Reżiljenza Ġusta

Urban

Messaġġi ewlenin

• Mill-iskala lokali sal-iskala globali, il-persuni u l-komunitajiet l-aktar vulnerabbli huma l-aktar f’riskju mill-impatti tat-tibdil fil-klima, għandhom l-inqas kapaċità li jadattaw, u huma l-inqas probabbli li jinstemgħu, jiġu rikonoxxuti u jibbenefikaw minn azzjonijiet ta’ adattament. Strateġiji ta’ reżiljenza ġusti jirrikonoxxu d-distribuzzjoni mhux uniformi tal-impatti tat-tibdil fil-klima fuq in-nies u l-postijiet, il-prerekwiżiti u l-kapaċitajiet mhux uniformi (soċjali, ekonomiċi, politiċi, relatati mas-saħħa eċċ.) biex jadattaw u jieħdu sehem fil-benefiċċji pprovduti mill-azzjonijiet ta’ adattament.
• Il-kunċett ta’ “ħadd ma jitħalla jibqa’ lura” huwa element ewlieni fil-politiki reċenti u futuri tal-UE relatati mal-adattament għat-tibdil fil-klima, inkluż il-pakkett ta’ politika tal-Patt Ekoloġiku Ewropew u l-Missjoni tal-UE dwar l-adattament għat-tibdil fil-klima. B’mod partikolari, l-Istrateġija l-ġdida tal-UE dwar l-Adattament poġġiet enfasi espliċita fuq ir-reżiljenza ġusta.
• L-iżgurar li ħadd ma jitħalla jibqa’ lura jeħtieġ enfasi fuq l-aspetti tal-ekwità fl-istadji kollha tal-ippjanar, l-implimentazzjoni u l-monitoraġġ tal-adattament, kif ukoll fil-livelli kollha ta’ governanza. L-involviment sinifikanti ta’ gruppi vulnerabbli f’dawn il-proċessi huwa essenzjali wkoll.

Reżiljenza ġusta - negħlbu l-inugwaljanzi fir-riskji klimatiċi u fl-azzjoni ta’ adattament

L-aktar persuni vulnerabbli - minħabba l-età, is-saħħa, il-post ta' residenza, jew l-istatus soċjoekonomiku tagħhom - u s-sistemi huma l-aktar f'riskju mill-impatti tat-tibdil fil-klima, għandhom l-inqas kapaċità li jadattaw, u huma l-inqas probabbli li jinstemgħu, jiġu rikonoxxuti u jibbenefikaw minn azzjonijiet ta' adattament. L-azzjoni ta’ adattament għandha l-kapaċità li tirrimedja xi wħud minn dawn l-inugwaljanzi, iżda tirriskja wkoll li taggrava l-lakuni diġà eżistenti.

Il-kunċett ta’ “ħadd ma jitħalla jibqa’ lura” fit-tibdil fil-klima msejjaħ ukoll “ġustizzja fl-adattament” jew “reżiljenza ġusta”, għalhekk jeħtieġ li jitqies kif xieraq fl-implimentazzjoni ta’ adattament għat-tibdil fil-klima ġust, trasformattiv u fit-tul biex jiġu evitati prattiki ta’ adattament ħażin, ir-ridistribuzzjoni tar-riskju jew it-tisħiħ tal-inugwaljanzi eżistenti, u jiġi evitat il-ħolqien ta’ “rebbieħa” u “telliefa” (ETC,2021). B’mod partikolari, dan jinvolvi:

• It-tnaqqis tal-piż mhux ugwali tar-riskji klimatiċi – Ċerti gruppi u reġjuni huma affettwati b’mod sproporzjonat mit-tibdil fil-klima minħabba l-esponiment mhux uniformi tat-tibdil fil-klima, il-vulnerabbiltajiet preeżistenti, il-kapaċitajiet ekonomiċi u politiċi differenti kif ukoll l-aċċess differenti għas-servizzi u l-infrastruttura pubbliċi (bħal akkomodazzjoni adegwata li tipproteġi mill-għargħar u temperaturi estremi). Rapport tal-EEA jipprovdi aktar għarfien dwar l-inugwaljanzi fil-vulnerabbiltà u l-esponiment għall-perikli klimatiċi.
• L-iżgurar tal-ekwità fid-distribuzzjoni tal-benefiċċji (u l-piżijiet) tal-adattament - Il-miżuri u l-politiki ta’ adattament mhux neċessarjament ikunu ta’ benefiċċju għal kulħadd bl-istess mod, u f’xi każijiet jistgħu saħansitra jwasslu għal “adattament ħażin”. Pereżempju, investimenti ta’ adattament (eż. żoni ekoloġiċi, assigurazzjoni kontra l-għargħar, miżuri lokali ta’ ffrankar jew tkessiħ tal-ilma) li ma jiżgurawx l-affordabbiltà jistgħu jeskludu unitajiet domestiċi b’introjtu baxx

Għalhekk, l-iżgurar li ħadd ma jitħalla jibqa’ lura jirrikjedi enfasi fuq l-aspetti tal-ġustizzja fl-istadji kollha taċ-ċiklu tal-politika ta’ adattament kif ukoll involviment sinifikanti tal-gruppi affettwati u vulnerabbli fil-proċessi tat-teħid tad-deċiżjonijiet.

Qafas ta' politika

Qed jiżdied ir-rikonoxximent tal-ħtieġa li “ħadd ma jitħalla jibqa’ lura” fis-setturi kollha tal-politika tal-UE, mhux l-inqas fl-adattament għat-tibdil fil-klima. Ir-reżiljenza ġusta hija ċentrali kemm għall-Aġenda 2030 tan-NU kif ukoll għall-Istrateġija l-ġdida tal-UE dwar l-Adattament, li timplimenta l-liġi tal-UE dwar il-Klima. L-Istrateġija tenfasizza l-importanza li tinkiseb reżiljenza b’mod ġust u ekwu u li l-miżuri ta’ adattament jitfasslu biex iqisu l-aspetti soċjali, inklużi d-dimensjonijiet internazzjonali tar-riskju klimatiku u l-adattament għalih. Hija timpenja lill-Unjoni Ewropea biex tappoġġja tranżizzjoni ġusta permezz ta’ firxa ta’ politiki u skemi ta’ finanzjament, kif ukoll permezz tal-infurzar tal-leġiżlazzjoni eżistenti dwar l-impjiegi u dik soċjali.

Il-Patt Ekoloġiku Ewropew jenfasizza “tranżizzjoni ġusta” lejn soċjetà mingħajr emissjonijiet netti ta’ gassijiet serra sal-2050, filwaqt li jirrikonoxxi li jeħtieġ li jiġi indirizzat il-piż sproporzjonat fuq ċerti pajjiżi u gruppi tal-popolazzjoni. L-azzjoni skont il-Patt Ekoloġiku Ewropew bħall-pakkett FIT for 55 se tkun iggwidata mill-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali, biex il-politiki ekonomiċi u ambjentali jiġu bbilanċjati ma’ dawk soċjali.

Titjib tal-bażi tal-għarfien

Għalkemm it-terminu “Reżiljenza Ġusta” huwa relattivament ġdid fix-xenarju tal-politika dwar il-klima, diġà hemm qasam stabbilit ta’ riċerka dwar l-implikazzjonijiet soċjali tat-tibdil fil-klima, u reċentement il-bażi tal-għarfien fil-livell globali u Ewropew qed tikber.

Diversi rapporti jkopru speċifikament is-suġġett, kemm fil-livell globali kif ukoll f’dak tal-UE. Il-Ħames Rapport ta’ Valutazzjoni tal-IPCC (AR5)  diġà rrikonoxxa d-distribuzzjoni mhux uniformi tar-riskji klimatiċi fis-setturi differenti, u s-Sitt Rapport ta’ Valutazzjoni tal-IPCC (AR6) l-aktar reċenti jenfasizza l-ġustizzja bħala kwalità ewlenija tal-adattament għat-tibdil fil-klima fil-livelli kollha ta’ governanza. B’mod partikolari, il-kontribut tal-Grupp ta’ Ħidma II għall-AR6 jidentifika l-prinċipji tal-ġustizzja li għandhom jiġu kkunsidrati fl-evalwazzjoni tal-għażliet ta’ adattament.

It-Tmien Rapport dwar il-Koeżjoni Ekonomika, Soċjali u Territorjali jippreżenta d-disparitajiet soċjoekonomiċi u territorjali attwali fl-Ewropa u kif dawn huma aggravati mill-impatti tat-tibdil fil-klima, u jindika li l-politika ta’ koeżjoni għandha tevolvi biex twieġeb għal dawn l-isfidi.

Id-Dokument tekniku tal-ETC/CCA “Leaving No One Behind” in Climate Resilience Policy and Practice in Europe”(2021) jesplora l-implikazzjonijiet prattiċi tat-“tranżizzjoni ġusta” fil-kuntest tal-adattament u r-reżiljenza għat-tibdil fil-klima - “reżiljenza ġusta”. Dan jipprovdi għarfien dwar kif għandhom jitqiesu l-aspetti tal-ġustizzja fil-passi kollha taċ-ċiklu tal-politika ta’ adattament skont l-Għodda ta’ Appoġġ għall-Adattament.  Prodotti oħra tal-EEA u tal-ETC/CCA importanti għall-fehim ta’ reżiljenza ġusta jikkunsidraw l-aspetti relatati mas-saħħa u dawk urbani ta’ politiki ta’ reżiljenza ġusta.

L-EEA għandha l-għan li tindirizza l-kunsiderazzjoni tal-aspetti tal-ġustizzja fil-politiki ta’ mitigazzjoni u adattament f’approċċ integrat. F’briefing tal-EEA Exploring the social challenges of low-carbon energy policies in Europe , l-aspetti ta’ adattament huma kkunsidrati fil-valutazzjoni tal-impatti inġusti tat-taxxi fuq il-karbonju u l-enerġija u fl-analiżi tal-politika biex jiġu massimizzati l-benefiċċji għall-objettivi relatati mal-adattament.

Il-briefing tal-EEA tal-2022 Lejn “reżiljenza ġusta”: li ħadd ma jitħalla jibqa’ lura meta wieħed jadatta għat-tibdil fil-klima jħares lejn kif it-tibdil fil-klima jaffettwa lill-gruppi vulnerabbli u kif dawn l-impatti jistgħu jiġu evitati jew imnaqqsa permezz ta’ azzjonijiet ta’ adattament ekwitabbli. Jippreżenta wkoll eżempji ta’ politiki u miżuri orjentati lejn l-ekwità minn madwar l-Ewropa.

L-UE twettaq ukoll diversi azzjonijiet biex tgħin tipprovdi lil dawk li jfasslu l-politika u lill-prattikanti b’aktar għarfien u metodoloġiji biex jimplimentaw politiki u miżuri ta’ reżiljenza ġusti. Pereżempju, il-grupp ta’ esperti dwar l-Impatt Ekonomiku u Soċjali tar-Riċerka (ESIR) jipprovdi pariri ta’ politika bbażati fuq l-evidenza lill-Kummissjoni dwar kif tiżviluppa politika tar-riċerka u l-innovazzjoni ġusta, li tħares ’il quddiem u trasformattiva.

F’kollaborazzjoni ma’ diversi sħab tal-UE u globali, il-Kummissjoni Ewropea u l-EEA qed jiżviluppaw l-Osservatorju Ewropew tal-Klima u tas-Saħħa. Jipprovdi aċċess għar-riżorsi ta’ għarfien l-aktar rilevanti dwar il-vulnerabbiltà tal-gruppi soċjali għall-impatti u r-riskji klimatiċi relatati mas-saħħa kif ukoll dwar il-ġustizzja fir-risponsi ta’ politika.

Il-ġustizzja fil-politiki dwar il-klima hija wkoll suġġett ewlieni tal-programm Orizzont 2020, speċjalment għall-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima. F’termini ta’ adattament, xi proġetti li għaddejjin bħalissa qed jistudjaw l-implikazzjonijiet distributtivi tar-riskji klimatiċi u l-politiki relatati. Pereżempju, il-proġett CASCADE jistudja l-propagazzjoni tar-riskji klimatiċi fil-livell internazzjonali fuq is-soċjetajiet Ewropej, filwaqt li jivvaluta l-iżvantaġġi soċjoekonomiċi potenzjali. Il-politiki huma l-fokus tal-proġett NAVIGATE, li jiżviluppa Mudelli ta’ Valutazzjoni Integrata ġodda li kapaċi jimmudellaw l-inugwaljanzi u jivvalutaw kif il-politiki ta’ mitigazzjoni u adattament jaffettwawhom. Barra minn hekk, il-proġett JustNature għandu l-għan li jattiva soluzzjonijiet ibbażati fuq in-natura bħala għodod biex jiġi żgurat id-dritt għas-saħħa u l-benesseri f’seba’ bliet pilota.

Il-programm LIFE jikkontribwixxi wkoll għall-estensjoni tal-bażi tal-għarfien. Pereżempju, il-proġett tar-reġjuni li qed jevolvu se jipprovdi esperjenza prattika dwar l-immappjar ta’ gruppi vulnerabbli għall-valutazzjonijiet tar-riskju u l-kunsiderazzjoni tal-aspetti tal-ġustizzja fil-pjan direzzjonali tal-adattament muniċipali u reġjonali.

Appoġġ għall-finanzjament u l-investiment

L-UE hija impenjata li tappoġġa “Tranżizzjoni ġusta” permezz ta’ skemi ta’ finanzjament iddedikati bħall-Fond għal Tranżizzjoni Ġusta.

Il-finanzjament għall-adattament huwa disponibbli minn diversi flussi ta’ finanzjament tal-UE u ħafna minnhom jappoġġaw ukoll ir-reżiljenza ġusta. Il-Qafas Finanzjarju Pluriennali 2021-2027 jiżgura li l-azzjonijiet ta’ adattament għat-tibdil fil-klima jkunu ġew integrati fil-programmi ta’ nfiq ewlenin kollha tal-UE, kif previst ukoll fl-Istrateġija ta’ Adattament tal-UE. Barra minn hekk, il-Kummissjoni Ewropea tipprovdi wkoll fondi permezz tal-programm Next Generation EU (€ 750 biljun) biex tirkupra mill-kriżi ekonomika marbuta mal-epidemija tal-COVID-19. Il-programm jiffinanzja l-pjanijiet nazzjonali għall-irkupru u r-reżiljenza li huma maħsuba biex jittrasformaw radikalment l-ekonomiji Ewropej permezz ta’ tranżizzjoni klimatika u diġitali ġusta.

Il-Programm LIFE huwa ddedikat kompletament għall-ambjent u għandu baġit ta’ EUR 1.9 biljun għall-Azzjoni Klimatika li jinkludi l-adattament għat-tibdil fil-klima.

L-indirizzar tal-inugwaljanzi fit-tranżizzjoni ekoloġika huwa wkoll fil-qalba tal-orjentazzjonijiet strateġiċi ewlenin ta’ Orizzont Ewropa (EUR 95,5 biljun). Skont il-Pjan Strateġiku 2021-2024, il-programm għandu jikkontribwixxi, permezz tar-riċerka, għall-ħolqien ta' soċjetà Ewropea aktar reżiljenti, inklużiva u demokratika. Għal dan il-għan, it-tema tal-ekwità fl-azzjonijiet ta’ mitigazzjoni u adattament tikkoinċidi mal-Programmi ta’ Ħidma ta’ Orizzont Ewropa u b’mod partikolari, sitt sejħiet ġodda se jikkontribwixxu għall-implimentazzjoni tal-Missjoni dwar l-Adattament għat-Tibdil fil-Klima. Għalkemm l-ebda waħda mis-sejħiet ma ssemmi b’mod espliċitu l-aspetti soċjali, l-implimentazzjoni tagħhom se tikkunsidra l-aspetti tal-ġustizzja skont l-objettivi tal-Missjoni tal-UE dwar l-adattament għat-tibdil fil-klima.

Programmi ta’ finanzjament Ewropej rilevanti oħra huma:

• Il-Politika Agrikola Komuni (EUR 378,5 biljun) tappoġġa l-adattament tas-settur agrikolu, b’attenzjoni partikolari għall-gruppi vulnerabbli ta’ bdiewa
• Il-Fond Soċjali Ewropew Plus (FSE+) huwa strument ta’ finanzjament ewlieni biex jappoġġa l-gruppi l-aktar vulnerabbli fl-Ewropa. L-FSE jiffinanzja l-implimentazzjoni tal-prinċipji tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali: opportunitajiet indaqs u aċċess għas-suq tax-xogħol; kundizzjonijiet tax-xogħol ġusti, u l-protezzjoni u l-inklużjoni soċjali.
• Il-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali (FEŻR) jista' jkun iddedikat ukoll għall-adattament u d-dimensjoni soċjali tal-adattament. Il-prijoritajiet ta’ finanzjament tal-FEŻR jinkludu kemm “Ewropa aktar ekoloġika, b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju u reżiljenti” kif ukoll “Aktar soċjali”.

Appoġġ għall-implimentazzjoni

Fil-livell Ewropew, ir-reżiljenza ġusta hija integrata u implimentata permezz ta’ azzjonijiet li jirriżultaw mill-Istrateġija Ewropea ta’ Adattament u permezz ta’ inizjattivi oħra tal-UE.

Il-Patt tas-Sindki jintegra t-tema ta’ reżiljenza ġusta fl-implimentazzjoni tal-politiki ta’ adattament fil-livelli lokali. Taħt il-Faċilità ta’ Appoġġ għall-Politiki tagħha, hija tipprovdi gwida dwar l-implimentazzjoni tal-adattament li tkopri b’mod espliċitu l-esponiment mhux ugwali u l-vulnerabbiltà għall-impatti klimatiċi. Inbeda programm pilota tal-2023 b’40 muniċipalità fi 12-il pajjiż biex jgħin lil dawk il-muniċipalitajiet fit-triq tagħhom biex javvanzaw l-azzjonijiet ta’ adattament b’mod ġust.

Il-Missjoni tal-UE dwar l-adattament għat-tibdil fil-klima, hija mmexxija mid-DĠ CLIMA u mfassla biex tappoġġa direttament mill-inqas 150 reġjun u komunità Ewropej biex isiru reżiljenti għall-klima sal-2030. Il-missjoni tiffoka fuq soluzzjonijiet u tħejjija għall-impatt tat-tibdil fil-klima b’mod ġust u ekwu, permezz ta’ proċessi ta’ governanza inklużivi u azzjonijiet ta’ appoġġ li jipproteġu s-saħħa u l-benesseri ta’ persuni vulnerabbli. Dan jinkludi bidla fl-imġiba u aspetti soċjali billi jindirizza komunitajiet ġodda lil hinn mill-partijiet ikkonċernati tas-soltu.

L-Inizjattiva tal-Bauhaus Ewropea l-Ġdida tippromwovi s-sostenibbiltà, il-kwalità tal-esperjenza, u l-inklużjoni fit-tfassil tal-ispazji tal-għajxien Ewropej.