Dostosowanie planów zintegrowanego zarządzania strefą przybrzeżną

Zaangażowanie i uczestnictwo zainteresowanych stron jest jedną z kluczowych zasad i wymogów dotyczących procesu ICM. Zarówno w zaleceniu UE z 2002 r. w sprawie ICM (2002/413/WE), jak i w komunikacie z 2013 r. (COM(2013) 133), w którym zaproponowano dyrektywę ramową w sprawie MCM i MSP, podkreślono znaczenie zaangażowania wszystkich stron i wszystkich zainteresowanych szczebli (w tym administracji krajowej, regionalnej i lokalnej, podmiotów gospodarczych, podmiotów społecznych, organizacji pozarządowych, organizacji reprezentujących społeczności lokalne, instytucje badawcze itp.) w proces ICM oraz w opracowywanie powiązanych strategii i planów. Udział zainteresowanych stron uznaje się za działalność przekrojową związaną ze wszystkimi etapami procesu ICM; w związku z tym należy ją ustanowić od samego początku. Niektóre aspekty procesu ICM są szczególnie istotne dla udziału zainteresowanych stron, tj.: wymiana danych i informacji, wspólne porozumienie w sprawie celów strategicznych i przyszłej wizji, budowanie konsensusu i akceptacja przez społeczeństwo strategii i planów ICM, przejrzysta komunikacja, monitorowanie i dostosowanie wdrażania MCM. Polityki, strategie i plany dotyczące obszarów nadbrzeżnych mogą być z powodzeniem realizowane tylko pod warunkiem zapewnienia pełnego uczestnictwa i wsparcia zainteresowanych stron.

Istnieje wiele różnych sposobów udziału społeczeństwa w ICM, w tym: i) informowanie opinii publicznej o procesie ICM, celach i wynikach postępów, (ii) zwiększanie świadomości społecznej i rozwijanie możliwości szkoleniowych w zakresie kwestii przybrzeżnych i zasad MCM, (iii) faktyczne zaangażowanie zainteresowanych stron w przygotowywanie decyzji tworzących strategię i/lub plan MCM (w drodze dialogu, współpracy lub nawet procesów negocjacyjnych), (iv) budowanie strategicznego sojuszu lub partnerstwa między różnymi podmiotami (np. władzami lokalnymi, ekspertami i społecznościami lokalnymi) w celu promowania i wdrażania ICM. Współpraca transgraniczna jest wysoce zalecana nie tylko w celu zapewnienia spójności i koordynacji strategii i planów ICM opracowanych przez kraje sąsiadujące, ale także w celu dzielenia się zasobami i kompetencjami w zakresie rozwiązywania problemów transgranicznych, jak np.: zrównoważone zarządzanie ograniczonymi zasobami (np. złoża piasku podmorskiego), ochrona zasobów rybnych na poziomie dorzecza lub basenu, tworzenie sieci przybrzeżnych i morskich obszarów chronionych, opracowanie wspólnej wizji gospodarczej i strategii wspierania inwestycji w zrównoważony rozwój itp.

Najlepsze praktyki analizowane w ramach finansowanego przez KE projektu Ourcoast dostarczają różnych przykładów inicjatyw uczestnictwa zainteresowanych stron w ramach ICM (zob. w szczególności publikacja Ourcoast: Zintegrowane zarządzanie strefą przybrzeżną – praktyki uczestnictwa w Europie). Jednym z głównych wniosków podkreślonych w analizie tych inicjatyw jest to, że oprócz udziału społeczeństwa może oznaczać więcej czasu na podjęcie decyzji może sprzyjać bardziej opłacalnemu procesowi i zapewnić akceptowane wybory.

Główne czynniki sukcesu ICM można określić w niektórych kluczowych zasadach i podejściach, tj.: (i) koordynacja między administracjami i integracja kompetencji wykraczających poza rozdrobnienie sektora, (ii) współpraca transgraniczna w zakresie wspólnych kwestii transgranicznych, (iii) zaangażowanie zainteresowanych stron i udział społeczeństwa, w szczególności w celu zapewnienia społecznej akceptacji strategii i planu ICM, (iv) perspektywa długoterminowa i podejście do zarządzania adaptacyjnego, (v) zapewnienie ogólnych ram, które mogą być ukierunkowane na specyfikę lokalną i różną skalę (od krajowego do lokalnego). W krajach europejskich promowano dużą liczbę inicjatyw ICM; jednak realna realizacja opracowanych strategii i planów jest ogólnie słaba. Stanowi to jeden z głównych czynników ograniczających dla tej opcji zarządzania i adaptacji, również w zależności od innych elementów, które w niektórych przypadkach mogą negatywnie wpłynąć na proces ICM, ponieważ:

• Brak finansowania przez cały czas trwania procesu ICM, np. od strategii i opracowania planu do wdrożenia ich przepisów;
• Odstąpienie od zaangażowania zainteresowanych stron w trakcie procesu;
• Brak silnych ram prawnych, chociaż w niektórych przypadkach może to stanowić siłę pozwalającą na większą elastyczność we wdrażaniu inicjatyw związanych z MCM;
• Trudności z konkretnym powiązaniem i integracją ICM i planowania przestrzennego obszarów morskich (MSP).

Lepsze zrozumienie i wykazanie konkretnych korzyści społeczno-gospodarczych (oprócz korzyści dla środowiska, które są ogólnie lepiej znane i łatwiej postrzegane), w szczególności dla lokalnych społeczności przybrzeżnych, prawdopodobnie wzmocniłoby rzeczywiste wdrażanie procesów ICM i szeroką akceptację powiązanych instrumentów (tj. strategii i planów).

Koszty opracowania i wdrożenia strategii i planów ICM są wysoce specyficzne dla lokalizacji, również w zależności od przyjętego podejścia, rozważanej skali przestrzennej aplikacji ICM, wdrożonych kroków w ramach procesu ICM itp.

Główną spodziewaną korzyścią jest zrównoważone zarządzanie przestrzenią przybrzeżną oraz powiązanymi zasobami lądowymi i morskimi. Oznacza to równowagę między różnymi celami i potrzebami, tj.: rozwój gospodarczy, w tym korzyści dla społeczności lokalnych, korzyści społeczne zapewniające, że wybrzeże jest atrakcyjnym i bezpiecznym miejscem życia i pracy, ochrona jakości środowiska przybrzeżnego oraz ochrona siedlisk przybrzeżnych i różnorodności biologicznej. Oczekuje się, że ICM wykroczy poza rozdrobnienie kompetencji i będzie aktywnie promować integrację między sektorami i różnymi administracjami. Również w oparciu o publikację projektu Ourcoast pt. „Korzyści społeczno-gospodarcze wynikające z praktyk ICZM w całej Europie”, można określić następujące korzyści związane z zarządzaniem i społeczno-ekonomicznymi mechanizmami wspomagania terroryzmu:

• Usprawniona wymiana danych i informacji, z możliwością zmniejszenia kosztów gromadzenia i pozyskiwania danych;
• Zmniejszenie kosztów związanych z brakiem koordynacji między różnymi organami;
• Lepsze podejmowanie decyzji i spójniejsze planowanie przestrzenne obszarów przybrzeżnych, które mogą również przyspieszyć procedury biurokratyczne i poprawić klimat inwestycyjny;
• Zmniejszenie konfliktów i związanych z tym kosztów przejścia między działalnością człowieka (w tym ochroną przyrody) występującą wzdłuż wybrzeża i ewentualną kapitalizację synergii w korzystaniu z tej samej przestrzeni przybrzeżnej;
• Lepsza ochrona jakości środowiska, ochrona przyrody i ochrona zasobów przybrzeżnych i morskich, które stanowią podstawową podstawę niektórych rodzajów działalności gospodarczej przybrzeżnej (np. rybołówstwo i akwakultura, kąpiele i turystyka naturalistyczna);
• Stabilność społeczno-gospodarcza społeczności nadbrzeżnych;
• Lepsze przygotowanie do zmiany klimatu, a tym samym zmniejszenie kosztów przystosowania się do zmiany klimatu.

Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/43/WE określa ogólne zasady podejścia MCM i promuje rozwój krajowych strategii ICM, a także współpracę transgraniczną w zakresie planowania i zarządzania strefą przybrzeżną. Określono w nim również obowiązki państw członkowskich w zakresie sprawozdawczości w zakresie wdrażania MCM. W marcu 2013 r. Komisja rozpoczęła inicjatywę, w której zaproponowała dyrektywę ustanawiającą ramy planowania przestrzennego obszarów morskich i zintegrowanego zarządzania strefą przybrzeżną (COM(2013) 133), mającą na celu wspieranie zrównoważonego wzrostu gospodarek morskich i przybrzeżnych oraz zrównoważonego wykorzystania zasobów morskich i przybrzeżnych. Opracowanie wniosku opierało się również na szeroko zakrojonym procesie konsultacji i ocenie skutków opartej na badaniach opracowanych specjalnie przez KE. Po długiej debacie ostatecznie przyjęta dyrektywa koncentrowała się w szczególności na MSP (2014/89/UE). Mimo że dyrektywa nie została uwzględniona w dyrektywie, podkreśla to znaczenie uwzględniania interakcji między lądem a morzem. W szczególności art. 7 stanowi, że „w celu uwzględnienia interakcji między lądem a morzem zgodnie z art. 4 ust. 2, jeżeli nie stanowi to części procesu planowania przestrzennego obszarów morskich jako takiego, państwa członkowskie mogą stosować inne formalne lub nieformalne procesy, takie jak zintegrowane zarządzanie strefą przybrzeżną. Wyniki te są odzwierciedlone przez państwa członkowskie w ich planach zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich”.

Po ratyfikacji przez sześć państw (w tym Unię Europejską) w dniu 24 marca 2011 r. wszedł w życie Protokół w sprawie zintegrowanego zarządzania strefą przybrzeżną do konwencji barcelońskiej. Krok ten oznaczał, że protokół stał się częścią przepisów UE, które stały się prawnie wiążące dla krajów śródziemnomorskich. Informacje na temat procesu poprzedzającego protokół i zintegrowane zarządzanie strefą przybrzeżną w basenie Morza Śródziemnego można znaleźć na stronie internetowej centrum przybrzeżnego konwencji barcelońskiej/śródziemnomorskiego planu działania, PAP/RAC, w Splicie w Chorwacji (zob. sekcja stron internetowych).

Zmienna; zazwyczaj opracowanie strategii i planu ICM może wymagać 2-4 lat.

Zmienna, w zależności od konkretnego działania określonego w strategii lub planie ICM.