5.1 Κατάρτιση σχεδίου δράσης για την προσαρμογή

Το σχέδιο δράσης για την προσαρμογή αποτελεί το κεντρικό, σημαντικότερο, καθιερωμένο και αποδεδειγμένο μέσο πολιτικής για την εφαρμογή της προσαρμογής. Καθορίζει τι πρέπει να γίνει για να μετατραπούν οι επιλογές προσαρμογής προτεραιότητας σε δράσεις, προσδιορίζοντας από ποιον και πότε και αντιμετωπίζοντας τις ανάγκες σε πόρους και την κατανομή τους. Κύριος σκοπός ενός σχεδίου δράσης για την προσαρμογή είναι η καθοδήγηση της διαδικασίας εφαρμογής με την παροχή λεπτομερούς χάρτη πορείας για την εφαρμογή των επιλογών προσαρμογής στην πράξη.

Το έγγραφο του σχεδίου δράσης αντιπροσωπεύει τα αποτελέσματα πολιτικής των προηγούμενων σταδίων της χάραξης πολιτικής προσαρμογής. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να βασίζεται σταθερά στα αποτελέσματα των σταδίων 1-4 του κύκλου προσαρμογής. Με βάση τη στρατηγική προσαρμογής και συγκεκριμενοποιώντας τους γενικούς στόχους και τις στρατηγικές κατευθύνσεις της, το συνοδευτικό σχέδιο δράσης παρουσιάζει το χαρτοφυλάκιο των επιλεγμένων μέτρων προσαρμογής, τα περιγράφει με επιχειρησιακούς όρους και με δομημένο τρόπο και περιγράφει μια στρατηγική διαδικασία και μηχανισμούς συντονισμού για την εφαρμογή τους. Σε σύγκριση με το στρατηγικό πλαίσιο, ένα σχέδιο δράσης αντιμετωπίζει συνήθως βραχύτερο χρονικό ορίζοντα και, ως εκ τούτου, υπόκειται σε συχνότερες αναθεωρήσεις. Με βάση το εθνικό σχέδιο δράσης, τα υποεθνικά επίπεδα διακυβέρνησης εντός μιας χώρας θα πρέπει να αναπτύξουν τα δικά τους έγγραφα πολιτικής προσαρμογής, δίνοντας προτεραιότητα και θέτοντας σε εφαρμογή μέτρα προσαρμογής σύμφωνα με τα ειδικά τους πλαίσια. Το εργαλείο υποστήριξης της αστικής προσαρμογής παρέχει αντίστοιχη καθοδήγηση στις ευρωπαϊκές πόλεις, κωμοπόλεις και άλλες τοπικές αρχές. Το εργαλείο στήριξης της περιφερειακής προσαρμογής (RAST) αναπτύχθηκε για να βοηθήσει τις τοπικές και περιφερειακές αρχές στις στρατηγικές και τα σχέδια προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.

Σύμφωνα με τον εγκάρσιο χαρακτήρα της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, τα σχέδια δράσης για την προσαρμογή θα ενσωματωθούν σε πολυτομεακά έγγραφα πολιτικής που θα προτείνουν δράσεις προσαρμογής εντός και μεταξύ ευρέος φάσματος ευαίσθητων στην κλιματική αλλαγή τομέων. Για την καθοδήγηση και τη διευκόλυνση της ενσωμάτωσης της προσαρμογής στους σχετικούς τομείς τομεακής πολιτικής, μπορούν να εκπονηθούν τομεακά σχέδια προσαρμογής συμπληρωματικά προς τα ολοκληρωμένα σχέδια προσαρμογής.

Συνιστάται θερμά η συμμετοχή ενδιαφερόμενων μερών από σχετικούς τομείς και επίπεδα, η συμμετοχή όλων των κοινωνικών ομάδων, η επιδίωξη και η σύναψη συμφωνιών με σκοπό την εφαρμογή, καθώς και η συζήτηση του σχεδίου δράσης για την προσαρμογή στο πλαίσιο δημόσιας διαβούλευσης. Αυτά είναι ζωτικά στοιχεία της διακυβέρνησης της προσαρμογής και προετοιμάζουν το έδαφος για την αποτελεσματική εφαρμογή.

Για να είναι αποτελεσματικό ένα σχέδιο δράσης προσαρμογής, είναι απαραίτητο να ληφθεί πολιτική έγκριση. Οι στρατηγικές προσαρμογής και τα σχέδια δράσης μπορούν να είναι αποτελεσματικά εάν είναι νομικά μη δεσμευτικές, «ήπιες» πολιτικές, αλλά η ενσωμάτωσή τους στη νομοθεσία θα δημιουργήσει καταστατικές ευθύνες και, ως εκ τούτου, θα ωφελήσει την εφαρμογή τους.

Σχεδιασμός του σχεδίου δράσης για την προσαρμογή

Το σχέδιο δράσης για την προσαρμογή παρουσιάζει και περιγράφει τις επιλεγμένες επιλογές προσαρμογής, ενδεχομένως οργανωμένες σε τομείς δραστηριότητας που σχετίζονται με τον τομέα και σε οριζόντιες ή γενικές δράσεις, και περιγράφει τις διαδρομές για την εφαρμογή τους. Αν και το επίπεδο λεπτομέρειας και η δομή μπορεί να διαφέρουν, θα πρέπει να περιέχουν, μεταξύ άλλων, τις ακόλουθες πληροφορίες, οι οποίες, στο μέτρο του δυνατού, προσδιορίζονται για κάθε μεμονωμένη δράση:

Στόχοι δράσεων
Σκεπτικό και συνάφεια των δράσεων
Στάδια και οδοί υλοποίησης
Μέσα που προσφέρουν σημεία εισόδου για την ενσωμάτωση και την εφαρμογή
Ρόλοι και αρμοδιότητες των φορέων υλοποίησης, λαμβανομένης ρητά υπόψη της ανάγκης συντονισμού και συνεργασίας μεταξύ των φορέων σε όλα τα επίπεδα
Χρονοδιάγραμμα εφαρμογής
Εκτίμηση των απαιτούμενων πόρων, όσον αφορά τους ανθρώπινους, οικονομικούς και σχετικούς με τη γνώση πόρους
Διαθέσιμες επιλογές για χρηματοδότηση και χρηματοδότηση
Πιθανές συγκρούσεις και συνέργειες
Δείκτες και μηχανισμοί για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της επιτυχίας της εφαρμογής
Διατάξεις για την αναθεώρηση των δράσεων
Ανάγκες πληροφόρησης, ανοικτά ερευνητικά ερωτήματα και τρόποι γεφύρωσης των κενών γνώσης
Πιθανοί φραγμοί στη δράση και παράγοντες διευκόλυνσης για την αντιμετώπισή τους

Ήδη κατά τον σχεδιασμό του σχεδίου δράσης, συνιστάται θερμά να λαμβάνεται υπόψη η ανάγκη παρακολούθησης και αξιολόγησης της προόδου εφαρμογής και των αποτελεσμάτων προσαρμογής. Ο καθορισμός των στόχων κάθε δράσης με σαφή και επαληθεύσιμο τρόπο και η πρόταση πιθανών δεικτών υποστηρίζουν την επακόλουθη μέτρηση της επιτυχίας της υλοποίησης. Κάθε δράση προσαρμογής μπορεί να ενέχει δυνατότητες για συνέργειες και συγκρούσεις με άλλες δράσεις, τομεακά συμφέροντα ή άλλους στόχους δημόσιας πολιτικής, καθώς και για διάφορες κοινωνικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένου του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και της μείωσης του κινδύνου καταστροφών. Εάν οι συγκρούσεις και οι συμβιβασμοί αποκρύπτονται, αυτό απειλεί τη συνοχή των διαφόρων πολιτικών και μπορεί να οδηγήσει σε ακούσια μη βιώσιμα ή δυσπροσαρμοστικά αποτελέσματα. Ως εκ τούτου, για την προώθηση συνεργειών και την αποφυγή ανταγωνιστικών επιπτώσεων των δράσεων προσαρμογής, είναι χρήσιμο να εντοπίζονται και να επισημαίνονται πιθανές συγκρούσεις και συνέργειες στο έγγραφο πολιτικής, υποστηρίζοντας έτσι την ενσωμάτωση. Ανάλογα με το πεδίο εφαρμογής και τη φιλοδοξία του σχεδίου δράσης, οι ομάδες-στόχοι που εξετάζονται μπορεί να διαφέρουν και να κυμαίνονται από δημόσιες αρχές σε διαφορετικά επίπεδα, παρόχους υποδομών/υπηρεσιών, ομάδες συμφερόντων/ΜΚΟ, ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς οργανισμούς έως ιδιωτικές εταιρείες (συμπεριλαμβανομένων των ασφαλίσεων και της βιομηχανίας), διαχειριστές πόρων και ιδιοκτήτες γης, ιδιωτικά νοικοκυριά και την κοινωνία των πολιτών εν γένει, συμπεριλαμβανομένων όλων των ομάδων που ενδέχεται να επηρεαστούν από το σχέδιο. Κατά περίπτωση, μπορεί να είναι χρήσιμος ο διαχωρισμός τους σε φορείς υλοποίησης που φέρουν την κύρια ευθύνη για μια δράση, εταίρους συνεργασίας και περαιτέρω εμπλεκόμενους ενδιαφερόμενους φορείς.

Σχεδιασμός διαδρομών προσαρμογής

Ένα σχέδιο δράσης για την προσαρμογή μπορεί να οργανωθεί σε διαδρομές προσαρμογής, όπου το πρόγραμμα εφαρμογής για κάθε επιλογή προσαρμογής αποτελείται από μια σειρά μέτρων προς έναν προκαθορισμένο στόχο προσαρμογής. Με τον τρόπο αυτό, κάθε στάδιο υλοποίησης αποτελεί δομικό στοιχείο που συνδέεται με χρονικούς ορίζοντες και λαμβάνει υπόψη την αβεβαιότητα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας υλοποίησης. Οι οδοί προσαρμογής προσφέρουν ένα εννοιολογικό πλαίσιο για ευέλικτο σχεδιασμό πολιτικής, επιτρέποντας μια επαναληπτική και δυναμική διαδικασία εφαρμογής για την αντιμετώπιση των αβεβαιοτήτων, τη διαχείριση των αλλαγών στο πλαίσιο πολύπλοκων κοινωνικοοικολογικών συστημάτων και τον περιορισμό των ανεπιθύμητων και δυσπροσαρμοστικών συνεπειών. Οι οδοί προσαρμογής αποτελούνται από μια ακολουθία πιθανών ενεργειών που μοιάζουν με ένα δέντρο αποφάσεων. Με την πάροδο του χρόνου, πιθανά «σημεία καμπής» (π.χ. κλιματικά φαινόμενα, αλλαγές στις συνθήκες του εξωτερικού πλαισίου) μπορεί να ενεργοποιήσουν μηχανισμό επανεξέτασης για να ελεγχθεί αν η γραμμή δράσης εξακολουθεί να πληροί τον καθορισμένο στόχο ή όχι. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στην ανάγκη μετάβασης σε άλλη πορεία υλοποίησης. Όταν συνδέεται με την ορθή παρακολούθηση και αξιολόγηση της εφαρμογής, η προσέγγιση αυτή μπορεί να συμβάλει στη στήριξη της μάθησης με την πάροδο του χρόνου και στην αύξηση της ανθεκτικότητας ή της προσαρμοστικής ικανότητας.

Πηγή: Zandvoort et al. (2017): Διαδρομές προσαρμογής στον σχεδιασμό για την αβέβαιη κλιματική αλλαγή: Αιτήσεις στην Πορτογαλία, την Τσεχική Δημοκρατία και τις Κάτω Χώρες. Περιβαλλοντική επιστήμη και πολιτική 78 (2017) 18–26.

Διδάγματα από καλά παραδείγματα σε διακρατικό, εθνικό και υποεθνικό επίπεδο

Οι στρατηγικές προσαρμογής και τα σχέδια δράσης άλλων ευρωπαϊκών χωρών, καθώς και αυτά που υπάρχουν σε ορισμένες διακρατικές (μακρο)περιφέρειες, μπορούν να χρησιμεύσουν ως χρήσιμα παραδείγματα για χώρες ή κυβερνήσεις σε υποεθνικό εδαφικό επίπεδο κατά την ανάπτυξη των δικών τους εγγράφων σχεδιασμού προσαρμογής. Είναι καλύτερο να αξιολογείτε και να συγκρίνετε έγγραφα από διάφορες χώρες, να μαθαίνετε από τις βέλτιστες πρακτικές και να τα εφαρμόζετε με προσαρμοσμένο τρόπο. Οι δομές και τα δίκτυα διακρατικής συνεργασίας, όπως οι ευρωπαϊκές περιφέρειες διακρατικής συνεργασίας, οι μακροπεριφερειακές στρατηγικές και οι διεθνείς συμβάσεις, μπορούν να στηρίξουν σε μεγάλο βαθμό την ανταλλαγή γνώσεων και την αμοιβαία μάθηση εμπειριών μεταξύ χωρών και περιφερειών. Η διακρατική δικτύωση μπορεί επίσης να συμβάλει στην καλύτερη ευθυγράμμιση της χάραξης πολιτικής για την προσαρμογή σε ενωσιακό, διακρατικό και εγχώριο επίπεδο και στην εξέταση διασυνοριακών ζητημάτων προσαρμογής στα έγγραφα πολιτικής για την προσαρμογή.

Διάφορες περιπτωσιολογικές μελέτες της Climate-ADAPT, φιλτραρισμένες με βάση τα επίπεδα διακυβέρνησης και το μέτρο βασικού τύπου στον κατάλογο πόρων της Climate-ADAPT, αναφέρουν τις πλέον σύγχρονες προσεγγίσεις διακυβέρνησης όσον αφορά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της προσαρμογής σε διάφορα επίπεδα διακυβέρνησης.

Climate-ADAPT database items

Guidelines on developing adaptation strategies

5.1 Κατάρτιση σχεδίου δράσης για την προσαρμογή

5.1 Κατάρτιση σχεδίου δράσης για την προσαρμογή

Climate-ADAPT database items

Πρόσθετοι πόροι

Language preference detected

Exclusion of liability