I. Zdefiniowanie celów, kontekstu i zakresu wpływu na klimat, podatności i oceny ryzyka

Każdy wpływ, podatność i ocena ryzyka powinny być zgodne z ogólnymi celami procesu planowania adaptacyjnego, które zostały określone wcześniej (zob. etap 1). Poniższe pytania mogą pomóc w dopracowaniu oceny CCIV:

• Na jakim wpływie, podatności i ryzyku należy skupić się na ocenie (np. wyłącznie na zagrożeniach związanych z pewnymi zagrożeniami dla określonych sektorów)?
• Co to jest odniesienie czasowe? Zaleca się, aby zawsze uwzględnić obecną sytuację jako punkt odniesienia. Dla przyszłych zagrożeń klimatycznych zaleca się co najmniej jeden okres czasu, który mieści się w typowym przedziale czasowym adaptacji, np. w 2050 r. (30 lat od teraz).
• Jaka metodologia powinna być stosowana? W zależności od celu, zakresu i dostępnych zasobów należy podjąć decyzję o metodzie oceny. Dogłębna ocena CCIV oparta na danych dotyczących klimatu (wpływu) i symulacjach może z łatwością zająć rok lub dwa lata. Często dobre wyniki i wskazówki dotyczące planowania adaptacyjnego można już osiągnąć dzięki bardziej partycypacyjnemu i jakościowemu podejściu.
• Kto powinien być zaangażowany? Najlepiej zaangażować te same zainteresowane strony (eksperci, decydentów), co w procesie planowania adaptacyjnego, aby umożliwić płynne przejście od oceny CCIV do określenia środków dostosowawczych.

Rezultatem tej działalności jest zazwyczaj definicja systemu obaw (np. zagrożenia klimatyczne dla rolnictwa i leśnictwa w danym okręgu) oraz wstępny wykaz potencjalnych zagrożeń klimatycznych, które mogą być istotne dla oceny.

II. Ustalanie priorytetów i określanie wybranych rodzajów ryzyka oraz rozwijanie łańcuchów oddziaływania

Ponieważ żadna ocena nie może obejmować wszystkich potencjalnych zagrożeń, należy dokonać wyboru i ustalania priorytetów ryzyka w oparciu o znaczenie dla wybranego systemu. Za punkt wyjścia można uznać wcześniejsze doświadczenia i powszechnie dostępne informacje na temat potencjalnego wpływu na klimat i zagrożeń wynikających z etapu 1.

W odniesieniu do każdego wybranego ryzyka należy przeanalizować, które zagrożenia klimatyczne, skutki pośrednie oraz czynniki narażenia i narażenia prowadzą do tego szczególnego ryzyka i należy je uwzględnić w ocenie. Łańcuchy oddziaływania mogą być przydatną koncepcją prowadzącą przez ten krok. Pomocne jest zorganizowanie priorytetowego traktowania ryzyka i rozwoju łańcuchów oddziaływania jako podejścia partycypacyjnego wraz z zainteresowanymi stronami. Pomaga to uwzględnić szczególne warunki lokalne lub regionalne, zwiększa akceptację wyników i ułatwia przejście od oceny ryzyka do planowania adaptacyjnego.

III. Gromadzenie informacji na temat klimatu, zagrożeń, narażenia i podatności na określone ryzyko

Na podstawie określonych rodzajów ryzyka i łańcuchów oddziaływania należy gromadzić dane i informacje na temat zagrożeń klimatycznych, narażenia i podatności na zagrożenia. W ramach typowego wniosku ocena powinna zawierać następujące informacje:

• Informacje na temat przeszłych i bieżących skutków i zagrożeń związanych z klimatem. Uczenie się z przeszłości i obecnej sytuacji ma kluczowe znaczenie dla identyfikacji oczywistych lub ukrytych podatności systemu. Obejmuje to dane dotyczące przeszłych zdarzeń i ich skutków, a także tendencji (zob. krok 1.5 dla źródeł danych), ale także narracje o złożonych interakcjach, które często są nieoczekiwane.
• Obecna sytuacja klimatyczna i przyszłe prognozy trendów różnych zmiennych klimatycznych i zagrożeń (np. średnia temperatura, dni upałów, intensywne opady deszczu, pokrywa śnieżna), oparte na szeregu różnych scenariuszy klimatycznych, na przykład ścieżki koncentracji reprezentatywnej (RCP) przyjęte przez IPCC w piątym^sprawozdaniu oceniającym (AR5). Zob. wpływ na klimat w Europie w kroku 1.5.
• Symulacja lub scenariusze dotyczące przyszłego ryzyka. W przypadku niektórych kategorii zagrożeń klimatycznych, takich jak ryzyko związane z wodą lub ryzyko związane z rolnictwem, istnieją podejścia symulacyjne. Przyszłą dostępność wody lub spodziewaną wydajność można symulować za pomocą modeli uwzględniających różne scenariusze klimatyczne. Symulacje takie są jednak w większości ograniczone do fizycznych skutków zagrożenia i nie uwzględniają w pełni czynników podatności na zagrożenia. Należy je zatem interpretować jako pełnomocnictwa do tego, co mogłoby się wydarzyć i powinny być uzupełnione dalszą wiedzą ekspercką.
• Dane i informacje na temat narażenia i podatności na zagrożenia określone w odniesieniu do ryzyka szczególnego. Obejmuje to dane dotyczące obecnych warunków społeczno-gospodarczych, takich jak gęstość zaludnienia lub struktura wiekowa, ale może również obejmować informacje jakościowe, takie jak zdolność instytucjonalna do radzenia sobie ze szczególnym ryzykiem.
• Przyszły rozwój społeczno-gospodarczy oraz inne czynniki nieklimatyczne i megatrendy, takie jak zmiany demograficzne, wykorzystanie zasobów lub tendencje rynkowe, mają znaczący wpływ na podatność na zmianę klimatu. Chociaż często trudno jest uzyskać jakiekolwiek informacje na temat potencjalnego przyszłego rozwoju społeczno-gospodarczego, takie tendencje są często równie ważne dla ryzyka, jak sama zmiana klimatu. Na przykład przyszłe ryzyko problemów zdrowotnych związanych z ciepłem najprawdopodobniej wzrasta nie tylko dlatego, że częstotliwość i intensywność fal upałów wzrasta, ale także dlatego, że liczba ludności w miastach rośnie, a populacja starzeje się.

TO JEST IV. Przeprowadzenie oceny każdego szczególnego ryzyka

Istnieją różne podejścia do przejścia z puli informacji od etapu III do oceny ryzyka dla każdego szczególnego ryzyka. Najważniejsze jest zrozumienie, że każda ocena ryzyka opiera się na wartości, co oznacza, że nie ma „obiektywnego ryzyka”. Ryzyko jest zawsze oceniane w oparciu o uzgodnione wartości lub cele. W związku z tym ryzyko wyrażane jest głównie w skali jakościowej, takiej jak „niski, średni, wysoki”. Nie ma nawet standardowej definicji tego, co oznacza „wysokie” ryzyko. Określenie wartości musi być częścią oceny ryzyka i musi zostać uzgodnione przez zainteresowane strony. „Wysokie” ryzyko może być na przykład zdefiniowane przez wysokie oczekiwane szkody związane z ryzykiem w rozumieniu szkód ekonomicznych, ekologicznych, funkcjonalnych, związanych ze zdrowiem ludzkim lub kulturowych.

W podejściach opartych na danych, odgórnych i wyraźnych przestrzennie ustanowiona metoda polega na oparciu całej oceny ryzyka na wskaźnikach. Wskaźniki są następnie definiowane dla pojedynczych czynników i komponentów, które następnie są agregowane do wskaźników złożonych. Podejście to jest z jednej strony przydatne w przypadku ocen na dużą skalę obejmujących wiele podjednostek (na przykład gmin w okręgu), jest przejrzyste i możliwe do powielenia. Z drugiej strony należy podjąć wiele subiektywnych decyzji dotyczących sposobu przekształcania danych i informacji w wskaźniki oraz sposobu zagregowania wskaźników.

W przypadku bardziej oddolnych lokalnych ocen ryzyka często bardziej odpowiednie jest stosowanie podejścia opartego na ocenie partycypacyjnej w oparciu o pulę danych i informacji z etapu III. Ocena może nadal być zgodna z logiką IPCC i łańcuchów oddziaływania, dokonując oddzielnej oceny elementów zagrożenia, podatności i narażenia. Procedura oceny końcowej może być podejściem opartym na konsensusie lub podejściem do głosowania. Często dyskusja na temat znaczenia pojedynczych elementów i konkretnych słabych punktów w podejściu opartym na konsensusie otwiera dyskusję na temat wariantów adaptacyjnych.

Rezultatem w obu przypadkach (wskaźnik odgórny w stosunku do oddolnych podstaw konsensusu) są:

• opis narracyjny każdego szczególnego ryzyka, w tym procesy i czynniki prowadzące do tego ryzyka, opis sytuacji w przeszłości i obecnej sytuacji, perspektywa potencjalnego przyszłego rozwoju pojedynczych czynników i ryzyka szczególnego.
• szczegółowa ocena każdego ryzyka (np. niskiego, średniego, wysokiego) dla każdego wybranego okresu (np. obecna sytuacja, połowa stulecia, koniec stulecia). W przypadku ocen opartych na wskaźnikach wyniki można również zilustrować jako mapy ryzyka. Ale nawet w podejściu oddolnym mapy są przydatne do zilustrowania wyraźnych przestrzennie informacji dotyczących niektórych aspektów szczególnego ryzyka lub podstawowych składników i czynników.
• opis niepewności w ocenie i poziomu ufności wyników (zob. krok 2.5).

V. Identyfikacja nadrzędnych zagrożeń i gorących punktów ryzyka

Ostatnim etapem każdej oceny ryzyka, przynajmniej w przypadku oceny więcej niż jednego ryzyka, powinna być analiza interakcji poszczególnych rodzajów ryzyka. Głównym celem jest zidentyfikowanie hotspotów przestrzennych lub tematycznych, na które występuje więcej niż jedno ryzyko. Mogą to być na przykład konglomeracje miejskie, na które szczególnie narażone są zagrożenia związane z ciepłem, ale także powodzie pluwialne i powodzie rzeczne, charakteryzujące się wysokim narażeniem (wysoka gęstość zaludnienia) i wysoką podatnością na zagrożenia (wysoki odsetek osób podatnych na zagrożenia). Ponadto niektóre rodzaje ryzyka są powiązane w kaskadach ryzyka. Na przykład ryzyko szkód spowodowanych osuwiskami może prowadzić do ryzyka zablokowania ruchu. Takie hotspoty ryzyka i kaskady ryzyka często mogą być powiązane z wysokim popytem na adaptację.

Oprócz ryzyka i podatności na zagrożenia, pozytywne skutki (możliwości) mogą wynikać z przyszłych zmian klimatu. Na przykład rolnictwo i leśnictwo mogą korzystać z dłuższego sezonu wegetacyjnego. Prawdopodobnie powstaną warunki odpowiadające nowym możliwościom biznesowym i innowacjom, a rządy mogą reagować z ukierunkowanym wsparciem pionierskim.