133),której celem jest promowanie zrównoważonego wzrostu gospodarki morskiej i przybrzeżnej oraz zrównoważonego wykorzystania zasobów morskich i przybrzeżnych. Ostatecznie zatwierdzona dyrektywa ustanawiająca ramy planowania przestrzennego obszarów morskich w Europie koncentruje się na PPOM, a nie wyraźnie na ZZSP. Niemniej jednak w dyrektywie podkreślono znaczenie rozważenia interakcji między lądem a morzem. W szczególności art. 7 stanowi: „W celu uwzględnienia interakcji między lądem a morzem zgodnie z art. 4 ust. 2, jeżeli nie stanowi to części procesu planowania przestrzennego obszarów morskich jako takiego, państwa członkowskie mogą stosować inne formalne lub nieformalne procesy, takie jak zintegrowane zarządzanie strefą przybrzeżną. Wyniki są uwzględniane przez państwa członkowskie w ich planach zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich”.

Protokół w sprawie zintegrowanego zarządzania strefą przybrzeżną do konwencji barcelońskiej, ratyfikowany przez sześć państw (w tym Unię Europejską), w dniu 24 marca 2011 r., wszedł w życie. Krok ten oznaczał, że protokół stał się częścią prawa UE, stając się prawnie wiążący dla krajów śródziemnomorskich. „Wspólneramy regionalne dla ZZSP” (2019 r.)to strategiczny instrument mający na celu ułatwienie wdrożenia protokołu ZZSP zgodnie ze wspólnymi zasadami. CRF wprowadza planowanie przestrzenne obszarów morskich (MSP) jako główne narzędzie i proces wdrażania ZZSP w morskiej części strefy przybrzeżnej, a w szczególności jego zrównoważonego planowania i zarządzania.

Zazwyczajopracowanie strategii i planu IC ZM możepotrwać 2–4 lata. 

PlanyZZSP opierają się na długoterminowej wizji, zwłaszcza w przypadku wyraźnego uwzględnienia zmianyklimatu. W planach zazwyczaj proponuje się środki na okres 10–15 lat,w tym środki krótkoterminowe (1–2 lata), średnioterminowe (2–5 lat) i długoterminowe. Przewidywane rozwiązania muszą być dostosowane do niepewności, a plan musibyć okresowo poddawany przeglądowi zgodnie z najnowszą wiedzą na temat dynamiki wybrzeży i scenariuszyzmian klimatu.