Finansowanie UE na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu

UE finansuje przystosowanie się do zmiany klimatu w Europie za pomocą szerokiej gamy instrumentów. Wieloletnie ramy finansowe na lata 2021–2027 zapewniają, że co najmniej 25 % budżetu europejskiego stanowią wydatki związane z klimatem. W związku z tym działania w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu muszą zostać włączone do wszystkich głównych programów wydatków UE, a także wprowadzić system monitorowania, aby zagwarantować osiągnięcie tych celów. Ważnymi źródłami finansowania związanymi z adaptacją są:

• Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności jest centralnym elementem europejskiego planu odbudowy NextGenerationEU. Ma on na celu złagodzenie gospodarczych i społecznych skutków kryzysu związanego z COVID-19 oraz uczynienie europejskich gospodarek i społeczeństw bardziej zrównoważonymi, odpornymi i lepiej przygotowanymi na wyzwania i możliwości związane z transformacją ekologiczną i cyfrową. Państwa UE są odpowiedzialne za opracowywanie krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności, obejmujących inwestycje i reformy w celu sprostania kluczowym wyzwaniom określonym w ramach europejskiego semestru, a także za wspieranie transformacji ekologicznej i cyfrowej. Obejmuje to również nową strategię UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu, aby Europa stała się społeczeństwem odpornym na zmianę klimatu do 2050 r. Więcej informacji można znaleźć tutaj.
• Program LIFE jest unijnym instrumentem finansowania działań na rzecz środowiska i klimatu. Podprogram na rzecz łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej przyczyni się do przejścia na zrównoważoną, energooszczędną, opartą na odnawialnych źródłach energii, neutralną dla klimatu i odporną gospodarkę, przyczyniając się tym samym do zrównoważonego rozwoju. Więcej informacji można znaleźć tutaj.
• Program„Horyzont Europa”jest kluczowym unijnym programem finansowania badań naukowych i innowacji. Przeciwdziała zmianie klimatu, przyczynia się do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju ONZ oraz stymuluje konkurencyjność i wzrost gospodarczy UE. Więcej informacji można znaleźć tutaj.
• Polityka spójności UE jest główną polityką inwestycyjną UE mającą na celu wspieranie – między innymi – zrównoważonego rozwoju i poprawy jakości życia obywateli. Finansowanie jest realizowane za pośrednictwem konkretnych funduszy, w tym:
• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (w tym finansowanie projektów INTERREG) ma na celu wzmocnienie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej w Unii Europejskiej poprzez skorygowanie nierównowagi między jej regionami. W latach 2021–2027 umożliwi to inwestycje w inteligentniejszą, bardziej ekologiczną, bardziej połączoną i bardziej społeczną Europę, która jest bliższa obywatelom. Więcej informacji na temat instrumentu można znaleźć tutaj. 
• Celem Funduszu Spójności jest zmniejszenie dysproporcji gospodarczych i społecznych poprzez inwestycje w środowisko i transeuropejskie sieci transportowe (TEN-T).
  • Rozporządzenie TEN-E (nergia) (faktycznie w trakcie przeglądu). Głównym priorytetem politycznym obecnego rozporządzenia TEN-E jest poprawa bezpieczeństwa energetycznego i wzajemnych połączeń we wszystkich państwach członkowskich i regionach. Istnieje możliwość, że ogromne inwestycje dokonane w systemie energetycznym powinny umożliwić uwzględnienie kwestii odporności na zmianę klimatu i przystosowania się do zmiany klimatu na wczesnym etapie cyklu inwestycyjnego, aby zapewnić, że przejście na czystą energię jest również odporne na zmianę klimatu. Rozporządzenie TEN-E odnosi się do odporności na zmianę klimatu, ale tylko w odniesieniu do niektórych projektów i nie jest wystarczająco rozwinięte pod względem szczegółów i wytycznych.
  • Infrastruktura TEN-T (ransport) – taka jak śródlądowe drogi wodne lub porty, ale także wrażliwe części dróg lub linii kolejowych – jest szczególnie zagrożona w okresach ekstremalnych zdarzeń pogodowych (długa susza, powodzie itp.). W związku z tym ważne jest również zaprojektowanie infrastruktury TEN-T w taki sposób, aby zapewniała ona wysoki poziom odporności na zmianę klimatu. Rozporządzenie w sprawie TEN-T ma szczególne wymogi w zakresie rozważenia podatności infrastruktury transportowej na zmianę klimatu oraz klęski żywiołowe lub katastrofy spowodowane przez człowieka, w celu sprostania tym wyzwaniom. Więcej informacji można znaleźć tutaj.
• Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (również jeden z filarów mechanizmu sprawiedliwej transformacji) jest kluczowym narzędziem wspierania terytoriów najbardziej dotkniętych transformacją w kierunku neutralności klimatycznej, zapewniając im odpowiednie wsparcie. Jest on realizowany w ramach zarządzania dzielonego, w ramach ogólnych ram polityki spójności, która jest główną polityką UE mającą na celu zmniejszenie dysproporcji regionalnych i przeciwdziałanie zmianom strukturalnym w UE. Więcej informacji można znaleźć tutaj.

Innymi odpowiednimi instrumentami są:

• Specjalny program InvestEU jest drugim filarem mechanizmu sprawiedliwej transformacji. Opiera się on na modelu planu inwestycyjnego dla Europy i łączy pod jednym dachem Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych i 13 dostępnych obecnie instrumentów finansowych UE. Celem jest ułatwienie dostępu do finansowania UE za pośrednictwem gwarancji budżetowych i zwiększenie ich skuteczności dzięki spójniejszemu podejściu, obejmującemu jeden zbiór zasad i procedur oraz jeden punkt kontaktowy ds. pomocy technicznej. Zrównoważony rozwój jest kluczowym aspektem Programu InvestEU.
• Instrument „Łącząc Europę” to program finansowania, który wspiera transeuropejskie sieci i infrastrukturę w sektorach transportu, telekomunikacji i energii. Ważnym kryterium udzielenia zamówienia jest odporność na negatywne skutki zmiany klimatu poprzez ocenę podatności na zmianę klimatu i ocenę ryzyka, w tym odpowiednie środki dostosowawcze. Więcej informacji można znaleźć tutaj.
• Kraje UE wdrażają finansowanie Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) w ramach programów rozwoju obszarów wiejskich (PROW). PROW są współfinansowane z budżetów krajowych i mogą być przygotowywane na szczeblu krajowym lub regionalnym. Podczas gdy Komisja Europejska zatwierdza i monitoruje PROW, decyzje dotyczące wyboru projektów i przyznawania płatności są podejmowane przez krajowe i regionalne instytucje zarządzające. Każdy PROW musi dążyć do osiągnięcia co najmniej czterech z sześciu priorytetów EFRROW. Jednym z priorytetów jest promowanie efektywnego gospodarowania zasobami i wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach rolnictwa, żywności i leśnictwa. Co najmniej 30 % finansowania każdego PROW musi być przeznaczone na działania mające znaczenie dla środowiska i zmiany klimatu. Więcej informacji można znaleźć tutaj.
• Europejski Fundusz Morski, Rybacki i Akwakultury działa w latach 2021–2027 i wspiera wspólną politykę rybołówstwa UE, unijną politykę morską i program UE na rzecz międzynarodowego zarządzania oceanami. Zapewnia wsparcie dla opracowywania innowacyjnych projektów zapewniających zrównoważone wykorzystanie zasobów wodnych i morskich. Więcej informacji można znaleźć tutaj.
• Unijny Mechanizm Ochrony Ludności Mechanizm ma na celu zacieśnienie współpracy między państwami członkowskimi UE a 6 państwami uczestniczącymi w ochronie ludności w celu poprawy zapobiegania klęskom żywiołowym, gotowości i reagowania na nie. Gdy sytuacja nadzwyczajna przytłacza możliwości reagowania danego kraju w Europie i poza nią, może zwrócić się o pomoc za pośrednictwem mechanizmu. Więcej informacji można znaleźć tutaj.
• Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju wspiera swoich klientów w identyfikacji skutków zmiany klimatu, które mogą mieć wpływ na ich działalność. Oczekuje się, że doprowadzi to do opracowania strategii dostosowawczych, które zwiększą odporność dzięki ulepszonym praktykom, oraz do inwestycji w środki i technologie, które są lepiej dostosowane do zmieniającego się i bardziej zmiennego klimatu i które zmniejszają ryzyko długoterminowe. Więcej informacji można znaleźć tutaj.
• Europejski Bank Inwestycyjny jest już jednym z największych inwestorów w działania w dziedzinie klimatu i zrównoważenie środowiskowe na świecie, będąc największym wielostronnym bankiem rozwoju finansującym działania w dziedzinie klimatu. EBI dąży do zwiększenia wsparcia na rzecz działań w dziedzinie klimatu, w tym budowania odporności na zmianę klimatu. Więcej informacji można znaleźć tutaj.
• Erasmus+ to unijny program wspierania kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu w Europie. Umożliwia również projekt, który wyposaża studentów w zrozumienie zmian klimatu i poznanie zbiorowej odpowiedzialności za ochronę środowiska i zapobieganie dalszym szkodliwym sytuacjom. Więcej informacji można znaleźć tutaj.
• Program „Cyfrowa Europa” ma na celu wypełnienie luki między badaniami nad technologiami cyfrowymi a wprowadzaniem na rynek. Przyniesie to korzyści obywatelom i przedsiębiorstwom europejskim, zwłaszcza MŚP. Inwestycje w ramach programu „Cyfrowa Europa” wspierają dwa cele Unii Europejskiej, jakimi są transformacja ekologiczna i transformacja cyfrowa, przy jednoczesnym wzmocnieniu odporności i suwerenności cyfrowej Unii. Więcej informacji można znaleźć tutaj.