4.2 Διεξαγωγή ανάλυσης κόστους-οφέλους των μέτρων προσαρμογής

Η ανάλυση του κόστους και των οφελών μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων να χαράξουν τη βέλτιστη στρατηγική για τη χρήση των περιορισμένων οικονομικών πόρων για την αποτελεσματικότερη προσέγγιση προσαρμογής και να συμβάλει στην ιεράρχηση των επενδύσεων ανθεκτικότητας και στον χρόνο. Οι εκτιμήσεις κόστους-οφέλους χρησιμοποιούνται συχνά από κυβερνήσεις και οργανισμούς του ιδιωτικού τομέα για την αξιολόγηση της σκοπιμότητας μιας συγκεκριμένης δράσης ή επένδυσης. Η ανάλυση μπορεί να συμβάλει στην πρόβλεψη του κατά πόσον τα οφέλη ενός μέτρου υπερτερούν του κόστους του και σε σχέση με άλλες εναλλακτικές λύσεις (δηλαδή επιτρέπει την κατάταξη εναλλακτικών μέτρων από την άποψη της σχέσης κόστους-οφέλους).

Ως κόστος προσαρμογής νοείται το «κόστος σχεδιασμού, προετοιμασίας, διευκόλυνσης και εφαρμογής μέτρων προσαρμογής, συμπεριλαμβανομένου του κόστους μετάβασης» (IPCC) και τα οφέλη είναι «το αποφευχθέν κόστος ζημίας ή τα δεδουλευμένα οφέλη μετά την έγκριση και την εφαρμογή μέτρων προσαρμογής» (IPCC). Επειδή σχεδόν καμία δράση προσαρμογής δεν μπορεί να εξαλείψει πλήρως τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής και τον σχετικό κίνδυνο, πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη το κόστος του υπολειπόμενου κινδύνου (οι υπόλοιπες επιπτώσεις μετά την υλοποίηση της δράσης προσαρμογής).

Η αξιολόγηση του κόστους και των οφελών των επιλογών προσαρμογής μπορεί να πραγματοποιηθεί πιο στενά, λαμβάνοντας υπόψη το οικονομικό δημοσιονομικό κόστος και τα οφέλη μόνο ή πληρέστερα, λαμβάνοντας υπόψη το ευρύτερο κόστος και τα οφέλη για την τοπική οικονομία. Επιπλέον, το κοινωνικό και περιβαλλοντικό κόστος και τα οφέλη μπορούν επίσης να συμπεριληφθούν στις εκτιμήσεις κόστους-οφέλους. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να συμπεριληφθούν το κόστος και τα οφέλη που δεν συνδέονται με την αγορά, στις αξιολογήσεις των επιλογών προσαρμογής ώστε να λαμβάνεται ρεαλιστικά υπόψη το πλήρες φάσμα των οφελών και του κόστους, παρόλο που είναι δυσκολότερο να εκφραστούν σε νομισματικούς όρους.

Υπάρχει ένα σύνολο προσεγγίσεων για την αποτίμηση του κόστους και των οφελών των επιλογών προσαρμογής. Τρεις μέθοδοι που χρησιμοποιούνται συνήθως είναι:

• Ανάλυση κόστους-οφέλους (CBA)
• Ανάλυση κόστους-αποτελεσματικότητας (CEA)
• Ανάλυση πολλαπλών κριτηρίων (MCA)

Σε γενικές γραμμές, μια ΑΚΩ περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα:

1. Καθορισμός του στόχου προσαρμογής και προσδιορισμός των αντίστοιχων επιλογών προσαρμογής που πρέπει να αξιολογηθούν
2. Καθορισμός της βάσης αναφοράς ώστε να είναι δυνατές οι αξιολογήσεις που συγκρίνουν σενάρια «με» και «χωρίς» τη συγκεκριμένη δράση προσαρμογής
3. Προσδιορίστε το σύνολο του κόστους και των οφελών σε ένα καθορισμένο χρονοδιάγραμμα, γενικά τη διάρκεια ζωής ενός μέτρου προσαρμογής ή τον χρονικό ορίζοντα των σεναρίων κλιματικών επιπτώσεων
4. Απόδοση χρηματικής αξίας στο κόστος: οι δαπάνες περιλαμβάνουν το κόστος των απαιτούμενων φυσικών πόρων, το κόστος της ανθρώπινης προσπάθειας που απαιτείται σε όλες τις φάσεις ενός έργου, καθώς και τυχόν ποσοτικοποιήσιμες κοινωνικές, περιβαλλοντικές ή οικονομικές δυσλειτουργίες. Το κόστος που προκύπτει στο μέλλον προεξοφλείται στη σημερινή αξία («παρούσα αξία») με τη χρήση προεξοφλητικού επιτοκίου.
5. Απόδοση χρηματικής αξίας στα οφέλη: η ποσοτικοποίηση των οφελών μπορεί να είναι λιγότερο απλή. Συχνά είναι πιο δύσκολο να προβλεφθούν με ακρίβεια τα οφέλη, ειδικά για νέες καινοτόμες επιλογές. Δεύτερον, μαζί με τα οικονομικά οφέλη, υπάρχουν συχνά άυλα ή ήπια οφέλη που σχετίζονται με ένα μέτρο. Ωστόσο, υπάρχουν διάφορες μεθοδολογίες που επιτρέπουν τον ποσοτικό προσδιορισμό — βλ. περαιτέρω καθοδήγηση στους πόρους που συνδέονται κατωτέρω. Τα ποσοτικά οφέλη πρέπει επίσης να προεξοφληθούν στις σημερινές τιμές.
6. Σύγκριση κόστους και οφελών: τέλος, συγκρίνετε την αξία του κόστους με την αξία των οφελών και χρησιμοποιήστε αυτή την ανάλυση για να αποφασίσετε την πορεία δράσης. Για να γίνει αυτό, υπολογίστε το συνολικό κόστος και τα συνολικά οφέλη και συγκρίνετε τις δύο τιμές για να προσδιορίσετε αν τα οφέλη υπερτερούν του κόστους (καθορίζοντας την «καθαρή παρούσα αξία» — ΚΠΑ). Είναι επίσης σημαντικό να εξεταστεί ο χρόνος αποπληρωμής — πόσο καιρό θα χρειαστεί για να φτάσετε στο νεκρό σημείο στο οποίο τα οφέλη έχουν αποπληρώσει το κόστος.

Ένας περιορισμός της ΑΚΩ είναι ότι απαιτεί όλα τα οφέλη να μετρώνται και να εκφράζονται με νομισματικούς όρους, το οποίο συχνά είναι δύσκολο να επιτευχθεί ή θεωρείται ηθικά αμφισβητήσιμο (π.χ. απόδοση χρηματικής αξίας σε ανθρώπινες ζωές ή «προεξόφληση» μελλοντικών οφελών). Οι άλλες δύο μέθοδοι, η CEA και η MCA, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να ξεπεραστούν ορισμένα από αυτά τα ζητήματα.

Η ανάλυση κόστους-αποτελεσματικότητας (CEA) χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό του λιγότερο δαπανηρού τρόπου επίτευξης του ειδικού στόχου προσαρμογής. Ενώ το κόστος των μέτρων πρέπει να υπολογίζεται σε χρηματικούς όρους, τα οφέλη μπορούν να εκφράζονται σε οποιοδήποτε άλλο ποσοτικοποιημένο μέτρο, το οποίο μπορεί να συγκριθεί με την τιμή-στόχο. Για παράδειγμα, εάν ο στόχος είναι η μείωση του αριθμού των θανάτων που σχετίζονται με τη θερμότητα, κάθε επιλογή θα αξιολογηθεί ως προς τη δυνατότητά τους να μειώσουν τη θνησιμότητα που σχετίζεται με τη θερμότητα (αριθμός θανάτων που αποφεύχθηκαν και ποσοστιαία μείωση σε σύγκριση με το βασικό σενάριο), το οποίο στη συνέχεια συγκρίνεται με το κόστος της. Η CEA παραλείπει συνήθως την εξέταση των κοινωνικών πτυχών, τη σκοπιμότητα εφαρμογής ή τα παράλληλα οφέλη, τα οποία πρέπει να αξιολογηθούν παράλληλα.

Οι πόροι και οι πληροφορίες σχετικά με περαιτέρω μεθόδους και εργαλεία παρέχονται παρακάτω.

Η ανάλυση πολλαπλών κριτηρίων (MCA) ενσωματώνει διάφορα κριτήρια αξιολόγησης (χρηματοοικονομικά και μη χρηματοοικονομικά, χρηματικά ή εκφρασμένα με άλλους ποσοτικούς όρους) και προτεραιότητες σε σχέση με διαφορετικά κριτήρια (καθώς τα διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη μπορούν να έχουν διαφορετικές προτιμήσεις όσον αφορά τα αποτελέσματα, τα οφέλη και τις επιπτώσεις των έργων σε ένα κοινό πλαίσιο για την επίτευξη βαθμολόγησης και σχετικής κατάταξης των επιλογών προσαρμογής, ενσωματώνοντας συνήθως τα αποτελέσματα της CBA ή της CEA. Βλ. βήμα 4.3 για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το MCA.