Impatti, riskji u vulnerabbiltajiet

Is-sistema globali tal-klima se tkompli tinbidel għal sekli sħaħ minħabba l-emissjonijiet tal-gassijiet serra kemm tal-passat kif ukoll tal-futur. Il-mewġiet tas-sħana, l-għargħar u impatti oħra fuq l-ekosistemi, is-saħħa tal-bniedem u l-ekonomija x’aktarx li jsiru aktar severi fid-deċennji li ġejjin. Il-valutazzjonijiet tal-impatt, tar-riskji u tal-vulnerabbiltà klimatiċi jintużaw biex jiġu identifikati n-natura u d-daqs ta’ dawn l-impatti għas-sistemi naturali u għas-soċjetà umana. Il-valutazzjonijiet ivarjaw ħafna skont l-għan tal-valutazzjoni, iż-żona ġeografika u s-settur jew is-sistema fil-mira. Konsegwentement, tiġi applikata firxa wiesgħa ta’ metodi u għodod, appoġġati minn informazzjoni rilevanti minn osservazzjonijiet tal-passat u xenarji futuri ta’ tibdil fil-klima, kundizzjonijiet ambjentali u fatturi soċjoekonomiċi.  L-Għodda ta’ Appoġġ għall-Adattament (AST) u l-Għodda ta’ Appoġġ għall-Adattament Urban (UAST) jipprovdu gwida dwar il-valutazzjoni tar-riskji u l-vulnerabbiltajiet.

Valutazzjoni u ppjanar

L-impatti tat-tibdil fil-klima se jvarjaw bejn ir-reġjuni, minn settur għal ieħor u anke fi ħdan is-setturi. Il-fehim tal-vulnerabbiltajiet u r-riskji speċifiċi huwa essenzjali għall-ippjanar u l-implimentazzjoni ta’ azzjonijiet ta’ adattament fil-livell reġjonali. It-tibdil fil-klima huwa mutur ewlieni tar-riskji relatati mal-klima, iżda mhuwiex l-uniku wieħed.

Il-kobor u l-pass tat-tibdil fil-klima globali fil-futur jiddependu fuq l-iżvilupp tas-soċjetà u l-ekonomiji fuq skala globali. Dawn il-bidliet jinqabdu fix-xenarji soċjoekonomiċi u klimatiċi globali. Ix-xenarji soċjoekonomiċi jipprovdu deskrizzjonijiet plawżibbli ta’ stati futuri possibbli tad-dinja abbażi tal-għażliet magħmula mis-soċjetà – dawn mhumiex previżjonijiet. Ix-xenarji soċjoekonomiċi globali jinfurmaw ix-xenarji tal-emissjonijiet tal-gassijiet serra, li jintużaw mill-mudelli klimatiċi globali biex jipprovdu projezzjonijiet tat-tibdil fil-klima futur fuq skala globali. Dawn il-projezzjonijiet jistgħu jitnaqqsu, bl-użu ta’ mudelli klimatiċi reġjonali jew tekniki statistiċi ta’ tnaqqis fl-iskala, biex jiġu kkalkulati projezzjonijiet klimatiċi aktar dettaljati għall-Ewropa.

L-impatti reġjonali tat-tibdil fil-klima jiddependu wkoll fuq l-iżvilupp ta’ kundizzjonijiet ambjentali, soċjoekonomiċi, politiċi u teknoloġiċi fuq skala reġjonali. Pereżempju, il-bnedmin jistgħu jżidu l-vulnerabbiltà tagħhom bl-urbanizzazzjoni tal-pjanuri tal-għargħar kostali, bid-deforestazzjoni tax-xaqlibiet tal-għoljiet jew bil-kostruzzjoni ta’ bini f’żoni suxxettibbli għar-riskju. Min-naħa l-oħra, jistgħu jnaqqsu l-vulnerabbiltà tagħhom billi jibnu kapaċità istituzzjonali u teknika biex jindirizzaw il-perikli klimatiċi.

Ir-rapport tal-Grupp ta’ Ħidma II tal-AR6 tal-IPCC dwar it-Tibdil fil-Klima 2022: L-Impatti, l-Adattament u l-Vulnerabbiltà jipprovdu ħarsa ġenerali lejn l-impatti, ir-riskji u l-vulnerabbiltajiet tat-tibdil fil-klima identifikati fis-setturi u r-reġjuni kollha, inkluż enfasi fuq l-Ewropa.

Il-vulnerabbiltà u l-valutazzjoni tar-riskju huma obbligatorji sabiex jiġu ppjanati u implimentati miżuri ta’ adattament, u biex jiġu prijoritizzati r-riżorsi. Huma jidentifikaw liema reġjuni, setturi jew komponenti tas-sistema huma partikolarment affettwati mit-tibdil fil-klima, u fejn hemm ħtieġa urġenti ta’ adattament.

L-EEA ilha mill-2004 tippubblika regolarment rapporti dwar “It-tibdil fil-klima, l-impatti u l-vulnerabbiltà fl-Ewropa”. L-aħħar edizzjoni (2017) tivvaluta x-xejriet u l-projezzjonijiet dwar it-tibdil fil-klima u l-impatti tiegħu madwar l-Ewropa abbażi ta’ 35 indikatur. Jirrevedi wkoll l-iżvilupp ta’ politiki ta’ adattament fil-livelli Ewropej, transnazzjonali u nazzjonali kif ukoll l-iżvilupp tal-bażi tal-għarfien sottostanti. L-Esploratur Ewropew tad-Data dwar il-Klima f’Kollaborazzjoni mas-Servizz dwar it-Tibdil fil-Klima ta’ Copernicus jagħti verżjoni aġġornata tad-diversi xprunaturi u indikaturi klimatiċi. Skont il-Missjoni tal-UE dwar l-Adattament għat-Tibdil fil-Klima, l-EEA żviluppat id-Dashboard tal-Adattament li jipprovdi ħarsa ġenerali lejn il-perikli, l-impatti, l-esponiment, il-vulnerabbiltajiet u l-azzjonijiet ta’ adattament fil-livell sottonazzjonali.

Il-Valutazzjoni Ewropea tar-Riskju Klimatiku tal-2024 tipprovdi valutazzjoni komprensiva tar-riskji klimatiċi ewlenin li qed tiffaċċja l-Ewropa llum u fil-futur. Dan jidentifika 36 riskju klimatiku ewlieni li jheddu s-sigurtà tal-enerġija u tal-ikel tagħna, l-ekosistemi, l-infrastruttura, ir-riżorsi tal-ilma, is-sistemi finanzjarji, u s-saħħa tan-nies filwaqt li jitqies ukoll ir-riskju għas-settur agrikolu.

Id-Destinazzjoni d-Dinja (DestinE), inizjattiva ewlenija tal-KE biex tiżviluppa mudell diġitali preċiż ħafna tad-Dinja fuq skala globali, se timmonitorja, tissimula u tbassar l-interazzjoni bejn il-fenomeni naturali u l-attivitajiet tal-bniedem. L-għan tat-tewmin diġitali se jkun li jgħinuna nkunu ppreparati aħjar biex nirreaġixxu għal diżastri naturali kbar, nadattaw għat-tibdil fil-klima u nbassru l-impatt soċjoekonomiku.

Id-DRMKC - Risk Data Hub huwa pjattaforma web tal-GIS li tappoġġa lill-pjanifikaturi u lil dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet fl-indirizzar tal-impatti tat-tibdil fil-klima. Dan jipprovdi diversi dashboards b’data dwar ir-riskju, il-vulnerabbiltà, id-danni ekonomiċi u t-telf ta’ bnedmin madwar l-Ewropa minn avvenimenti perikolużi. Id-Dashboard tal-Istima tar-Riskju taċ-Ċentru tad-Data dwar ir-Riskju tad-DRMKC jipprovdi l-livell ta’ riskju għal diversi assi u perikli fil-livell tal-pajjiż, NUTS 2 u NUTS3. Id-Dashboard tal-Vulnerabbiltà jipprovdi indiċi ta’ erba’ dimensjonijiet ta’ vulnerabbiltà li jkopri l-vulnerabbiltà sistemika għad-diżastri fil-livell tal-pajjiżi, NUTS2 u NUTS3. It-Tabella Operattiva tat-Telf u d-Danni , fl-aħħar nett, tipprovdi telf bħala riżultat ta’ firxa ta’ perikli, skont is-sena u b’kollox, kemm f’termini ta’ impatt ekonomiku kif ukoll ta’ persuni affettwati.

Gwida dwar kif għandhom jiġu vvalutati r-riskji u l-vulnerabbiltajiet tista’ tinstab fl-Għodda ta’ Appoġġ għall-Adattament (AST) u fl-Għodda ta’ Appoġġ għall-Adattament Urban (UAST), b’mod partikolari l-pass 2 Valutazzjoni tar-riskji u l-vulnerabbiltajiet tat-tibdil fil-klima.

Servizzi tal-klima

Il-Qafas Globali għas-Servizzi tal-Klima jippermetti ġestjoni aħjar tar-riskji tal-varjabbiltà u t-tibdil fil-klima permezz tal-iżvilupp ta’ informazzjoni u tbassir dwar il-klima bbażati fuq ix-xjenza, u l-inkorporazzjoni tiegħu fl-ippjanar, fil-politika u fil-prattika fuq skala globali, reġjonali u nazzjonali. Fl-Ewropa, is-Servizz dwar it-Tibdil fil-Klima ta’ Copernicus (C3S) jagħti aċċess għad-data u għall-informazzjoni dwar it-tibdil fil-klima tal-passat u tal-futur b’appoġġ għall-adattament għat-tibdil fil-klima u għall-mitigazzjoni tiegħu. Is-C3S għamel disponibbli Ħanut tad-Data dwar il-Klima, li jipprovdi informazzjoni ta’ kwalità assigurata dwar il-klima tal-passat, tal-preżent u tal-futur tad-Dinja. Informazzjoni klimatika mmirata għal setturi u oqsma ta’ politika speċifiċi qed issir dejjem aktar disponibbli permezz tas-Sistema ta’ Informazzjoni Settorjali tas-C3S (C3S SIS).  Is-Servizz ta’ Monitoraġġ tal-Atmosfera ta’ Copernicus (CAMS) jipprovdi stimi aġġornati regolarment tal-emissjonijiet ta’ CO2 ta’ kuljum għall-pajjiżi kollha tal-UE abbażi ta’ data dwar l-attivitajiet għal sitt setturi. Kull sena mill-bidu tal-2018, is-C3S ippubblika r-rapport dwar l-Istat Ewropew tal-Klima, li jagħti ħarsa ġenerali lejn il-klima annwali u staġjonali tas-sena u tax-xejriet ewlenin matul l-aħħar deċennji. Fl-2022, dan ir-rapport ġie prodott b’mod konġunt mal-Organizzazzjoni Meteoroloġika Dinjija. Barra minn hekk, f’ħafna pajjiżi qed jiġu żviluppati u implimentati servizzi klimatiċi (ara l-paġni tal-pajjiżi).