eea flag

Opis

Susza wpływa na zasoby wodne i produkcję rolną, powoduje erozję gleby, ogranicza sekwestrację dwutlenku węgla i przyczynia się do degradacji gleby. Oczekuje się, że Europa Południowa będzie szczególnie podatna na zagrożenia, co wiąże się z większym ryzykiem ograniczenia dostaw wody i zwiększonym zapotrzebowaniem na nawadnianie. Z drugiej strony rosnące ryzyko powodziowe dodatkowo przyczyni się do potrzeby stosowania zróżnicowanych praktyk zarządzania w celu ograniczenia odpływów, zwłaszcza podczas szczytowych opadów.

Poprawa retencji wody w krajobrazach i na obszarach rolnych może pomóc w łagodzeniu powodzi, łagodzeniu suszy, ograniczaniu erozji gleby i poprawie jakości środowiska systemu.

Wykorzystanie technologii magazynowania wody, projektowania krajobrazu i innowacji może prowadzić do odprowadzania wody i przekierowywania spływów. Adaptacja elementów krajobrazu zmniejsza odpływ i erozję, poprawia retencję wilgoci i składników odżywczych oraz poprawia wchłanianie wody w glebie.

Zdolność retencji wody w całym krajobrazie można poprawić poprzez:

  • terracing i orka konturowa. Jest to przygotowanie gleby w celu spowolnienia lub zapobieżenia szybkiemu spływowi powierzchniowemu. Opóźniony odpływ umożliwia przenikanie wody do gleby. Wiersze pługa przebiegają prostopadle, a nie równolegle do zboczy, co zwykle powoduje bruzdy, które zakrzywiają się wokół ziemi;
  • ustanowienie kontrolowanego odwadniania poprzez utrzymywanie wody w polu w okresach, w których odwadnianie nie jest potrzebne
  • ustanowienie zróżnicowanych systemów przepływu wody;
  • przywrócenie naturalnych przestrzeni retencyjnych (stawy, jeziora, zbiorniki);
  • tworzenie zbiorników przeciwpowodziowych lub zbiorników do zatrzymywania wody, zazwyczaj o dużej pojemności do przechowywania i kontroli dużych ilości wody;
  • rozbudowę/odbudowę/dostosowanie terenów zalewowych.

Na gruntach rolnych zbieranie wody umożliwia rolnikom magazynowanie wody, gdy jest jej dużo, i udostępnianie jej, gdy jest jej mało. Według FAO można zidentyfikować trzy kategorie składowania na małą skalę:

  • Magazynowanie wilgoci w glebie (zachęcanie do infiltracji wody, która zwiększa odsetek opadów trafiających do magazynów gleby, gdzie mogą być później wykorzystywane bezpośrednio przez rośliny)
  • Składowanie wód podziemnych (umożliwiające przenikanie przez strefę korzeniową upraw w celu przeniknięcia do warstw wodonośnych)
  • Magazynowanie powierzchniowe (przez naturalne lub sztuczne stawy lub zbiorniki).

Poprawa zdolności zatrzymywania wody jest ściśle związana z innymi wariantami przystosowania się do zmiany klimatu, które:

  • przyczynianie się do zwiększenia wilgotności gleby, przy jednoczesnym zminimalizowaniu erozji i degradacji gleby na obszarach rolniczych (rolnictwo konserwujące);

Wszystkie środki mające na celu poprawę zdolności zatrzymywania wody na obszarach wiejskich wymagają wysokiej koordynacji między różnymi poziomami zarządzania, aby zapewnić zrównoważone i zharmonizowane planowanie przestrzenne całego regionu. Wdrażanie tych środków powinno być dostosowane do specyficznego kontekstu lokalnego i dobrze zintegrowane z krajowymi i regionalnymi przepisami i planami dotyczącymi użytkowania gruntów i użytkowania wody.

Utrzymywanie wody w polu ostatecznie pomaga łagodzić konflikty związane z korzystaniem z wody w warunkach suszy, gdy można ustanowić środki ograniczania i racjonowania wody w celu priorytetowego traktowania niektórych zastosowań.

Szczegóły adaptacji

Kategorie IPCC
Instytucjonalne: polityki i programy rządowe, Strukturalne i fizyczne: opcje adaptacji oparte na ekosystemie
Udział zainteresowanych stron

Cechy krajobrazu i zmiany strukturalne w użytkowaniu gruntów na danym obszarze wymagają współpracy i zaufania między rolnikami i innymi zainteresowanymi stronami na tym obszarze, takimi jak okoliczni mieszkańcy, lokalny przemysł lub właściciele gruntów. Jeżeli koniecznejest stworzenie większych projektów strukturalnych, takich jak zbiorniki wodne lub ścieżkilood,będzie to wymagało zezwoleń rządu lub właściciela gruntów. Możliwości magazynowania wody mogłyby również przynieść korzyści lokalnym przedsiębiorstwom lub mieszkańcom i wiązać się z inwestycjami/współpracą regionalną lub gminną. 

Sukces i czynniki ograniczające

W większości przypadków ten rodzaj środka uznaje się za obiecujący, ponieważ projekt jest często wielofunkcyjny, a zatem łączy różne interesy (zob. sekcja dotycząca kosztów i korzyści). Wdrażanie elementów krajobrazu jest często realizowane w połączeniu ze strefami buforowymi lub korytarzami siedliskowymi, które przyczyniają się do lokalnej różnorodności biologicznej, łączności krajobrazowej i zdolności do zatrzymywania wilgoci w glebie. Zintegrowane planowanie przestrzenne całego terytorium, które włącza do krajobrazu struktury magazynowania wody na użytkach rolnych, może sprzyjać powodzeniu inicjatywy. 

Wdrożenie tego wariantu wymaga starannej oceny konkretnego miejsca w celu osiągnięcia oczekiwanych korzyści. Przed wdrożeniem projektów spływu wody i decyzji dotyczących lokalizacji w odniesieniu do magazynowania wody lub stawów należy wziąć pod uwagę właściwości gleby i nachylenia, rodzaje upraw oraz lokalne warunki pogodowe.  Mikroprojektowanie środków, które uwzględnia warunki lokalne, takie jak miejsce tworzenia nowych elementów krajobrazu, jest konieczne, ponieważ istnieje ryzyko niekorzystnych skutków, jeśli nie jest dokładnie zaprojektowane. Zagrożenia obejmują powodzie lub niezamierzone przepływy wody, które kończą się na obszarach rolnych lub obszarach zamieszkałych. Przy projektowaniu elementów krajobrazu należy zachować ostrożność, aby zapewnić, że lokalizacja magazynowania wód podziemnych jest również bezpieczna przed tymi skutkami w przypadku wystąpienia przelewu lub wycieku lub zamrożenia. Ponadto, jeżeli wariant nie zostanie prawidłowo wdrożony (bez odpowiedniego planowania i uwzględnienia wszystkich elementów ekosystemu), możliwe jest ryzyko szkód w uprawach rolnych, zwłaszcza na obszarach płaskich lub podatnych na powodzie, ze względu na tworzenie wyższych zwierciadeł wód podziemnych. W pewnych warunkach (np. blisko morza lub oceanu) niektóre z proponowanych wariantów retencji wody mogą mieć wpływ na zasolenie, bardzo drastycznie zmieniając jakość gleby lub czyniąc ziemię nieodpowiednią dla niektórych upraw, chyba że plany nawadniania są odpowiednio dostosowane do nowych form hydrogeologicznych. Tarasowanie zmniejsza odpływ i zwiększa infiltrację wody, ale zmiany w reżimie hydrologicznym mogą mieć znaczący wpływ wizualny w przeciwieństwie do otaczającej naturalnej roślinności i tradycyjnych plantacji. 

Na szerszym poziomie konieczna jest odpowiednia rekompensata dla właścicieli gruntów, a projekty muszą dotyczyć nie tylko projektowania i wdrażania, ale także zmiany zachowań użytkowników gruntów. Wariant ten może wymagać znacznych inwestycji w zależności od zastosowanego wariantu retencji wody. Problemem w planowaniu i wdrażaniu jest złożoność zarządzania i koordynacji, ponieważ zazwyczaj zaangażowane mogą być podmioty prywatne i publiczne. Czynnikiem ograniczającym może być uzyskanie wsparcia ze strony wielu zainteresowanych stron i planowanie inwestycji. 

Koszty i korzyści

Oprócz przystosowania się do zmiany klimatu w związku z powodziami i suszami związane z tym są inne korzyści. 

Korzyści wynikające z tego dostosowania obejmują lepszą retencję lub magazynowanie wody w okresach suszy; oraz zmniejszanie ryzyka powodziowego, świadczenie niebiesko-zielonych usług ekosystemowych, zmniejszenie zapotrzebowania na nawadnianie i poprawa jakości gleby. Ten ostatni z kolei wspiera różnorodność biologiczną gleby, zwiększa obecność naturalnych wrogów, pomaga w przechowywaniu składników odżywczych i ogólnie wspiera wzrost upraw. 

Środek ten przyczynia się do realizacji kilku polityk UE (Natura 2000, wspólna polityka rolna, zob. sekcja dotycząca aspektów prawnych poniżej). Warianty te mogą również zmniejszyć wahania produkcji rolnej, zapewnić rolnikom bezpieczeństwo i zwiększyć niezawodność produkcji żywności. Produkcja rolna może wzrosnąć, często w sąsiednich regionach. 

Opcja ta jest ogólnie uważana za bardzo skuteczną, nawet jeśli niektóre środki wiążą się z wysokimi kosztami wejścia. W rzeczywistości koszty są bardzo zróżnicowane, w zależności od skali interwencji i wybranych środków. Wysiłki i koszty utrzymania powinny być również brane pod uwagę przy długoterminowym skutecznym planowaniu środków. 

Przykład oceny kosztów i korzyści poprawy retencji wody zintegrowanej z krajobrazem można znaleźć w studium przypadku„Krajobraz retencji wody Tamera” wcelu przywrócenia obiegu wody i zmniejszenia podatności na susze.  

Czas wdrożenia

W zależności od rodzaju wdrażanych elementów krajobrazu ramy czasowe mogą być krótkie (w przypadku praktyk konturowania, ewentualnie w jednym sezonie); jednak w przypadku większych projektów obejmujących magazynowanie wody, systemy odwadniania, systemy przepływu lub zbiorniki, więcej zaangażowanych zainteresowanych stron oraz badania, które należy przeprowadzić na etapach planowania, ich realizacja może potrwać kilka lat – w zależności od kosztów i liczby zaangażowanych zainteresowanych stron. 

Życie

Żywotność może wynosić 20 lat lub więcej, w zależności od złożoności zarządzania, pojemności i konserwacji. 

Informacje referencyjne

Strony internetowe:
Referencje:

Iglesias, A. i Garrote, L. (2015) „Adaptation strategies for agricultural water management under climate change in Europe”, Agricultural Water Management,155, s. 113–124. doi:https://doi.org/10.1016/j.agwat.2015.03.014. 

Falloon, P. i Betts, R. (2010) „Climate impacts on European agriculture and water management in the context of adaptation and mitigation – The importance of an integrated approach” [Wpływ klimatu na europejskie rolnictwo i gospodarkę wodną w kontekście przystosowaniasię do zmiany klimatu i łagodzenia jej skutków – znaczenie zintegrowanego podejścia], Scienceof The Total Environment,408(23), s. 5667–5687. doi: https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2009.05.002. 

Rzętała, M. (2021). Antropogeniczne zbiorniki wodne w Polsce. w: Zeleňáková, M., Kubiak-Wójcicka, K., Negm, A.M. (red.) Jakość zasobów wodnych w Polsce. Woda sprężynująca. Springer, Cham. https://doi-org.ezproxy.library.wur.nl/10.1007/978-3-030-64892-3_4 

Staccione, A. i wsp. (2021) „Naturalne stawy retencyjne dla gospodarki wodnej w rolnictwie: A potential scenario in Northern Italy”, Journal of Environmental Management,292, s. 112849. doi:https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2021.112849. 

Trnka, Miroslav, et al (2022) Increasing Available Water Capacity as a Factor for Increasing Drought Resilience or Potential Conflict over Water Resources under Present and Future Climate Conditions [Zwiększenie dostępnej zdolności wodnej jako czynnik zwiększający odporność na susze lub potencjalny konflikt o zasoby wodne w obecnych i przyszłych warunkach klimatycznych], Agricultural Water Management,vol. 264, s. 107460, https://doi.org/10.1016/j.agwat.2022.1074.

Opublikowano w Climate-ADAPT: Nov 22, 2022

Language preference detected

Do you want to see the page translated into ?

Exclusion of liability
This translation is generated by eTranslation, a machine translation tool provided by the European Commission.