Strategia przystosowania się do zmiany klimatu dla regionu Grimsel w Alpach Szwajcarskich

„Strategia przystosowania się do zmiany klimatu dla obszaru Grimsel” stanowi odpowiedź na wyzwania wynikające z połączenia (i) wpływu zmiany klimatu na potencjał zagrożeń naturalnych oraz (ii) istniejących wcześniej podatności na zagrożenia społeczno-gospodarcze i społeczno-kulturowe.

Obszar Grimsel charakteryzuje się wysoką ekspozycją na procesy zagrożenia grawitacyjnego i hydrologicznego, takie jak upadek skał, przepływy błota, procesy ulewne, osuwiska, lawiny i powodzie w wyniku aggradacji. W wyniku rozmrażania wiecznej zmarzliny i wycofywania się lodowców w różnych częściach regionu wystąpiły poważne zagrożenia naturalne związane z masowymi przemieszczeniami w ujęciu rocznym i w coraz większym stopniu w ostatnich latach. Ze względu na napędzany temperaturą wzrost wysokości linii wiecznej zmarzliny, mobilizację gruzu w wyniku ablacji lodowca, rosnące prawdopodobieństwo intensywnych opadów deszczu i rosnącą linię śniegu, oczekuje się, że duże masowe wydarzenia ruchowe staną się bardziej prawdopodobne również latem w przyszłości.

Średnia roczna temperatura w Szwajcarii wzrosła już o 2,0 °C w latach 1864–2017 w porównaniu z 0,9 °C na świecie (CH2018,2018). Zgodnie z najnowszymi scenariuszami klimatycznymi dla Szwajcarii z 2018 r. (CH2018,2018 ), do końca XXI^wieku średnia roczna temperatura w całej Szwajcarii może wzrosnąć nawet o 6,9 °C od epoki przedindustrialnej (5,4°C w porównaniu z okresem odniesienia 1981–2010) w przypadku scenariusza dotyczącego emisji o nieobniżonej emisji RCP8.5. W przypadku scenariusza łagodzenia zmiany klimatu zgodnego z 2°C RCP2.6 ocieplenie prawdopodobnie będzie mieściło się w przedziale 2,1–3,4°C powyżej poziomów sprzed epoki przemysłowej (0,6–1,9°C w porównaniu z okresem 1981–2010). W sezonie letnim spodziewane jest jeszcze większe ocieplenie. W dłuższej perspektywie niezakłócona zmiana klimatu (RCP8.5) prawdopodobnie spowoduje, że średnie opady w Szwajcarii zmniejszą się latem, a zimą wzrosną. W zależności od regionu przewidywany średni wzrost opadów zimowych o 2100 wynosi od +12% do +22%, a średni spadek opadów letnich od -10% do -24%. Szacuje się, że w scenariuszu RCP8.5 poziom zerowego stopnia wzrośnie zimą o 700 do 1050 metrów (w porównaniu do lat 1981-2010). Spowoduje to prawdopodobny spadek sum opadów śniegu o ponad -50% i spadek średniej zimowej pokrywy śnieżnej o -80% na niskich wysokościach. Istnieją mocne dowody na to, że będą występować częstsze i intensywniejsze intensywne intensywne opady deszczu, zwłaszcza w półroczu zimowym, przy czym intensywność zdarzeń szczytowych wykazuje największe zmiany: w przypadku RCP8.5 przewiduje się, że ilości opadów podczas całodniowych intensywnych opadów o 100-letnich odstępach czasu wzrosną o 10–25 % do 2100 r. Połączone skutki rosnących opadów zimowych, rosnącego udziału opadów zamiast śniegu oraz nasilających się ekstremalnych opadów będą miały poważne konsekwencje dla ryzyka powodzi i innych procesów związanych z zagrożeniami naturalnymi.

Szwajcarska krajowa analiza zagrożeń i możliwości związanych z klimatem (Köllneri in., 2017)wskazała rosnącą częstotliwość lub rozszerzenie przestrzenne masowych ruchów spowodowanych cofaniem się lodowców i topnieniem wiecznej zmarzliny, w tym na obszarach, które wcześniej nie zostały dotknięte, jako priorytetowe ryzyko zmiany klimatu w kilku regionach Szwajcarii, w tym w Alpach Szwajcarskich. Bez środków dostosowawczych zmniejszająca się stabilność zbocza i częstsze masowe ruchy prawdopodobnie w znacznym stopniu zwiększą ryzyko szkód dla życia ludzkiego i dóbr materialnych (budynków, infrastruktury, szkód pośrednich, zmniejszenia pojemności zbiorników wodnych).

Na obszarze Grimsel duża presja związana z obecnymi problemami wynikającymi z przepływów błota i lokalnych powodzi w częściach terytoriów gminnych była ważnym czynnikiem inicjującym rozwój strategii przystosowania się do zmiany klimatu. W swojej ocenie przyszłych wyzwań uczestniczące zainteresowane strony stwierdziły, że zagrożenia spowodowane szeregiem zagrożeń hydrograwitacyjnych prawdopodobnie wzrosną w warunkach postępującej zmiany klimatu, w tym wydłużenia okresów podatnych na zagrożenia do sezonu letniego (Bender-Gàli in., 2016). Wynikające z tego zagrożenia mają bezpośredni wpływ na jedyną drogę kantonalną, która jest głównym połączeniem transportu publicznego w regionie i poza nim, system dróg drugorzędnych, budynki i osiedla, infrastrukturę zaopatrzenia (woda pitna, linie energetyczne, telekomunikacja) oraz obiekty związane z produkcją energii wodnej, która jest głównym atutem gospodarczym regionu.

Wpływ zmiany klimatu na zagrożenia naturalne jest ściśle związany z wielorakimi kwestiami rozwoju regionalnego na tym peryferyjnym obszarze wiejskim. Rosnące zagrożenia wynikające z procesów związanych z zagrożeniami naturalnymi pokrywają się i wchodzą w interakcje z innymi presjami zewnętrznymi i tendencjami społeczno-gospodarczymi obowiązującymi w regionie, często je zaostrzając. Te czynniki nieklimatyczne obejmują: zmiany demograficzne (migracja z obszarów wiejskich, starzenie się społeczeństwa); ograniczenia w rozwoju osadnictwa ze względu na warunki naturalne; ograniczone publiczne możliwości finansowe w zakresie strukturalnych środków ochrony; zaburzenia postrzegania ryzyka przez populację (wpływające na postrzeganą jakość życia); zależność atrakcyjności turystycznej i poziomu zatrudnienia od ciągłości połączenia drogowego. Zagrożenia naturalne związane z klimatem wpływają na te czynniki rozwoju regionalnego, wpływając na trzy kluczowe warunki zrównoważonego rozwoju regionalnego oraz zagrażając ich niezbędnej równowadze, a mianowicie: i) połączeń transportowych i niezawodności infrastruktury publicznej, ii) bezpieczeństwa oraz iii) jakości życia.

W ramach klastra tematycznego „Radzenie sobie z zagrożeniami naturalnymi” opracowanie „Strategii przystosowania się do zmiany klimatu dla obszaru Grimsel” było jednym z 31 projektów pilotażowych finansowanych w ramach pierwszej fazy finansowania (2013–2017) federalnego szwajcarskiego programu pilotażowego na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu. Program ten wspiera realizację szwajcarskiej krajowej strategii przystosowawczej (RadaFederalna, 2012 r.)poprzez zapewnienie wsparcia finansowego dla innowacyjnych i wzorcowych projektów w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu w kantonach, regionach i gminach.

Projekt pilotażowy w regionie Grimsel miał na celu uwrażliwienie podmiotów regionalnych na skutki zmiany klimatu i promowanie współpracy między odpowiednimi podmiotami na różnych szczeblach i we wszystkich sektorach. Konkretne cele obejmowały określenie wariantów przystosowania się do zmiany klimatu, opracowanie subregionalnej, długoterminowej strategii przystosowania się do zmiany klimatu w celu radzenia sobie z zagrożeniami naturalnymi w skoordynowany sposób oraz osiągnięcie zaangażowania podmiotów w jej realizację.

Dokument strategiczny koncentruje się wokół czterech strategicznych kierunków zrównoważonego rozwoju regionalnego w warunkach zmiany klimatu: i) dostęp do transportu, ii) jakość życia, iii) bezpieczeństwo oraz iv) łączność. W tym celu określono następujące cele (Bender-Gàli in., 2016):

1. Infrastruktura transportowa: Zapewniona jest odpowiednia dostępność, z uwzględnieniem aspektów kosztów i korzyści, natomiast różne cechy dostępu do ruchu drogowego są możliwe na różnych odcinkach dróg.
2. Jakość życia: Optymalne wykorzystanie potencjału regionu jest możliwe pomimo zmian klimatycznych. Tendencja do emigracji nie nasili się pomimo skutków zmiany klimatu, a jej konsekwencje dla jakości życia zostaną złagodzone.
3. Bezpieczeństwo: Życie w gminach pozostaje bezpieczne, a mieszkańcy mają dobre poczucie bezpieczeństwa. Ryzyko dla ludzi i wartości nieruchomości jest zminimalizowane.
4. Komunikacja: Komunikacja w obrębie regionu i o nim jest łatwa do zrozumienia, dobrze ukierunkowana, adekwatna do potrzeb każdego szczebla decyzyjnego, regularna, odbywa się we właściwym czasie i za pośrednictwem jasno uzgodnionych kanałów komunikacji.

Ponadto w strategii określono pięć obszarów zainteresowania i określono cele jakościowe ukierunkowane na odporny na zmianę klimatu i zrównoważony rozwój regionalny w odniesieniu do każdego z nich.

W „Strategii przystosowania się do zmiany klimatu na obszarze Grimsel” (Bender-Gàli in., 2016 ) uznano,że rosnące zagrożenia wynikające ze zmiany klimatu i innych bieżących zmian społecznych są ze sobą ściśle powiązane. W związku z tym zajmuje się kwestią przystosowania się do zmiany klimatu i zrównoważonego rozwoju regionalnego w sposób powiązany (Steinemann i in., 2017). W związku z tym obszary działania strategii są częściowo bezpośrednio związane z procesami związanymi z zagrożeniami naturalnymi spowodowanymi zmianą klimatu, a częściowo ukierunkowane również na wpływy nieklimatyczne na szerszy rozwój regionalny. Strategia ma zatem na celu zapewnienie odpornego na zmianę klimatu rozwoju regionalnego w kontekście zarządzania zagrożeniami naturalnymi i ryzykiem.

W oparciu o oceny status quo, oczekiwanych zmian, wynikających z nich przyszłych wyzwań i potencjalnych możliwości w dokumencie strategicznym (Bender-Gàli in., 2016 r.)określono kierunki strategiczne i pięć następujących obszarów zainteresowania: a) budynki, osiedla i obiekty; b) drogi kantonalne i infrastruktura kantonalna; c) turystyka; d) zatrudnienie i rozwój gospodarczy; oraz e) życie na wsi, aspekty społeczno-kulturowe i krajobraz. Dla każdego z obszarów zainteresowania określono, oceniono i uszeregowano pod względem ważności potencjalne obszary działania, w wyniku czego opracowano zestaw sześciu konkretnych środków. Są one określone w sposób operacyjny, w tym obowiązki, etapy prac, wskaźniki postępu itp. Środki te mają różny rodzaj i adres: ustawienia instytucjonalne, poprawa bazy wiedzy, rozwój rozliczeń, komunikacja, marketing i wkład w rozwiązanie techniczne. Określono następujące środki:

• Ustanowienie komitetu sterującego ds. strategii przystosowania się do zmiany klimatu na obszarze Grimsel: Ustanowienie grupy sterującej oraz określenie jej zadań i zakresu zadań w celu zapewnienia wdrażania, monitorowania i rozwoju środków.
• Przekształcenie niewykorzystanych nieruchomości na cele mieszkaniowe (gmina Guttannen, osada Boden): Tworzenie nowej przestrzeni mieszkaniowej, przyciąganie nowych mieszkańców i promowanie rozwoju osadnictwa zorientowanego na wnętrze w celu zabezpieczenia życia społecznego i kulturalnego wsi oraz zachowania atrakcyjności obszaru jako przestrzeni życiowej pomimo przeciwności związanych ze zmianą klimatu. Środek ten jest odpowiedzią na postrzeganą utratę bezpieczeństwa i jakości życia spowodowaną zagrożeniami naturalnymi spowodowanymi klimatem i ma na celu przeciwdziałanie migracji zewnętrznej napędzanej zmianą postrzegania ryzyka przez ludność.
• Usprawnienie wymiany danych i informacji na temat zagrożeń naturalnych: Ustanowienie infrastruktury i procedur wymiany i przetwarzania danych i informacji na temat zagrożeń naturalnych z różnych źródeł oraz dostarczania ich ekspertom i opinii publicznej. Wspiera to podmioty regionalne w radzeniu sobie z ryzykiem.
• Przygotowanie do ewentualnego nowego połączenia kolejowego: Środek ma na celu wniesienie wkładu w niedawną dyskusję polityczną na temat planów budowy nowej kolei wąskotorowej, połączonej z linią wysokiego napięcia, w systemie tuneli o długości 20 km przechodzącym z północy na południe pod przełęczą Grimsel. Projekt stanowi „odporną na zmianę klimatu” alternatywę dla drogi kantonalnej podatnej na zagrożenia. Ewentualne skutki projektu dla regionu i jego narażenia na zagrożenia naturalne są oceniane i uwzględniane w procesie decyzyjnym.
• Poprawa komunikacji kryzysowej w turystyce: Opracowanie i wdrożenie dostosowanej koncepcji komunikacji w celu przekazywania w bardziej terminowy, dokładny i skuteczny sposób informacji o występowaniu zdarzeń niebezpiecznych turystycznym grupom użytkowników.
• Marketing środowiska naturalnego i procesów dynamicznych: Rozwój produktów turystycznych, które promują krajobraz i środowisko naturalne jako atuty regionalne. Przyczyni się to również do podniesienia świadomości gości na temat procesów związanych z zagrożeniami naturalnymi oraz do lepszego zrozumienia środków nadzwyczajnych, takich jak zamykanie dróg.

Środek wykonawczy 1), strategia została strukturalnie zakotwiczona w regionie poprzez ustanowienie grupy sterującej już w 2016 r. Grupa sterująca jest częścią nowo utworzonego systemu zarządzania służącego realizacji strategii, który opiera się na istniejących strukturach instytucjonalnych w regionie i łączy koordynację centralną z obowiązkami zdecentralizowanymi. Składa się z ważnych instytucji, które uczestniczyły w opracowywaniu strategii, a przewodniczy mu Regionalkonferenz Oberland-Ost, instytucja odpowiedzialna za koordynację polityki regionalnej i działająca na styku władz miejskich, kantonalnych i federalnych. Podmioty uczestniczące w opracowaniu strategii zobowiązały się do realizacji strategii poprzez podpisanie deklaracji intencji.

Do końca 2018 r. realizacja dalszych działań przedstawia niejednoznaczny obraz, przy czym stan realizacji waha się od sfinalizowania, przez realizację w toku, aż po trudności: Turystyczna waloryzacja procesów związanych z zagrożeniami naturalnymi (działanie 6) przebiega pomyślnie i przynosi do regionu kursy uniwersyteckie, wycieczki naukowe i wizyty studyjne gości z różnych kontynentów. Poprawa wymiany danych na temat zagrożeń naturalnych (środek 3) między głównymi operatorami infrastruktury w regionie postępuje bardzo dobrze i przyniosła istotne rezultaty, np. w zakresie naprawy zbędnych struktur monitorowania, wspólnego korzystania z baz danych prowadzonych przez pojedynczych operatorów oraz wspólnego udzielania zamówień na nowe systemy monitorowania. Przygotowano szereg argumentów związanych z planami dotyczącymi nowego połączenia kolejowego (środek 4) i przekazano je odpowiedzialnym decydentom, ale ze względu na decyzje polityczne na szczeblu federalnym projekt budowlany został przełożony na późniejszy termin. Realizacja środków 2) i 5) jest obecnie opóźniona lub wstrzymana, ponieważ zmieniły się kluczowe warunki ramowe (nowy samorząd gminny, zmiana osobista u podmiotu odpowiedzialnego za środek).

„Strategia przystosowania się do zmiany klimatu dla regionu Grimsel” została opracowana w ramach procesu partycypacyjnego trwającego w latach 2014–2016. Za kluczowy czynnik sukcesu projektu uznano zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron i szeroką reprezentację ważnych podmiotów instytucjonalnych w grupie roboczej (Steinemann i in., 2016). Przede wszystkim w procesie uczestnictwa udało się zgromadzić podmioty sektorowe z różnych szczebli, które do tej pory realizowały odrębne strategie zarządzania ryzykiem w dość fragmentaryczny sposób. Organizacja procesu składała się z kierownictwa projektu, grupy roboczej, zewnętrznego eksperta podwykonawcy oraz Federalnego Urzędu Ochrony Środowiska (FOEN) jako koordynatora programu finansowania. Zespołem zarządzającym procesem kierował Regionalkonferenz Oberland-Ost, który pełnił również funkcję organu realizującego projekt, a w jego skład wchodzili przedstawiciele biura inżynieryjnego administracji kantonalnej (Oberingenieurkreis I) i jednej gminy. Kolejnymi partnerami reprezentowanymi w grupie roboczej były wszystkie gminy, odpowiednie urzędy kantonalne oraz podmioty publiczne i prywatne reprezentujące kluczowe sektory regionalne: przemysł energetyczny, infrastrukturę transportową, turystykę i rolnictwo. Konsultant zewnętrzny był odpowiedzialny za kierowanie procesem, ułatwianie spotkań i doradztwo ekspertów. Dalsze doradztwo i wiedzę fachową zapewnił urzędnik ds. przystosowania się do zmiany klimatu w organie finansującym FOEN.

Strategia została opracowana w ramach procesu opartego na warsztatach, który składał się z pięciu etapów. Począwszy od wydarzenia inauguracyjnego w maju 2014 r., a kończąc na wydarzeniu zamykającym w styczniu 2016 r., przeprowadzono łącznie sześć warsztatów. Służyły one określeniu i rozważeniu potrzeb podmiotów i postrzegania problemów, systemowych współzależności, potrzeb i wariantów działań, ewentualnych konfliktów, opracowywania strategii, priorytetów i kierunków strategicznych, wspólnych celów i konkretnych środków. Warsztaty przygotowano i przetworzono za pomocą dokumentów wejściowych, które stopniowo przekształcono w ostateczny dokument strategiczny.

Dwustronne rozmowy rozpoznawcze, w szczególności przed pierwszymi warsztatami, okazały się bardzo przydatne w wyjaśnieniu rzeczywistej sytuacji problemowej i ustrukturyzowaniu dyskusji podczas warsztatów. W pewnym stopniu rozmowy te uzupełniły warsztaty, w przypadku gdy ograniczone zasoby czasowe nie pozwoliły wszystkim uczestnikom w pełni wyrazić wszystkich swoich obaw. Format „kawiarnia światowa” okazał się szczególnie odpowiednią metodą ułatwiania dyskusji w małych grupach w ramach warsztatów. Promowano aktywny udział w tym procesie i pozytywne utożsamianie się z jego wynikami poprzez zapraszanie uczestników do zgłaszania uwag, np. na temat przyszłej wizji ich grupy interesów, oraz poprzez przypisywanie im odpowiedzialności za opracowanie środków.

Proces uczestnictwa zainteresowanych stron miał kluczowe znaczenie dla osiągnięcia odpowiedniej równowagi środków w zakresie warunków skrajnych objętych celami strategicznymi. Obejmowało to zrównoważenie akceptowalnych poziomów ryzyka z odpowiednimi poziomami bezpieczeństwa, dostępności i jakości życia. W swoich wyciągniętych wnioskach (Steinemann i in., 2016) kierownicy procesów doszli do wniosku, że same fakty naukowe nie są wystarczające do podejmowania powiązanych osądów, ale że konieczne jest opracowanie wspólnych stanowisk poprzez wymianę różnych poglądów i postrzegania problemów w procesie zbiorowego narady.

Koordynatorzy szwajcarskiego programu pilotażowego w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu (FOEN, 2017)uznali „Strategię przystosowania się do zmiany klimatu dla regionu Grimsel” za sukces i „dobrą praktykę”. Należy do mniejszości projektów pilotażowych, które wykroczyły poza poprawę bazy wiedzy lub opracowanie narzędzi wsparcia i przystąpiły do określenia konkretnych wariantów przystosowania się do zmiany klimatu, sformułowania ich w strategii zakorzenionej w regionie i przygotowania jej wdrożenia w praktyce. Można zidentyfikować następujące główne czynniki sukcesu związane z różnymi wymiarami (Steinemann i in., 2016):

Czynniki sukcesu związane z zewnętrznymi warunkami ramowymi:

• Uprzednie zdarzenia związane z zagrożeniami w ostatnich latach spowodowały presję problemową na początku projektu, co stworzyło świadomość potrzeby działania i zwiększyło gotowość do rozpoczęcia regionalnego procesu adaptacyjnego.
• Ponowna ocena lokalnego ryzyka powodziowego w trakcie procesu opracowywania strategii oznaczała, że ryzyko było mniej poważne niż pierwotnie zakładano, co złagodziło postrzeganie problemu przez zaangażowane podmioty. Chociaż taka dynamika może być postrzegana jako ambiwalentna, zmiany w lokalnym postrzeganiu ryzyka ułatwiły zmianę zakresu procesu strategicznego z dość wąskiego nacisku na (strukturalne) środki zarządzania ryzykiem na znacznie szersze perspektywy rozwoju regionalnego.
• Dobra dostępność regionalnych danych dotyczących procesów związanych z zagrożeniami naturalnymi w chwili obecnej i w przyszłości była korzystnym warunkiem wstępnym.
• Rozpoczęcie opracowywania strategii i wybór obszarów tematycznych były napędzane oddolnie przez podmioty w regionie i ich potrzeby regionalne.
• Finansowanie federalne w ramach programu pilotażowego miało charakter wspierający. Zasygnalizowała wolę polityczną i znaczenie przystosowania się do zmiany klimatu na wyższym szczeblu rządowym.
• Ogólna szwajcarska tradycja mieszkańców mających silne role obywatelskie i przyzwyczajonych do działania w różnych rolach społecznych w tym samym czasie okazała się podatnym podłożem dla partycypacyjnego rozwoju polityki.

Czynniki sukcesu związane z procesem rozwoju strategii:

• Szeroki udział odpowiednich podmiotów regionalnych z różnych szczebli i ważnych regionalnie sektorów gospodarki, w tym kluczowych podmiotów o dobrej reputacji i wysokiej wiarygodności w regionie. Zapewniło to również szeroką akceptację strategii.
• Silne zaangażowanie kierowników procesów i wysoka motywacja uczestniczących podmiotów. Własność podmiotów została wzmocniona poprzez przydzielenie im odpowiedzialności za opracowanie środków.
• Zaangażowanie konsultantów zewnętrznych zapewniło profesjonalne zarządzanie projektami, atrakcyjne ułatwienie warsztatów oraz sprawne przygotowanie i postprocessing spotkań.
• Przyznanie elastyczności tematycznej procesowi pozwoliło na reagowanie na zmiany w zewnętrznych warunkach ramowych i otworzyło swobodę twórczą.
• Uczestniczące podmioty zobowiązały się do wdrożenia strategii poprzez podpisanie deklaracji intencji.

Czynniki sukcesu związane z treścią strategii:

• Zasadniczym czynnikiem sukcesu było uwzględnienie zagrożeń naturalnych związanych z klimatem w szerszym kontekście rozwoju regionalnego, z pełnym uwzględnieniem ich interakcji ze zmianami społecznymi i regionalnymi wyzwaniami społeczno-gospodarczymi.
• Poparciem cieszy się fakt, że uwzględniono również możliwości wynikające ze zmiany klimatu i przystosowania się społeczeństwa do zmiany klimatu. Na przykład jeden ze środków ma na celu wykorzystanie dynamicznych procesów krajobrazowych kształtowanych przez zmieniające się warunki klimatyczne poprzez wprowadzanie ich do obrotu jako atutu turystyki.
• Proces strategii został zinstytucjonalizowany poprzez ustanowienie nowej struktury zarządzania (grupa sterująca z zakresem zadań) w celu jej wdrożenia.

Do pewnego stopnia czynnikiem ograniczającym był fakt, że prace grupowe nad scenariuszami dotyczącymi zmiany klimatu podczas procesu warsztatów nie zakończyły się sukcesem. Początkowym założeniem było zróżnicowanie ocen problemów i wariantów przystosowania się do zmiany klimatu w zależności od różnych scenariuszy zmiany klimatu (słabe, średnie, silne), tak aby uwzględnić niepewność. Okazało się jednak, że to podejście było zbyt skomplikowane. Zamiast tego podmioty opracowały wspólne oceny ogólnego kierunku przyszłych zmian w ramach postępującej zmiany klimatu (obecna sytuacja poprawia się, pogarsza lub pozostaje stała), które nie były związane z określonym horyzontem czasowym.

Chociaż realizacja niektórych środków została osiągnięta lub wykazuje znaczne postępy, zmiany warunków ramowych mają obecnie negatywny wpływ na inne środki lub ograniczają ich wpływ. Pomimo działań przygotowawczych do przebudowy niewykorzystanych budynków (działanie 2), zmiana polityczna samorządu lokalnego wstrzymała obecnie ten proces. Zmiana personelu w podmiocie odpowiedzialnym za działanie 5) opóźniła dotychczas jego wdrożenie. Ukończono szereg argumentów związanych z nową linią kolejową Grimsel (środek 4) i opowiedziano się za projektem, ale w międzyczasie rząd federalny obniżył jego priorytet.

Opracowanie „Strategii przystosowania się do zmiany klimatu dla obszaru Grimsel” było jednym z projektów finansowanych w ramach federalnego szwajcarskiego programu pilotażowego na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu. W pierwszej fazie finansowania w ramach programu pilotażowego sfinansowano 31 projektów o łącznej wartości finansowania 7,7 mln franków szwajcarskich. Z wyłączeniem środków towarzyszących oznacza to średni budżet w wysokości około 200 000 franków szwajcarskich na projekt.

W odniesieniu do każdego środka określonego w strategii opisano korzyści i zamierzone wyniki, a potrzeby finansowe scharakteryzowano w kategoriach jakościowych, ale nie określono ilościowo ani korzyści, ani kosztów. Utworzenie i funkcjonowanie grupy sterującej nie wiązało się z żadnymi dodatkowymi kosztami, ponieważ koszty administracyjne i czas pracy pokrywane są ze zwykłych budżetów organizacji członkowskich. W momencie opracowywania dokumentu strategicznego nie było możliwe oszacowanie kosztów innych działań, ponieważ w większości przypadków potrzeby finansowe w zakresie pełnej realizacji działań zależą od wyników pierwszych etapów wdrażania (np. wyjaśnienia dokładnych potrzeb różnych grup użytkowników w odniesieniu do planowanego centrum danych dotyczących zagrożeń naturalnych). W związku z tym oszacowanie kosztów jest czasami częścią planu stopniowego wdrażania środków.

Jakościowe względy kosztów i korzyści odegrały ważną rolę w opracowaniu strategii i leżą u podstaw szeregu środków. Na przykład ochrona infrastruktury drogowej przed zagrożeniami naturalnymi i poprawa jakości dostępu do ruchu są ograniczone ze względu na ograniczoną dostępność publicznych środków finansowych. Obecne ukierunkowanie systemu zarządzania drogami publicznymi na monitorowanie miejsc zagrożenia i przygotowywanie środków naprawczych w przypadku wystąpienia szkód będzie zatem musiało zostać utrzymane, ponieważ finansowanie większych środków ochrony strukturalnej nie jest wykonalne. Podobne relacje kosztów i korzyści w dziedzinie napięć między zapobieganiem ryzyku (odpowiednie poziomy ochrony) a tolerancją ryzyka (akceptowalne poziomy ryzyka) przyczyniają się do wielu wyzwań, na które odpowiada strategia.

Treść dokumentu strategicznego i określone w nim środki dostosowawcze bezproblemowo łączą się z odpowiednimi przepisami gminnymi, kantonalnymi i federalnymi.

Wdrażanie pakietu środków rozpoczęło się w 2016 r., tj. natychmiast po sfinalizowaniu dokumentu strategicznego i zakończeniu projektu pilotażowego dotyczącego finansowania zalążkowego. Grupa sterująca ds. wdrażania strategii, jako środek instytucjonalny, została powołana już w 2016 r. Niektóre działania mają ze swej natury raczej charakter otwarty, natomiast ukończenie kilku innych działań było pierwotnie planowane do końca 2018 r. Ponieważ niektóre z tych środków są opóźnione lub stoją w obliczu wyzwań, grupa sterująca może zmienić ich harmonogram lub dokonać ich przeglądu.

Środki określone w strategii są w przeważającej mierze niestrukturalne, ale raczej zorientowane na proces i mają na celu kształtowanie warunków i trwałych procesów na rzecz zrównoważonego rozwoju regionalnego odpornego na zmianę klimatu. W związku z tym ich „żywotność” nie podlega odrębnemu zakresowi czasowemu.

Regionalkonferenz Oberland-Ost
Jungfraustrasse 38, Postfach 312, 3800 Interlaken
Email: region@oberland-ost.ch  
Homepage: https://www.oberland-ost.ch 

Oberingenieurkreis I, Tiefbauamt des Kantons Bern
Schlossberg 20, 3602 Thun 
Homepage: www.bve.be.ch/tba 

Projekt pilotażowy „Strategia przystosowania się do zmiany klimatu na obszarze Grimsel”, finansowany ze szwajcarskiego programu pilotażowego na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu (pierwszy etap finansowania: 2013-2017)