Wsparcie dla niepokoju związanego ze zmianą klimatu w Finlandii – „Umysł lęku ekologicznego”

Zmiana klimatu będzie miała wpływ nie tylko na zdrowie fizyczne, ale również na zdrowie psychiczne i dobrostan (Lawrance i in., 2021). Badania nad jej skutkami psychologicznymi były jednak zasadniczo ograniczone i jeśli się nimi zajęto, koncentrowały się na skutkach zdarzeń ekstremalnych, a nie na bardziej długoterminowych i stopniowych skutkach dla zdrowia psychicznego (Burenby i in., 2021). Niemniej jednak istnieje szereg pojawiających się koncepcji, które rozpoznają niektóre z pośrednich skutków dla zdrowia psychicznego, w tym te związane z lękiem ekologicznym i lękiem klimatycznym (Wui in. 2020). Coraz częściej przejawiają się one w społeczeństwie, zwłaszcza wśród młodych ludzi (np. Wu i in., 2020; Hickman i in., 2021), są one szeroko omawiane w mediach i w coraz większej liczbie badań (Pihkala, 2020a, 2020b). Ekolęk to niepokój i niepokój związany z kryzysem ekologicznym (Pihkala,2020b),podczas gdy niepokój związany z klimatem uznaje takie konsekwencje zmiany klimatu w szczególności (Clayton, 2020). Mogą przejawiać się w różnych i złożonych formach; stwierdzono, że niektóre objawy obejmują ogólny strach i zmartwienie, smutek, poczucie winy, beznadziejność, obsesyjne myślenie, ataki paniki, bezsenność i inne (zob. np. Pihkala, 2020a, 2020b; Wu i in., 2020).

Naukowcy wezwali do podjęcia działań w celu uznania i rozwiązania problemu lęku klimatycznego w praktyce, zwłaszcza w odniesieniu do młodzieży (Wui in., 2020; Hickman i in., 2021). Niedawnaanaliza EEA wykazała jednak, że tylko kilka państw członkowskich EOG i państw współpracujących uwzględniło możliwe skutki zmiany klimatu dla zdrowia psychicznego w swoich krajowych politykach w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu i zdrowia publicznego. Finlandia jest jednym z nielicznych państw, które w pewnym stopniu zajęły się problemem lęku klimatycznego, ale w ramach spraw społecznych i usług zdrowotnych należy wdrożyć środki zapobiegawcze i konkretne środki mające na celu przeciwdziałanieskutkom zmiany klimatu dla zdrowia psychicznego ( Burenby i in., 2021).

Założyciele projektu „Umysł ekolęku” zauważyli rosnące wyzwania w zakresie zdrowia psychicznego związane ze zmianą klimatu w Finlandii i postanowili zająć się nimi, wykorzystując swoją wiedzę fachową w oferowaniu wsparcia w zakresie zdrowia psychicznego. W związku z tym projekt ma na celu:

• Zapewnienie ludziom w każdym wieku narzędzi do radzenia sobie z emocjami doświadczanymi w postaci lęku ekologicznego lub klimatycznego oraz do regulowania tych emocji, a tym samym budowanie odporności uczestników. Chociaż projekt jest otwarty dla ogółu odbiorców, jest on skierowany głównie do osób podatnych na pojawiający się niepokój ekologiczny, w tym osób pracujących lub studiujących nauki o środowisku; osoby o silnej tożsamości środowiskowej; młodzież; i osób z innymi obciążającymi doświadczeniami życiowymi.
• Podnoszenie świadomości w celu inicjowania publicznych rozmów, między innymi w celu promowania uznania wśród tych, którzy doświadczają objawów, ale mogą nie być świadomi ich przyczyny lub sposobów radzenia sobie z nimi.
• Opowiadanie się za uznaniem eko-lęku i eko-emocji (emocji związanych ze środowiskiem) za większe zjawisko społeczne zamiast diagnozy psychiatrycznej lub indywidualnego problemu.
• Inicjowanie działań między różnymi organizacjami i innymi podmiotami społecznymi w celu włączenia wiedzy na temat emocji ekologicznych do ich pracy z różnymi grupami ludzi w całym społeczeństwie.

 Ponadto projekt ma na celu promowanie znaczenia ogólnego dobrostanu psychicznego.

Aby osiągnąć swoje cele, projekt wykorzystuje istniejące umiejętności i wiedzę fachową pracowników opieki społecznej i zdrowia psychicznego w radzeniu sobie z innymi problemami zdrowia psychicznego. Ich know-how rozwiązań już szeroko stosowanych w opiece społecznej i psychiatrycznej przenosi się na nowy obszar pracy, czyli radzenie sobie z emocjami środowiskowymi, głównie zmianami klimatycznymi. Działania w ramach projektu obejmują trzy filary (wszystkie bezpłatne dla uczestników):

• Świadomość: kampanie mające na celu podniesienie świadomości na temat eko-lęku.
• Wsparcie: bezpośrednie wsparcie w zakresie zdrowia psychicznego dla szerokiego grona odbiorców.
• Edukacja: dla profesjonalistów, którzy pracują z tymi, którzy już doświadczają lub mogą doświadczyć trudnych emocji związanych ze zmianami środowiskowymi.

Świadomość: Kampania „Porozmawiajmy o ekoemocjach” rozpoczęła się w marcu 2021 r. i obejmowała apel o nadzwyczajną sytuację środowiskową zatwierdzony przez wszystkie organizacje krajowe zajmujące się zdrowiem psychicznym. Ponadto w 2021 r. „umysł ekolęku” zorganizował szereg seminariów internetowych na ten temat skierowanych do sektora społecznego i opieki zdrowotnej, organizacji pozarządowych, a także podmiotów publicznych i prywatnych. Strona internetowa Ympäristöahdistus.fi została uruchomiona w lutym 2021 r. w celu gromadzenia i dostarczania aktualnych informacji i zasobów na ten temat, a także dostarczania nowych materiałów i pakietów informacyjnych. Obejmowały one odniesienia do artykułów naukowych; przegląd różnych podejść psychoterapeutycznych do rozwiązania tego problemu; oraz krótkie artykuły informacyjne publikowane we współpracy z ekspertami. Ponadto przeprowadzono szereg działań z zakresu zaangażowania publicznego, w tym:

• Produkcja kilku odcinków podcastów,z których jeden skierowany jest do młodych ludzi, którzy nie chcą mieć dzieci ze względu na globalne zmiany środowiskowe.
• Organizacja grupowych czatów konwersacyjnych w celu dotarcia do rolników i ludności wiejskiej. Zmiana klimatu ma bezpośredni wpływ na źródła utrzymania tych społeczności, ale ich głos nie jest słyszalny w debatach publicznych.

Kampanie podnoszące świadomość osiągnęły około 3 570 000 wyświetleń za pośrednictwem różnych kanałów. W 2022 r. projekt planuje skupić się w większym stopniu na organizacjach młodzieżowych i sektorze edukacji.

Wsparcie: Aby zapewnić bezpośrednie wsparcie w zakresie zdrowia psychicznego osobom dotkniętym eko-lękiem, w ramach projektu opracowano grupowy model radzenia sobie z odczuciami środowiskowymi, który koncentrował się na:

• Rozpoznawanie eko-emocji i radzenie sobie z nimi.
• Uczenie się umiejętności radzenia sobie.
• Budowanie społeczności wspierającej.
• Wzmacnianie perspektyw na przyszłość.

Zaplanowano grupy wsparcia, skierowane głównie do młodych ludzi, chociaż mogą w nich uczestniczyć osoby w każdym wieku. Koncepcja przewidywała 3-5 sesji wsparcia, które idealnie obejmowały 10-15 uczestników i jednego facylitatora z zespołu projektowego, zwykle z doświadczeniem w pracy socjalnej i / lub opiece nad zdrowiem psychicznym. Podczas gdy sesje początkowo zawierały ogólne informacje na temat lęku klimatycznego, później koncentrowały się na narzędziach i umiejętnościach dostępnych w celu radzenia sobie z „emocjami środowiskowymi”, aby dać więcej miejsca własnym doświadczeniom i percepcjom uczestników. Nacisk położono na tworzenie grup i dynamikę grupy, aby ułatwić dzielenie się uczuciami i wsparcie rówieśników. Jesienią 2021 r. w ramach projektu przeszkolono wielu wolontariuszy, którzy później będą mogli samodzielnie prowadzić sesje grupowe, a tym samym rozszerzyć działania na cały kraj. Kolejne szkolenie zaplanowano na kwiecień 2022 r. Grupy kierowane przez wolontariuszy nie zostały jednak jeszcze wdrożone w praktyce.

W ramach projektu zaoferowano również warsztaty na temat sposobów radzenia sobie z lękiem ekologiczno-klimatycznym poprzez przekazywanie narzędzi i działań, które mogą poprawić samopoczucie psychiczne i pomóc w wyrażaniu doświadczanych emocji.

Ćwiczenia uważności zostały również zintegrowane i podkreślono znaczenie empatii, zarówno wobec innych, jak i siebie. Uczestnicy byli wspierani w poszukiwaniu i podążaniu za sensem i najważniejszymi wartościami oraz w jaki sposób może to promować dobre samopoczucie psychiczne i zdolność do aktywności w odpowiedni sposób.

Do początku 2022 r. około 360 uczestników (głównie w grupie wiekowej od 20 do 30 lat) wzięło udział w 30 warsztatach eko-emocji i grupach wsparcia.

Edukacja: Ponadto „umysł troski o środowisko” zorganizował działania skierowane do specjalistów zajmujących się edukacją, zdrowiem i pracą społeczną, aby przeszkolić ich w zakresie radzenia sobie z osobami cierpiącymi z powodu lęku związanego ze zmianami środowiskowymi. Trzygodzinne szkolenia dostarczyły narzędzi ułatwiających dyskusje i odkrywanie wcześniej istniejących umiejętności emocjonalnych i psychospołecznych, a także rozpoznawanie i przetwarzanie eko-emocji i eko-lęku w swoich grupach docelowych (i samych sobie). Zorganizowano kilka dodatkowych dwugodzinnych seminariów internetowych o podobnej treści i zaproszonych prelegentów, aby zwrócić się również do bardziej ogólnej publiczności. Aby wesprzeć to działanie, ukończono „Mały przewodnik po lęku środowiskowym – pakiet informacyjny dla nauczycieli i wychowawców”. Materiał został również przetłumaczony na język szwedzki, aby rozszerzyć jego zasięg.

Aby przyciągnąć uczestników, inicjatywa dotarła do organizacji ochrony przyrody, grup aktywistów, a także uniwersytetów. Ponieważ grupa docelowa została przedstawiona w ramach projektu, w ramach projektu odbyły się wykłady partycypacyjne dla pracowników i warsztaty dla studentów Uniwersytetu Helsińskiego w celu omówienia, jaki model wsparcia w zakresie zdrowia psychicznego chcieliby przyjąć i jaki rodzaj wsparcia emocjonalnego byłby przydatny.

Około 1160 specjalistów (głównie kobiet) wzięło udział w około 30 szkoleniach i innych wydarzeniach informacyjnych.

Pomysł na projekt został zainicjowany przez Tunne ry - organizację pozarządową, która została specjalnie założona w 2018 roku w celu rozwiązania problemów zdrowia psychicznego związanych ze zmianą klimatu i środowiska - wraz z uznanym na całym świecie badaczem emocji ekologicznych, profesorem nadzwyczajnym Panu Pihkala z Uniwersytetu Helsińskiego. Został on następnie opracowany i wdrożony wspólnie z dwiema innymi fińskimi organizacjami: Nyyti ry, organizacja promująca zdrowie psychiczne wśród studentów, oraz MIELI Mental Health Finland, która ma na celu zapewnienie wsparcia kryzysowego i zapobieganie problemom związanym ze zdrowiem psychicznym w fińskim społeczeństwie i jest najstarszą na świecie organizacją pozarządową zajmującą się zdrowiem psychicznym. Projekt jest finansowany przez STEA, Centrum Finansowania Organizacji Opieki Społecznej i Zdrowia w Finlandii.

Istnieje dodatkowa współpraca z:

• Wydział Nauk Biologicznych i Środowiskowych Uniwersytetu w Helsinkach
• Maaseudun tukihenkilöverkko, wspierająca sieć ludności wiejskiej i rolników
• FEE, Fundacja Edukacji Ekologicznej w Finlandii
• Väestöliitto, organizacja pozarządowa, która poprawia dobrostan ludzi i więzi między nimi

W trakcie procesu planowania projektu przeprowadzono ocenę potrzeb w drodze ankiety z udziałem około 500 uczestników z ogółu społeczeństwa. Dodatkowo utworzono grupy pilotażowe i warsztaty w celu przetestowania podejścia do projektu. Przewidziano spotkania osobiste, ale ze względu na pandemię COVID-19 działania przeniesiono do internetu.

Finansowanie dostępne przez trzy lata przyczyniło się do powodzenia realizacji projektu, ponieważ umożliwiło nieodpłatny dostęp dla uczestników. Projekt spotkał się z pozytywnym odzewem uczestników (duże zainteresowanie zdobywaniem wiedzy na temat eko-lęku i eko-emocji, poprawa samopoczucia i poczucia wspólnego zrozumienia), zachęcając do kontynuacji projektu. Duże zainteresowanie mediów zaowocowało kilkoma zaproszeniami na różne wydarzenia. Zaangażowanie osób publicznych (Człowiek Krzyczący) przyczyniło się do sukcesu inicjatywy, rozszerzając jej zasięg.

Jednym z głównych wyzwań, przed którymi stanął projekt, był fakt, że wszystkie działania musiały zostać przeniesione online ze względu na pandemię COVID-19. Wpłynęło to na zdolność projektu do dotarcia do ludzi i nawiązania z nimi bardziej znaczących kontaktów. Przygotowano krótsze, mniej szczegółowe formaty warsztatów internetowych, aby wesprzeć zainteresowanie uczestników i zachęcić ich do aktywnego uczestnictwa.

Kolejnym wyzwaniem był ograniczony udział w czatach organizowanych specjalnie dla społeczności wiejskich i rolników oraz ograniczony udział osób posiadających już silną tożsamość środowiskową (np. grup aktywistów) w działaniach w ramach projektu. W związku z tym należy zachęcać do lepszej integracji wsparcia emocjonalnego ze społecznościami działającymi na rzecz klimatu, zamiast angażować zewnętrzne organizacje zajmujące się zdrowiem psychicznym.

STEA, Centrum Finansowania Organizacji Opieki Społecznej i Zdrowia w Finlandii, przekazało projektowi 640 000 EUR na okres trzech lat (2020–2022).

Umożliwiło to czterem pracownikom (dwóch w pełnym wymiarze godzin, dwóch w niepełnym wymiarze godzin) poświęcenie pełnej uwagi projektowi i zapewnienie uczestnikom bezpłatnego wsparcia w zakresie zdrowia psychicznego. To z kolei przyniosło korzyści licznym uczestnikom i prawdopodobnie przyniesie o wiele więcej korzyści w sposób pośredni dzięki szkoleniom dla profesjonalistów, zapewnieniu zasobów na stronie projektu, nowo opracowanym koncepcjom praktycznym i podniesieniu świadomości na ten temat. Ponadto promowanie zdrowia psychicznego w kontekście zmiany klimatu może być ważnym czynnikiem sprzyjającym skutecznym działaniom w dziedzinie klimatu.

Projekt był inicjatywą oddolną, która nie opierała się na żadnym konkretnym prawodawstwie. Finlandia uznała jednak potencjalny wpływ zmiany klimatu na zdrowie psychiczne w swoim planie przystosowania się do zmiany klimatu Ministerstwa Spraw Społecznych i Zdrowia (2021), w tym lęk środowiskowy lub klimatyczny.

Pomysł zajęcia się kwestiami zdrowia psychicznego związanymi ze środowiskiem i zmianą klimatu zmaterializował się w fundacji Tunne ry w 2018 r., a w połowie 2019 r. wszystkie zaangażowane podmioty przedłożyły wniosek dotyczący projektu. Realizacja projektu rozpoczęła się na początku 2020 r. i potrwa do końca 2022 r. w ramach obecnego okresu finansowania. Istnieją plany kontynuowania działań po tym terminie, jeśli dostępne będą dodatkowe zasoby, potencjalnie dostosowując zakres i format w oparciu o wnioski wyciągnięte z obecnego projektu i ewentualnie angażując nowych partnerów.

Ze względu na cechy projektu czas trwania „umysłu niepokoju ekologicznego” odpowiada czasowi jego realizacji (3 lata). Oczekuje się jednak, że pozytywne skutki poprawy wiedzy, świadomości i umiejętności radzenia sobie będą trwać dłużej niż sam czas trwania projektu, tworząc warunki dla rzeczywistych działań w dziedzinie klimatu.

Hanna Rintala,

specialist in environmental emotions and support,  Nyyti ry

hanna.rintala@nyyti.fi

Burenby, L., Partonen, T., Carter, T. R., Ruuhela, R., Halonen, J. (2021). Zmiana klimatu a zdrowie psychiczne. Dokument do dyskusji 32/2021. Fiński Instytut Zdrowia i Opieki Społecznej. 

Clayton, S. (2020). Niepokój związanyz klimatem: Psychologiczne reakcje na zmiany klimatu. Journal of Anxiety Disorders [Dziennik zaburzeń lękowych], 74, 102263. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2020.102263

Hickman, C., Marks, E., Pihkala, P., Clayton, S., Lewandowski, E., Mayall, E., Wray, B., Mellor, C., van Susteren, L. (2021). Lęk klimatyczny u dzieci i młodzieży oraz ich przekonania na temat reakcji rządu na zmianę klimatu: globalne badanie. The Lancet Planetary Health, 5(12), E863-E873. https://doi.org/10.1016/S2542-5196(21)00278-3.

Lawrance, E., Thompson, R., Fontana, G., Jennings, N. (2021). Wpływ zmiany klimatu na zdrowie psychiczne i dobrostan emocjonalny: aktualne dowody i implikacje dla polityki i praktyki. Grantham Institute, dokument analityczny nr 36, Imperial College London.  https://doi.org/10.25561/88568 

Pihkala, P. (2020a). Niepokój a kryzys ekologiczny: An Analysis of Eco-Anxiety and Climate Anxiety [Analiza lęku ekologicznego i klimatycznego]. Zrównoważony rozwój, 12(19), 7836. https://doi.org/10.3390/su12197836

Pihkala, P. (2020b). Eko-niepokój i edukacja ekologiczna. Zrównoważony rozwój, 12(23), 10149. https://doi.org/10.3390/su122310149

Wu, J., Snell, G., Samji, H. (2020). Lęk klimatyczny u młodych ludzi: wezwanie do działania. The Lancet, 4(10), s. E435-E436. https://doi.org/10.1016/S2542-5196(20)30223-0