eea flag

De gevolgen van klimaatverandering voor de geestelijke gezondheid

De belangrijkste trajecten van de gevolgen van de klimaatverandering voor de geestelijke gezondheid in Europa (zie het achtergrondverslag).
Bron: EMA-uitwerking, op basis van Lawrance et al. (2021) en Berry et al. (2010)

Geestelijke gezondheid: de extra last van klimaatverandering

In de EU-landen en het VK worden 84 miljoen mensen getroffen door geestelijke gezondheidsproblemen (OESO en EC, 2018). Toch is geestelijke gezondheid systematisch ondervertegenwoordigd in de overheidsbegrotingen en het gezondheidszorgstelsel (WHO, 2018). Klimaatverandering zal naar verwachting de geestelijke gezondheidsresultaten wereldwijd verslechteren (Lawrance et al., 2021: Romanello et al., 2021), met name voor kwetsbare personen en gemeenschappen (IPCC, 2022).

De effecten van klimaatverandering op de geestelijke gezondheid blijven grotendeels onontgonnen in vergelijking met de effecten op de lichamelijke gezondheid. Dit is met name zorgwekkend in het licht van de toenemende blootstelling van de bevolking aan hittegolven, overstromingen of bosbranden, aangezien gevallen van psychologische trauma’s als gevolg van elke vorm van klimaatgerelateerde ramp 40 keer hoger kunnen zijn dan die van lichamelijk letsel (Lawrance et al., 2021). Daarnaast is de impact van klimaatverandering op de geestelijke gezondheid het meest prominent in het geval van sociaal kwetsbare gemeenschappen (Ingle en Mikulewicz, 2020).

Klimaatverandering kan van invloed zijn op de geestelijke gezondheid via verschillende wegen: extreme weersomstandigheden veroorzaken posttraumatische stressstoornis, angst en depressie; extreme temperaturen beïnvloeden de stemming, verergeren gedragsstoornissen, verhogen het risico op zelfmoord en beïnvloeden het welzijn van mensen met geestelijke gezondheidsproblemen; leed in verband met aanhoudende of verwachte klimaat- en milieuveranderingen die klimaatangst veroorzaken; en effecten die verband houden met veranderende bestaansmiddelen en sociale cohesie van hele gemeenschappen. Deze worden hieronder beschreven en meer in detail behandeld in het achtergrondverslag.

De gevolgen van klimaatverandering voor de geestelijke gezondheid

Geestelijke gezondheidseffecten van verliezen en schade in verband met extreme weersomstandigheden

Schade, verlies van bestaansmiddelen en ontheemding als gevolg van extreme weersomstandigheden, zoals overstromingen, kunnen een aanzienlijk effect hebben op de geestelijke gezondheid van personen in de vorm van posttraumatische stressstoornis (PTSS), angst- en depressiestoornissen (Fernandez et al., 2015; Tong, 2017). Het totale aantal mensen in Europa dat melding maakt van psychische stoornissen als gevolg van overstromingen tussen 1998 en 2018 wordt geschat op 1,72 tot 10,6 miljoen (Jackson en Devadason, 2019).

Ook wordt het getroffen door bosbranden in verband gebracht met een hogere prevalentie van symptomen zoals depressie, angst, vijandigheid, fobische angst en paranoia in vergelijking met degenen die niet worden getroffen (Papanikolaou et al., 2011), evenals een hoger gebruik van geneesmiddelen die worden gebruikt om slaap- en angststoornissen te behandelen (Caamano-Isorna et al., 2011). De symptomen van PTSS, depressie en angst kunnen bij de blootgestelde bevolking aanhouden tot enkele jaren na de brand (To et al., 2021).

Boeren blijken vaak zeer kwetsbaar te zijn voor risico’s voor de geestelijke gezondheid in verband met omgevingsfactoren zoals droogte (Cianconi et al., 2020), maar er zijn beperkte studies uit Europa die dat zouden ondersteunen. Volgens een wereldwijde evidence review uitgevoerd door Daghagh Yazd et al. (2019), klimaatvariabiliteit/droogte komt naar voren als een van de vier factoren die de geestelijke gezondheid van landbouwers het meest beïnvloeden.

Impact van hoge temperaturen op de geestelijke gezondheid

Hoge temperaturen, bijvoorbeeld tijdens hittegolven, worden geassocieerd met stemmings- en gedragsstoornissen, waaronder een toename van agressief gedrag en criminaliteit. Er werden verbanden gevonden tussen hoge temperaturen en een verhoogd zelfmoordrisico, met name voor mannen, evenals het risico op geestelijke gezondheidsgerelateerde opnames en bezoeken aan de spoedeisende hulp (Thompson et al., 2018).

Een specifieke groep die kwetsbaar is voor de effecten van extreme warme temperaturen zijn mensen met reeds bestaande psychische aandoeningen (Palinkas et al., 2020: Page et al., 2012), voor wie warmte wordt geassocieerd met psychische nood, verslechterde geestelijke gezondheid en hogere sterfte (Charlson et al. 2021). Het risico om te sterven voor patiënten met geestelijke gezondheid tijdens warme periodes wordt verhoogd door de interactie van warmte met diuretica en psychotrope geneesmiddelen (Page et al. 2012).

Verontrusting door voortdurende en verwachte klimaatverandering en milieuverandering

De zorgen in verband met klimaatverandering kunnen een negatieve invloed hebben op het geestelijk welzijn. Dit kan de vorm aannemen van “solastalgie”, d.w.z. de angst die wordt veroorzaakt door veranderingen in het milieu die van invloed zijn op iemands geliefde plaats; “eco-angst” of “klimaatangst”, d.w.z. de chronische angst voor milieurampen als gevolg van het observeren van de schijnbaar onherroepelijke gevolgen van klimaatverandering en de daarmee gepaard gaande bezorgdheid over de toekomst van de mens en de toekomst van de volgende generaties; of “ecoparalyse”, gedefinieerd als het gevoel niet in staat te zijn doeltreffende maatregelen te nemen om de gevolgen van de klimaatverandering te verzachten (Albrecht et al., 2007; Albrecht, 2011; Clayton et al., 2017).

Kinderen, jongeren en jongvolwassenen zijn bijzonder kwetsbaar voor de nood en geestelijke gezondheidsproblemen die verband houden met veranderingen in het milieu (Burke et al., 2018). Klimaatverandering is een van de grootste punten van zorg voor kinderen en jongeren (UNICEF en Eurochild, 2019). In een wereldwijde enquête, die ook verschillende Europese landen omvat, hebben de gevoelens over klimaatverandering een negatieve invloed op het dagelijks leven en functioneren van bijna de helft van de kinderen en jongeren, en 75 % van de respondenten achtte hun toekomst “beangstigend” (Marks et al., 2021; Hickman et al., 2021).

Impact op gemeenschapsniveau

Hoe de geestelijke gezondheidseffecten op individuen zich vertalen in effecten voor de gemeenschap wordt gedreven door vele factoren. Ze omvatten het niveau van blootstelling van de gegeven gemeenschap aan een bepaald type bedreiging (de intensiteit, duur, herhaling of persistentie van de klimaatgevaren). Steden die worden blootgesteld aan hoge temperaturen kunnen bijvoorbeeld gewelddadiger worden (Cianconi et al., 2020). Studies wijzen op een verband tussen temperatuur en misdaden (Murataya en Gutiérrez, 2013), bijvoorbeeld intiem partnergeweld (Sanz-Barbero et al., 2018). Een andere factor is de kwetsbaarheid van de gemeenschap, d.w.z. de samenstelling van de bevolking waardoor deze vatbaar kan zijn voor negatieve geestelijke gezondheidsresultaten. Kwetsbare personen - vrouwen, ouderen, kinderen, mensen met eerdere psychiatrische aandoeningen en mensen met een laag inkomen of een slecht sociaal netwerk, evenals inheemse en inheemse gemeenschappen - hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van psychopathologieën (Cianconi et al., 2020).

Op gemeenschapsniveau kan klimaatverandering ook gemeenschappen onder druk zetten als gevolg van een tekort aan middelen, wat leidt tot ontheemding, geweld en criminaliteit (Hayes en Polen, 2018). Dit kan met name gelden voor inheemse en traditionele gemeenschappen, evenals in de regio’s waar de milieuverandering snel vordert (bv. het noordpoolgebied of het Middellandse Zeegebied).

Verwachte gevolgen van klimaatverandering voor de gezondheid

De frequentie en intensiteit van extreme hittegolven zullen naar verwachting blijven toenemen in alle scenario’s voor broeikasgasemissies (IPCC, 2021). Bovendien zal de waargenomen trend van warmere en drogere omstandigheden in Zuid-Europa zich de komende decennia voortzetten, wat zal leiden tot een toename van de ernst en het optreden van bosbranden, met waarschijnlijk een groter effect op de geestelijke gezondheid.

In het geval van overstromingen is de ernst van psychische problemen evenredig met de omvang van de overstromingsimpact op iemands leven - niveau van verliezen en schade, verstoring van dagelijkse routines, enz. (Fernandez et al. (2015). De verwachte toename van de frequentie en omvang van overstromingen zal in de toekomst waarschijnlijk leiden tot grotere gevolgen voor de geestelijke gezondheid. Volgens prognoses zouden overstromingen aan de kust alleen al tegen het einde van de 21e eeuw in de EU jaarlijks vijf miljoen extra gevallen van milde depressie kunnen veroorzaken bij een scenario van stijging van de zeespiegel en bij gebrek aan aanpassing (Bosello et al., 2011).

In het Middellandse Zeegebied kan de combinatie van groeiende populaties en de gevolgen van klimaatverandering een tekort aan cruciale hulpbronnen veroorzaken, waardoor de water- en voedselzekerheid in gevaar komt, wat de cohesie van de gemeenschap in gevaar kan brengen en de geestelijke gezondheidsresultaten van individuen kan verslechteren (MedECC, 2019). In de noordelijke landen, zoals Finland, zouden naar verwachting minder sneeuw en een grotere bewolking verdere geestelijke gezondheidsproblemen kunnen veroorzaken als gevolg van een verminderde helderheid en een verhoogde prevalentie van seizoensgebonden affectieve stoornissen (Burenby et al., 2021; Meriläinen et al., 2021).

Beleidsreactie

Hoewel er in Europa meer in het algemeen politieke inspanningen worden geleverd om geestelijke gezondheid aan te pakken, is er weinig beleid dat specifiek gericht is op de gevolgen van klimaatverandering voor de geestelijke gezondheid. Zo zal het nieuweinitiatief “Samen gezonder” – EU-initiatief inzake niet-overdraagbare ziekten van de Europese Commissie (2022-27) de lidstaten helpen de last van niet-overdraagbare ziekten te verminderen, waarbij geestelijke gezondheid een van de vijf geplande werkterreinen is. Het Regionaal Bureau voor Europa van de WHO erkent in het recente Europese actiekader voor geestelijke gezondheid 2021-2025 (WHO/Europa, 2021) het belang van geestelijke gezondheid voor de verwezenlijking van de duurzameontwikkelingsdoelstellingen. Klimaatverandering komt echter niet expliciet aan bod in deze strategieën.

Steeds meer Europese landen hebben algemene strategieën voor geestelijke gezondheid (OESO en EC, 2018). Volgens de analyse van het EMA van het nationale aanpassings- en gezondheidsbeleid worden de gevolgen van de klimaatverandering voor de geestelijke gezondheid echter slechts in een minderheid van de lidstaten erkend, en nog minder van deze beleidsdocumenten bevatten concrete maatregelen.

Aanbevelingen voor beleidsmakers om de gevolgen van klimaatverandering voor de geestelijke gezondheid te verminderen door Lawrance et al. (2021) prioriteit geven aan klimaatadaptatiebeleid dat nevenvoordelen heeft voor de geestelijke gezondheid en sociale ongelijkheden vermindert (bv. betere toegang tot de natuur); proactieve adaptatiemaatregelen voor de meest kwetsbare gemeenschappen; toewijzing van middelen aan relevant onderzoek; en zorgvuldige communicatie over het onderwerp klimaatverandering.

Fverdere informatie

Referenties

Language preference detected

Do you want to see the page translated into ?

Exclusion of liability
This translation is generated by eTranslation, a machine translation tool provided by the European Commission.