Dziedzictwo kulturowe

Dziedzictwo kulturowe

Główne przesłania

• Wpływ katastrof na dziedzictwo kulturowe, takich jak powodzie, susze i burze, jest połączony z powolnym początkiem zmian wynikających z procesów degradacji.

• Dziedzictwo kulturowe nie zostało wyraźnie wymienione w Zielonym Ładzie, ale zgodnie z planem prac w dziedzinie kultury na lata 2019–2022 utworzono grupę ekspertów z państw członkowskich ds. otwartej metody koordynacji w celu wzmocnienia odporności dziedzictwa kulturowego na zmianę klimatu.

• Dziedzictwo kulturowe Europy jest wspierane przez szereg polityk, programów i funduszy UE, w szczególności program „Kreatywna Europa”. Polityka UE w innych obszarach, które w coraz większym stopniu uwzględniają dziedzictwo, obejmuje badania naukowe, innowacje, edukację, środowisko, zmianę klimatu i politykę regionalną oraz politykę cyfrową.

Skutki i podatność na zagrożenia

Dziedzictwo kulturowe Europy jest bogatą i różnorodną mozaiką ekspresji kulturowej i twórczej, spuścizną po poprzednich pokoleniach Europejczyków i spuścizną dla przyszłych pokoleń. Definicja dziedzictwa kulturowego UNESCO obejmuje artefakty, zabytki, grupę budynków i miejsc, muzea, które mają różnorodne wartości, w tym znaczenie symboliczne, historyczne, artystyczne, estetyczne, etnologiczne lub antropologiczne, naukowe i społeczne. Obejmuje dziedzictwo materialne (ruchome, nieruchome i podwodne), niematerialne dziedzictwo kulturowe (ICH) osadzone w artefaktach, miejscach lub zabytkach dziedzictwa kulturowego i naturalnego.

Wpływ katastrof na to dziedzictwo, takich jak ekstremalne opady, powodzie, osunięcia ziemi i susze, ma wpływ na obiekty dziedzictwa kulturowego, w tym historyczne parki i ogrody. Są one połączone z powolnym początkiem zmian wynikających z procesów pogarszania się jakości. Ciągły wzrost temperatury i wahania temperatury i wilgotności lub wahania cykli zamrażania i rozmrażania powodują degradację i naprężenia w materiałach, co prowadzi do większej potrzeby renowacji i konserwacji. Bardziej prawdopodobna jest degradacja biologiczna spowodowana przez mikroorganizmy, na przykład w postaci pleśni i wzrostu glonów, oraz inwazje owadów atakujące fizyczną tkankę budynków i zbiory galerii, bibliotek, archiwów i muzeów.

Dziedzictwo kulturowe jest również narażone na niewłaściwą adaptację, gdy niezamierzona utrata lub uszkodzenie są spowodowane środkami adaptacyjnymi. Niewiele jest dogłębnej wiedzy na temat wpływu kryzysu klimatycznego na praktyki, wyrażenia, wiedzę i umiejętności, które społeczności, grupy, a czasem jednostki uznają za część swojego dziedzictwa kulturowego. Szybko rosnące, jednoczesne lub równoczesne zdarzenia ekstremalne są obszarem zainteresowania w nauce o klimacie. Konsekwencje jednoczesnych katastrof dla całego sektora dziedzictwa kulturowego nie zostały jednak jeszcze odpowiednio rozwiązane ani zbadane – jest to obecnie główne źródło niepokoju.

Ramy polityki

W strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu uznano potrzebę ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego w obliczu skutków zmiany klimatu, takich jak powodzie, burze i podnoszenie się poziomu mórz.

W Zielonym Ładzie nie wspomniano jednak wyraźnie o dziedzictwie kulturowym. Jednocześnie, zgodnie z planem prac w dziedzinie kultury na lata 2019–2022, powołano grupę ekspertów z państw członkowskich ds. otwartej metody koordynacji ds. wzmocnienia odporności dziedzictwa kulturowego na zmianę klimatu. Zadaniem grupy było zbadanie wkładu dziedzictwa kulturowego w Europejski Zielony Ład oraz zidentyfikowanie zagrożeń i luk związanych z dziedzictwem kulturowym w kontekście zmiany klimatu.

Grupa ta przeanalizowała aktualną sytuację, luki w wiedzy i braki strukturalne na szczeblu UE i państw członkowskich. Zgromadzone informacje prowadzą do niepokojącego faktu, że dziedzictwo kulturowe jest atakowane ze względu na zmianę klimatu w niespotykanym dotąd tempie i na niespotykaną skalę. Państwa członkowskie UE nie dysponują jednak odpowiednimi strategiami politycznymi i planami działania w celu złagodzenia tych ataków, podobnie jak UE. Łącznie 83 przykłady najlepszych praktyk zebrane z 26 krajów pokazują potencjał rozwiązań w zakresie dziedzictwa kulturowego w kontekście zmiany klimatu. stanowią nieocenione źródło inspiracji i pomysłów do naśladowania.

We wrześniu 2007 r. Rada Europejska przyjęła dyrektywę powodziową UE w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim. Celem dyrektywy jest ograniczenie zagrożeń, jakie powodzie stwarzają dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej, oraz zarządzanie tymi zagrożeniami. Państwa członkowskie muszą co 6 lat zgłaszać, ile obiektów dziedzictwa kulturowego może ucierpieć w wyniku powodzi.

Poprawa bazy wiedzy

Istnieje kilka projektów UE, które pracują nad poprawą bazy wiedzy na temat przystosowania się do dziedzictwa kulturowego. Oto kilka przykładów:

1. Projekt CLIMATE FOR CULTURE to projekt badawczy, którego celem jest opracowanie nowych narzędzi i metod oceny wpływu zmian klimatu na dziedzictwo kulturowe. Projekt obejmuje studia przypadków w różnych regionach Europy i koncentruje się na poprawie zrozumienia wrażliwości dziedzictwa kulturowego na skutki zmiany klimatu oraz opracowaniu strategii adaptacyjnych.
2. Projekt ROCK, który oznacza "Regenerację i optymalizację dziedzictwa kulturowego w miastach kreatywnych i wiedzy", jest projektem badawczym, którego celem jest opracowanie i przetestowanie nowych modeli zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich, które nadają priorytet dziedzictwu kulturowemu. Projekt obejmuje studia przypadków w miastach w całej Europie i koncentruje się na poprawie odporności dziedzictwa kulturowego na skutki zmiany klimatu, takie jak powodzie i ekstremalne zdarzenia pogodowe.
3. Projekt HERACLES, który oznacza "Heritage Resilience Against CLimate Events on Site", jest projektem badawczym, którego celem jest opracowanie i przetestowanie nowych technologii i metod ochrony dziedzictwa kulturowego przed skutkami zmiany klimatu, takimi jak powodzie, ekstremalne zdarzenia pogodowe i podnoszenie się poziomu mórz. Projekt obejmuje studia przypadków w różnych regionach Europy i koncentruje się na poprawie odporności dziedzictwa kulturowego na skutki zmiany klimatu.
4. Finansowany przez UE projekt YADES ma na celu przeszkolenie sieci stypendystów w zakresie sposobów zachowania i zwiększenia odporności obszarów dziedzictwa kulturowego i historycznych miast na zmianę klimatu i związane z nią zagrożenia. Uczestnicy zostaną przeszkoleni w zakresie opracowania i wprowadzenia szczegółowej mapy z wizualizacjami w celu monitorowania całego systemu zagrożeń od funkcji atmosferycznych i innych uszkodzeń po zabytkowe budynki i obszary. Dane z platformy monitorującej zostaną przeanalizowane przez system symulacyjny i przekazane władzom lokalnym, umożliwiając niezbędne działania zapobiegawcze.

Wspieranie inwestycji i finansowania

Dziedzictwo kulturowe Europy jest wspierane przez szereg polityk, programów i funduszy UE, w szczególności program „Kreatywna Europa”. Polityka UE w innych obszarach, które w coraz większym stopniu uwzględniają dziedzictwo, obejmuje badania naukowe, innowacje, edukację, środowisko, zmianę klimatu i politykę regionalną oraz politykę cyfrową. W związku z tym finansowanie dziedzictwa kulturowego jest dostępne w ramach programów „Horyzont Europa”, Erasmus+, Europa dla Obywateli oraz europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych. Przewodnik po finansowaniu CulturEU jest dostępny jako interaktywne narzędzie internetowe oraz jako przewodnik do druku. Obejmuje on możliwości związane z około 20 unijnymi programami finansowania, które mogą wspierać projekty o wymiarze kulturalnym i kreatywnym.

Kompleksowy przegląd można znaleźć na stronie poświęconej finansowaniu przez UE działań przystosowawczych.

Wspieranie wdrażania działań dostosowawczych

Narzędzia takie jak oceny wartości dziedzictwa – na przykład lista światowego dziedzictwa UNESCO i ICOMOS – mogą być wykorzystywane do wspierania przystosowania się do zmiany klimatu i uświadamiania ludziom potencjalnej utraty takich prestiżowych aktywów. Ważne jest również ustanowienie i utrzymanie powiązań między zarządzającymi dziedzictwem a badaczami w dziedzinie nauki o zmianie klimatu i komunikacji poprzez dzielenie się przykładami dobrych praktyk. Należy inwestować w rozwój nauki obywatelskiej, aby umożliwić społeczeństwu pomoc w powszechnym monitorowaniu i rejestrowaniu wpływu na obiekty dziedzictwa kulturowego.

MRE adaptacji

Zgodnie z szóstą ramową dyrektywą wodną i sprawozdaniem z wdrażania dyrektywy powodziowej wydaje się, że od pierwszego cyklu uwaga poświęcona środowisku i dziedzictwu kulturowemu wzrosła, ponieważ odsetek obszarów potencjalnego znacznego ryzyka powodziowego, na których nie stwierdzono znaczenia środowiska i dziedzictwa kulturowego, spadł o około 10 punktów procentowych. Podsumowanie UE można znaleźć tutaj.