Leśnictwo

Leśnictwo

Szybkie tempo zmian klimatu może przezwyciężyć naturalną zdolność ekosystemów leśnych do przystosowania się. Prowadzi to do zwiększonego ryzyka zakłóceń powodowanych przez burze, pożary, szkodniki i choroby, co ma wpływ na wzrost i produkcję lasów. Będzie to miało wpływ na rentowność leśnictwa, głównie na południowych obszarach Europy, a także na zdolność lasów do świadczenia usług środowiskowych, w tym na zmiany funkcji pochłaniania dwutlenku węgla. W 2013 r. Komisja przyjęła nową strategię leśną UE, która stanowi odpowiedź na nowe wyzwania stojące przed lasami i sektorem leśnym.

Zmiana klimatu została uznana za jeden z kluczowych obszarów priorytetowych. Działania mające na celu utrzymanie i zwiększenie odporności i zdolności adaptacyjnych lasów należą do środków określonych w celu zapewnienia zrównoważonej gospodarki leśnej.

Ramy polityki

Strategia leśna UE (2013 r.) stanowi odpowiedź na nowe wyzwania związane ze zrównoważoną gospodarką leśną i wielofunkcyjną rolą lasów jako kluczowych aspektów. Wspomina się w nim o znaczeniu działań na rzecz utrzymania i zwiększenia odporności lasów i ich zdolności adaptacyjnych. Stanowi on podstawę wspólnych działań UE i państw członkowskich na rzecz wspierania i wzmacniania zrównoważonej gospodarki leśnej oraz wielofunkcyjnej roli lasów, w tym przystosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia jej skutków. Unijna polityka rozwoju obszarów wiejskich, stanowiąca drugi filar wspólnej polityki rolnej (WPR), jest jednym z głównych środków finansowania działań w zakresie leśnictwa na szczeblu UE. W strategii zachęca się do działań na rzecz wykorzystywania zasobów leśnych w sposób minimalizujący wpływ na środowisko i klimat oraz priorytetowo traktuje się produkty leśne o wyższej wartości dodanej.

Wieloletni plan wdrażania dotyczący lasów na 2015 r. zawiera konkretny wykaz działań na lata 2015–2020, podmioty i harmonogram poszczególnych działań, a także oczekiwane wyniki. Szczególna uwaga zostanie poświęcona zwiększeniu zdolności adaptacyjnych i odporności lasów poprzez solidny leśny materiał rozmnożeniowy, wdrażaniu leśnych rozwiązań opartych na zasobach przyrody oraz wkładowi lasów w adaptację innych sektorów.

Strategia Komisji Europejskiej w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu obejmuje dokument roboczy służb Komisji, który zawiera zasady i zalecenia dotyczące uwzględniania kwestii przystosowania się do zmiany klimatu w programach rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014–2020.

Unijna polityka ochrony różnorodności biologicznej jest, wraz z WPR, drugim europejskim filarem polityki na rzecz zrównoważonej ochrony lasów i zrównoważonej gospodarki leśnej.

Biorąc pod uwagę zdecentralizowany charakter lasów oraz specyfikę własności leśnej i gospodarki leśnej w UE, plany urządzenia lasu są uważane za kluczowe instrumenty zrównoważonego rozwoju lasów w ramach polityki rozwoju obszarów wiejskich i polityki różnorodności biologicznej, a także mogą być cennymi instrumentami dostosowania lasów.

Możliwości dostosowania w celu utrzymania żywotnej pokrywy leśnej i ciągłości wszystkich funkcji lasu obejmują interwencję człowieka w odniesieniu do wyboru gatunku i miejsca pochodzenia, dostosowanie technik zarządzania, wspieranie łączności krajobrazowej, ulepszone systemy zapobiegania pożarom, mechanizmy ochrony lasów przed szkodnikami, ulepszone systemy zarządzania, wzmocnione monitorowanie itp.

Poprawa bazy wiedzy

Różnice między wpływem globalnego ocieplenia o 2 °C a wpływem globalnego ocieplenia o 1,5 °C na różne typologie lasów zostały ocenione w sprawozdaniu specjalnym IPCC w sprawie globalnego ocieplenia o 1,5 °C.

Uznaje się, że wzmocnienie bazy wiedzy ma zasadnicze znaczenie dla zrównoważonej gospodarki leśnej. Konieczna jest ścisła współpraca między państwami członkowskimi a UE promująca innowacyjne badania i przekładanie wyników na działania.

Aby zaspokoić pilną potrzebę wymiany i gromadzenia ogólnoeuropejskich zharmonizowanych informacji o lasach, ustanowiono europejski system informacji o lasach (FISE), który ma na celu dobrowolne gromadzenie i harmonizację ogólnoeuropejskich informacji o lasach oraz integrację dawnych europejskich systemów informacyjnych, takich jak europejski system informacji o pożarach lasów (EFFIS), oraz platform danych, takich jak Europejskie Centrum Danych o Lasach (EFDAC), które obejmują wszystkie szczegółowe dane przestrzenne zgromadzone na podstawie wcześniejszych rozporządzeń UE oraz wyniki wcześniejszych projektów finansowanych przez UE. FISE będzie zawierał specjalny moduł dotyczący zmiany klimatu.

Przedstawione przez Eurostat roczne statystyki dotyczące produkcji drewna i produktów z drewna oraz handlu drewnem i produktami z drewna w państwach UE i EFTA również dostarczają informacji na temat potencjalnego wpływu zmiany klimatu na produkcję drewna.

W 2015 r. Europejska Agencja Środowiska opublikowała sprawozdanie techniczne na temat potencjału lasów europejskich w zakresie retencji wody, obejmujące oparte na ekosystemie podejścia do zrównoważonego zarządzania, które obejmują studia przypadków dotyczące lasów.

EEA opublikowała również briefing na temat lasów w ramach sprawozdania na temat stanu środowiska i perspektyw z 2015 r. Lasy są również objęte sprawozdaniami EEA na temat różnorodności biologicznej, np. sprawozdaniem z 2010 r. pt. „Ocenaróżnorodności biologicznej w Europie”oraz publikacją Komisji na temat sieci Natura 2000 i lasów.

Celem inicjatywy w zakresie wspólnego planowania w dziedzinie rolnictwa, bezpieczeństwa żywnościowego i zmiany klimatu (FACCE-JPI) realizowanej przez 21 państw jest określenie i promowanie środków przynoszących dodatkowe korzyści w postaci ograniczenia emisji i zwiększenia odporności rolnictwa, leśnictwa i różnorodności biologicznej na zmianę klimatu.

W 2012 r. uruchomiono europejskie partnerstwo innowacyjne na rzecz wydajnego i zrównoważonego rolnictwa (EPI-AGRI),aby przyczynić się do realizacji strategii Unii Europejskiej „Europa 2020” na rzecz inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. EPI-AGRI działa na rzecz wspierania konkurencyjnego i zrównoważonego rolnictwa i leśnictwa, przyczyniając się do zapewnienia stałych dostaw żywności, paszy i biomateriałów, rozwijając swoją pracę w harmonii z podstawowymi zasobami naturalnymi, od których zależy rolnictwo.

Aby dzielić się wiedzą i łączyć stowarzyszenia leśne i pracowników leśnych, utworzono kilka sieci i stowarzyszeń: Sieć Europejskich Regionów na rzecz Innowacji ERIAFF (@ERIAFF_Network), Unia Leśników Europejskich oraz Europejski Dom Leśnictwa. Dom został założony w marcu 2007 r. przez Konfederację Europejskich Właścicieli Lasów (CEPF)i Europejskie Stowarzyszenie Lasów Państwowych (EUSTAFOR). Od tego czasu oferuje tętniące życiem i głośne miejsce pracy i spotkań dla różnych europejskich organizacji związanych z lasami. Ponadto państwa europejskie ustanowiły Europejski Instytut Leśnictwa (EFI)w celu prowadzenia badań i zapewniania wsparcia politycznego w kwestiach związanych z lasami, łącząc wiedzę z działaniami.

Wspieranie inwestycji i finansowania

Unijne finansowanie działań przystosowawczych obejmujących przystosowanie się do zmiany klimatu w sektorze leśnym jest dostępne w ramach programu LIFE „Działania w dziedzinie klimatu” i funduszy rozwoju obszarów wiejskich.

Zgodnie ze strategią leśną UE Komisja uważa, że fundusze rozwoju obszarów wiejskich powinny być wykorzystywane do wspierania wdrażania zrównoważonej gospodarki leśnej, w tym przystosowania się do zmiany klimatu. Inne europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, w szczególności Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), w tym program INTERREG Europa, mogą je uzupełniać.

Unijny program w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont 2020” na lata 2014–2020 koncentruje się głównie na wiedzy na temat przystosowania się do zmiany klimatu w leśnictwie w ramach wyzwania społecznego 2 „Bezpieczeństwo żywnościowe, zrównoważone rolnictwo i leśnictwo, badania mórz i wód śródlądowych oraz biogospodarka”.