Planowanie przestrzenne

Planowanie przestrzenne

Główne przesłania

• Planowanie przestrzenne uznaje się za jeden z najskuteczniejszych procesów ułatwiających lokalne przystosowanie się do zmiany klimatu. Istniejące procesy i narzędzia dostępne w ramach gminnego procesu planowania przestrzennego w UE, w tym oficjalne plany, podział na strefy lub pozwolenia na budowę, pomagają zminimalizować zagrożenia dla gminy związane z rozwojem wynikające z przewidywanych skutków zwiększonych powodzi, pożarów roślinności, osuwisk lub innych zagrożeń naturalnych wynikających ze zmieniającego się klimatu.

Skutki i podatność na zagrożenia

Europa jest jednym z najintensywniej wykorzystywanych kontynentów na świecie. Kraj ten ma najwyższy odsetek gruntów (do 80 %) wykorzystywanych na cele osadnicze, systemy produkcji (w szczególności rolnictwo i leśnictwo) i infrastrukturę. Często jednak pojawiają się sprzeczne wymagania dotyczące użytkowania gruntów, wymagające decyzji wiążących się z trudnymi kompromisami.

Przejmowanie gruntów, niekontrolowany rozwój miast i działalność gospodarcza prowadzą do fragmentacji siedlisk, zmniejszając odporność ekosystemów. Rozdrobnienie dotyczy wszystkich obszarów Europy, nawet bardzo słabo zaludnionych. Monitorowanie rozdrobnienia wspiera działania polityczne mające na celu zapewnienie, aby pozostałe siedliska mogły wspierać różnorodność biologiczną.

Planowanie przestrzenne uznaje się za jeden z najskuteczniejszych procesów ułatwiających lokalne przystosowanie się do zmiany klimatu. Istniejące procesy i narzędzia dostępne w ramach gminnego procesu planowania przestrzennego w UE, w tym oficjalne plany, podział na strefy lub pozwolenia na budowę, pomagają zminimalizować zagrożenia dla gminy związane z rozwojem wynikające z przewidywanych skutków zwiększonych powodzi, pożarów roślinności, osuwisk lub innych zagrożeń naturalnych wynikających ze zmieniającego się klimatu.

Ramy polityki

Decyzje dotyczące planowania przestrzennego i gospodarowania gruntami są zazwyczaj podejmowane na szczeblu lokalnym lub regionalnym, np. w ramach planowania przestrzennego lub praktyk rolniczych i leśnych. Komisja Europejska ma jednak do odegrania rolę w zapewnieniu, aby państwa członkowskie uwzględniały kwestie środowiskowe w swoich planach zagospodarowania przestrzennego i stosowały zintegrowane gospodarowanie gruntami. Na przykład stosowanie dyrektywy w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko i dyrektywy w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, ale także przepisów sektorowych, takich jak ramowa dyrektywa wodna, dyrektywa powodziowa, wspólna polityka rolna, TEN-T, ma wpływ na lokalną politykę użytkowania gruntów.

Sposób, w jaki korzystamy z naszych gruntów, ma największy wpływ na emisję gazów cieplarnianych. Ponad połowa naszych emisji gazów cieplarnianych brutto (metan, dwutlenek azotu i dwutlenek węgla) pochodzi z rolnictwa. Na przykład chów zwierząt gospodarskich jest odpowiedzialny za wysoki udział naszych całkowitych emisji metanu. W lipcu 2021 r. Komisja Europejska przyjęła szereg wniosków ustawodawczych określających, w jaki sposób zamierza osiągnąć neutralność klimatyczną w UE do 2050 r., w tym cel pośredni polegający na redukcji emisji gazów cieplarnianych netto o co najmniej 55 % do 2030 r. W pakiecie zaproponowano przegląd kilku aktów prawnych UE w dziedzinie klimatu, w tym przepisów dotyczących transportu i użytkowania gruntów.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami UE przyjętymi w maju 2018 r. państwa członkowskie UE muszą zapewnić, aby rozliczane emisje gazów cieplarnianych wynikające z użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów lub leśnictwa były zrównoważone co najmniej równoważnym rozliczanym pochłanianiem CO₂ z atmosfery w latach 2021–2030. Rozporządzenie LULUCF wdraża porozumienie między przywódcami UE z października 2014 r., zgodnie z którym wszystkie sektory, w tym sektor użytkowania gruntów, powinny przyczynić się do osiągnięcia unijnego celu redukcji emisji do 2030 r.

Europejskie gospodarki i dobrostan człowieka zależą od zasobów naturalnych, w tym surowców i przestrzeni (zasobów gruntowych), a także warunków środowiskowych sprzyjających zapewnianiu czystego powietrza, wody i zdrowej żywności. Jednym z celów priorytetowych 8. programu działań w zakresie środowiska jest„ciągły postęp w zwiększaniu i uwzględnianiu zdolności przystosowawczych, w tym w oparciu o podejścia ekosystemowe, wzmacnianie odporności i przystosowywanie się oraz zmniejszanie podatności środowiska, społeczeństwa i wszystkich sektorów gospodarki na zmianę klimatu, przy jednoczesnej poprawie zapobiegania klęskom żywiołowym związanym z pogodą i klimatem oraz gotowości na nie”. Jednym z warunków podstawowych osiągnięcia celów priorytetowych jest rozwiązanie problemu degradacji gleby oraz zapewnienie ochrony i zrównoważonego użytkowania gleby.

Poprawa bazy wiedzy

Usługa programu Copernicus w zakresie monitorowania obszarów lądowych zapewnia dane z teledetekcji dotyczące pokrycia terenu i zmian pokrycia terenu. Służba ds. gruntów jest podzielona na cztery główne komponenty, z których dwa są najważniejsze związane z użytkowaniem gruntów:

• Usługa ogólnoeuropejska dostarcza informacji na temat pokrycia terenu i użytkowania gruntów oraz ich zmian, a także parametrów biogeofizycznych w skali europejskiej w wysokiej rozdzielczości. Komponent ogólnoeuropejski jest koordynowany przez Europejską Agencję Środowiska (EEA) i tworzy zbiory danych CORINE Land Cover, warstwy o wysokiej rozdzielczości, parametry biofizyczne i europejską usługę ruchu naziemnego. CORINE Land Cover obejmuje lata 1990, 2000, 2006, 2012 i 2018. Ten zbiór danych oparty na wektorach obejmuje 44 klasy pokrycia terenu i użytkowania gruntów. Seria czasowa obejmuje również warstwę zmiany gruntów, podkreślając zmiany pokrycia terenu i użytkowania gruntów.
• Usługa lokalna koncentruje się na różnych hotspotach, tj. obszarach podatnych na określone wyzwania i problemy środowiskowe. Komponent lokalny jest koordynowany przez Europejską Agencję Środowiska i ma na celu dostarczenie konkretnych i bardziej szczegółowych informacji uzupełniających informacje uzyskane za pośrednictwem komponentu ogólnoeuropejskiego. Komponent lokalny koncentruje się na różnych hotspotach, tj. obszarach podatnych na szczególne wyzwania i problemy środowiskowe.

Dodatkowe zbiory danych programu Copernicus, takie jak nieprzepuszczalność i inne warstwy tematyczne o wysokiej rozdzielczości, oraz atlas miejski zostały opracowane w celu uzupełnienia danych szeregów czasowych Corine Land Cover i są wykorzystywane do dalszych ocen, takich jak recykling gruntów i fragmentacja krajobrazu.

Głównym źródłem danych EEA jest usługa programu Copernicus w zakresie monitorowania obszarów lądowych, która obejmuje zestaw danych Corine Land Cover opracowany na lata 1990, 2000, 2006, 2012 i 2018 i opiera się na współpracy z państwami członkowskimi EOG i państwami współpracującymi oraz programem Copernicus. Jest to na przykład podstawa wskaźnika przejmowania gruntów. EEA otrzymuje wsparcie techniczne od Europejskiego Centrum Tematycznego ds. Systemów Miejskich, Lądowych i Glebowych (ETC/ULS).