Optymalizacja połączenia środków prywatnych i publicznych w celu realizacji działań w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu w Malmö

Malmö doświadcza negatywnych skutków zmian klimatu z powodu rosnących temperatur i nadmiernych opadów. W związku z tym miasto musiało radzić sobie z różnymi problemami związanymi z powodziami od początku lat 90. Najbardziej problematyczną kwestią był częsty przelew systemów kanalizacyjnych, który został na przykład rozwiązany poprzez zrównoważone projektowanie kwartału Augustenborg, z udziałem partnerstwa zainteresowanych stron. Pod koniec lat 90. w Malmö nastąpiła duża zmiana gospodarcza. Tradycyjnie gospodarka miasta zależała w dużej mierze od stoczni i przemysłu ciężkiego. Zamknięcie stoczni z powodu kryzysu finansowego stanowiło okazję do przekształcenia lokalnej gospodarki. Miasto postanowiło zatem przejść z miasta przemysłowego do miasta zrównoważonego i opartego na wiedzy. MAlmö była wielokrotnie uznawana za lidera w transformacji klimatycznej i od 2010 r. została uznana za najbardziej zrównoważoną gminę Szwecji. Mimo to miasto nadal się poprawia, mierząc się obecnie z największymi wyzwaniami; adaptacja do chmury, nierówności społeczne i deficyt mieszkaniowy.

Zmiana gospodarcza doprowadziła do dużych prac wewnętrznych w gminie w latach 90. i ambicją realizacji trzech dużych inwestycji; most Øresund łączący Malmö z Kopenhagą w 2001 roku, utworzenie Uniwersytetu w Malmö w 1998 roku i przebudowa Portu Zachodniego od 2001 r. Jeśli chodzi o przystosowanie się do zmiany klimatu, obejmowało to ambicję stworzenia dzielnicy odpornej na chmurę. Jednak miasto zdało sobie sprawę, że faktyczna budowa dzielnicy leży w rękach deweloperów. W związku z tym miasto postanowiło opracować proces partnerstwa z zainteresowanymi stronami, dzięki któremu mogłyby one przynieść zrównoważone ambicje miasta, a w rzeczywistości nie finansować budowy rozwoju. Umożliwia miastu określenie środków, w odniesieniu do których potrzebne jest dodatkowe finansowanie publiczne, a tym samym optymalne połączenie środków publicznych i prywatnych w celu realizacji zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich.

Miasto Malmö zdecydowało się zrealizować swoje ambicje w zakresie zrównoważonego rozwoju (w tym przystosowanie się do zmiany klimatu), koncentrując się na współtworzeniu z prywatnymi deweloperami poprzez organizację tzw. „procesów partnerstwa zainteresowanych stron”. Pozwala to na skuteczne połączenie finansowania prywatnego i publicznego. Podejście zakłada rozpoczęcie dialogu z prywatnymi deweloperami od samego początku procesu urbanistycznego. Dzięki dialogowi współtworzy się model zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich dla konkretnego miejsca. W ten sposób miasto dba o to, aby planowane ambicje zrównoważonego rozwoju kształtowały się w budowie urbanistyki bez finansowej odpowiedzialności za jego realizację. Ponadto miasto jest w stanie określić w drodze dialogu, czy należy uzyskać dodatkowe (publiczne) finansowanie, aby osiągnąć wyższy poziom norm środowiskowych. Przykładem jest realizacja zielonych dachów w zachodnim porcie, na które Malmö uzyskała finansowanie krajowe. Dialog zapewnia miastu dobre wyczucie ambicji środowiskowych deweloperów. Gdy miasto uważa, że należy osiągnąć wyższy poziom ambicji, może zdecydować się na włączenie możliwości ubiegania się o finansowanie do dialogu.

Partnerstwa zainteresowanych stron są częścią dużych projektów rozwoju obszarów miejskich w Malmö od początku lat 90. Proces partnerstwa z zainteresowanymi stronami składa się zasadniczo z serii spotkań i warsztatów. Proces rozpoczyna się wspólną podróżą studyjną. Następnie następuje cykl warsztatów, w ramach których miasto przedstawia tematy w zależności od założonych celów zrównoważonego rozwoju. Ogólnie miasto podejmuje inicjatywę, aby rozpocząć proces partnerstwa. Zaangażowanie to zmniejsza się wraz z upływem czasu, gdy zainteresowane strony przejmą inicjatywę dotyczącą posiedzeń. Proces partnerstwa oficjalnie kończy się po zakończeniu rozwoju obszarów miejskich. Jednak w niektórych przypadkach zainteresowane podmioty prywatne kontynuowały partnerstwa z własnej inicjatywy po zakończeniu formalnego porozumienia.

Western Harbour jest przykładem projektu rozwoju obszarów miejskich w Malmö, w którym wykorzystano partnerstwa zainteresowanych stron. To dawne pole zostało przekształcone w zrównoważone „eko-miasto”. Rozwój obejmuje zarówno środki przystosowania się do zmiany klimatu, jak i środki łagodzące. Przykładami środków dostosowawczych są stosowanie zielonych dachów, terenów zielonych i środków zarządzania wodami opadowymi. Każdy deweloper związany z obszarem zabudowy jako właściciel gruntu lub nabywca został poproszony o udział w partnerstwie zainteresowanych stron. Ponadto miasto zaprosiło inne zainteresowane strony istotne dla celów zrównoważonego rozwoju projektu; przedsiębiorstwo energetyczne E.on (dawniej Sydkraft), Szwedzka Agencja Energetyczna i Uniwersytet Lund.

Sposób kształtowania procesów uczestnictwa zainteresowanych stron różni się w zależności od projektu. Każdy projekt składa się z wielu faz. Jeden z pierwszych projektów w zachodnim porcie obejmujący rozwój budownictwa mieszkaniowego obejmował następujące etapy:

• Etap 1: Faza ta obejmowała opracowanie programu jakości, który składał się z zestawu ścisłych wytycznych dotyczących zrównoważonego rozwoju. Wytyczne zostały opracowane wraz z wyborem deweloperów.
• Etap 2: Etap ten dotyczył dialogu z zainteresowanymi stronami. W jej skład wchodzili wszyscy prywatni deweloperzy przywiązani do obszaru jako nabywca lub właściciel gruntów. W ramach dialogu partnerstwo zainteresowanych stron opracowało od 5 do 6 celów zrównoważonego rozwoju dla tego obszaru.
• Etap 3: Po zbudowaniu projektu przeprowadza się ocenę, aby sprawdzić, czy deweloperzy spełnili swoje obietnice z poprzednich dwóch faz.

Program Jakości jest dokumentem opracowanym specjalnie dla sprawy Western Harbour. Dokument zawierał wspólną płaszczyznę dla deweloperów, minimalny poziom jakości i wymagania dotyczące architektury, krajobrazu, energii, wody, gospodarki odpadami i różnorodności biologicznej. Przedstawiono w nim zestaw wytycznych, które zostały opracowane wspólnie ze wszystkimi zainteresowanymi stronami w celu zapewnienia utrzymania wysokich norm środowiskowych. Program został opracowany w ramach zestawu spotkań, które są określane jako „Kreatywny Dialog”, aby podkreślić jego otwarty charakter. Program Jakości służył jako rygorystyczna podstawa dla kolejnych faz projektu.

Proces partnerstwa zainteresowanych stron inicjuje dział urbanistyki. Wielkość partnerstwa różni się w zależności od projektu. Grupa 30 osób jest uważana za małe partnerstwo. Taka grupa może składać się z 8-10 programistów, z których każdy ma średnio 2 przedstawicieli. Innymi uczestnikami są zazwyczaj specjaliści z przedsiębiorstwa energetycznego, przedsiębiorstwa zajmującego się odpadami komunalnymi lub innych właściwych (gminnych) agencji. Skład ekspertów różni się w zależności od tematu, który jest omawiany. Partnerzy prywatni mogą również zatrudniać dodatkowych konkretnych ekspertów, takich jak architekci lub konsultanci. Do tej pory partnerstwa nie obejmowały żadnych organizacji pozarządowych ani obywateli, chociaż byłoby to również możliwe. Koncentrowanie się na składzie partnerstw pozostaje na deweloperach, ponieważ miasto zamierza wpływać na podmioty, które ostatecznie ukształtują witrynę i ją finansują. Dlatego rozmowa z nimi będzie najskuteczniejsza.

Istnieje kilka aspektów, które są niezbędne do realizacji udanego partnerstwa. Jednym z najważniejszych czynników jest zaufanie między partnerami. Zaufanie nie było widoczne na początku pierwszych procesów partnerstwa zainteresowanych stron na rzecz rozwoju miast w Augustenborgu. W niektórych przypadkach okazało się, że deweloperzy mają trudności z zaufaniem się nawzajem, ponieważ zazwyczaj są konkurentami. Czasami okazuje się, że nowi interesariusze nie ufają miastu. W związku z tym proces uczestnictwa zainteresowanych stron powinien zawsze rozpoczynać się od wizyty na miejscu, aby zaangażować wszystkich w danym miejscu. Ważne jest, aby nie rozpoczynać procesu od regularnego spotkania, ponieważ powoduje to, że uczestnicy szybko zostają zablokowani w ich znanych pozycjach. Po wizycie na miejscu odbywa się szereg seminariów i dyskusji, podczas których zainteresowane strony są podzielone na podgrupy. Te seminaria i dyskusje są inicjowane przez miasto i koncentrują się na konkretnej działce lub temacie. Ponieważ zaufanie musi z czasem budować, sprawia, że proces partnerstwa z zainteresowanymi stronami staje się mniej odpowiedni jako rozwiązanie problemów krótkoterminowych (politycznych). Jednak po pozyskaniu zaufania jest to bardzo potężne narzędzie do realizacji bardziej zrównoważonego rozwoju przy ograniczonych inwestycjach publicznych.

Istnieją również czynniki zewnętrzne pozostające poza kontrolą miasta, które mogą wpłynąć na powodzenie procesu partnerstwa z zainteresowanymi stronami. Świadomość ekologiczna wśród zainteresowanych stron jest ważna dla powodzenia partnerstwa zainteresowanych stron. Na początku procesu Augustenborga świadomość ta była bardzo ograniczona. Inne czynniki, które mogą mieć wpływ na powodzenie partnerstwa, to zmiany w ustawodawstwie krajowym. Do 2016 r. proces uczestnictwa zainteresowanych stron uzupełniał „kodeks budownictwa środowiskowego”. Ten program komunalny obejmuje dodatkowe wymagania techniczne budynku, takie jak normy energetyczne i wymagania kompensacji przyrody. Green Space Factor, narzędzie zastosowane w sprawie Western Harbour, zostało włączone do programu. Był używany przez prawie 10 lat, ale niedawno uchwalone przepisy krajowe uniemożliwiły wprowadzenie bardziej rygorystycznych przepisów technicznych na szczeblu gminnym. Nie wiadomo jeszcze, w jaki sposób wdrożenie procesu partnerstwa z zainteresowanymi stronami bez „kodeksu budownictwa środowiskowego” wpłynie na jego skutki.

Proces partnerstwa z zainteresowanymi stronami może być użytecznym instrumentem polityki, gdy miasto nie ponosi odpowiedzialności finansowej za realizację rozwoju obszarów miejskich, ale pragnie w jak największym stopniu kierować się ukierunkowanymi celami zrównoważonego rozwoju dla danego obszaru. Proces uczestnictwa zainteresowanych stron wymaga jednak inwestycji czasu ze strony gminy bez gwarancji powodzenia. Wymaga to również zainteresowania podmiotów prywatnych rozwojem strony internetowej. W przypadku Malmö rozwój tych terenów miejskich przez prywatnych deweloperów tradycyjnie był standardową praktyką. W związku z tym proces ten sprawdza się szczególnie dobrze w przypadku projektów rozwoju obszarów miejskich. Poza inwestowaniem czasu i wykorzystaniem obiektów komunalnych proces uczestnictwa zainteresowanych stron nie wiąże się z żadnymi dodatkowymi inwestycjami finansowymi. Może to być zatem skuteczne narzędzie do wdrażania środków przystosowania się do zmiany klimatu, gdy miasto jest gotowe zainwestować wystarczająco dużo czasu i mieć cierpliwość, aby zobaczyć widoczne rezultaty w perspektywie długoterminowej.

Finansowanie krajowe i europejskie może zapewnić zainteresowanym stronom w procesie partnerstwa uzupełniające źródło finansowania służące realizacji działań na rzecz ochrony środowiska. Nie jest to jednak warunek sukcesu. W przypadku Western Harbour uzyskano finansowanie publiczne na realizację pierwszych 3 faz rozwoju. Czwarta faza, choć ogólnie uważana za najbardziej zrównoważoną część zachodniego portu, nie obejmowała żadnego finansowania ze środków publicznych. Różnicę tę można wytłumaczyć ogólnie zwiększoną świadomością ekologiczną społeczeństwa przed wdrożeniem czwartej fazy. Dzięki procesowi uczestnictwa zainteresowanych stron miasto ma dobre wyczucie intencji i środków deweloperów do realizacji wizji środowiskowej miasta. Proces uczestnictwa zainteresowanych stron pozwala zatem miastu dokładniej określić rodzaj i kwotę potrzebnego finansowania publicznego, co w konsekwencji zwiększa szanse na powodzenie realizacji przewidywanego zrównoważonego rozwoju.

Koszty wdrożenia przez miasto procesu partnerstwa są ograniczone. Obejmują one czas spędzony przez urzędników odpowiedzialnych za zarządzanie procesem oraz zapewnienie środków na ułatwianie spotkań i warsztatów. Prywatni deweloperzy są odpowiedzialni za wszystkie koszty związane z zagospodarowaniem działek. Nawet drogi, parki i ulice na terenie, które są budowane przez miasto, są wliczone w cenę działek budowlanych i dlatego są pośrednio opłacane przez deweloperów. Koszty zagospodarowania samej działki budowlanej pokrywają w całości deweloperzy.

Proces partnerstwa zainteresowanych stron może zapewnić partnerom prywatnym możliwość zmniejszenia kosztów poprzez przeprowadzenie wspólnych badań. W przypadku Western Harbour gmina i deweloperzy zatrudnili koordynatora ds. zrównoważonego rozwoju w celu dokonania wyczerpujących obliczeń dotyczących energii. Koszty związane z tym wynajęciem zostały podzielone między gminę i deweloperów. Koszty te byłyby znacznie wyższe, gdyby każdy deweloper musiał zapłacić koordynatorowi oddzielnie. Projekty, w tym partnerstwa zainteresowanych stron, mogą również kwalifikować się do dodatkowego finansowania. W przypadku Western Harbour projekt otrzymał dofinansowanie w ramach europejskiego projektu badawczo-rozwojowego SURE/RESECO w ramach 5. programu^ramowego UE.

W przypadku Western Harbour miasto złożyło wniosek o finansowanie zarówno ze źródeł krajowych, jak i europejskich w celu poprawy efektywności energetycznej, realizacji zielonych dachów i organizowania imprez podnoszących świadomość (tj. wyższych standardów). Miasto otrzymało łącznie 250 000 000 SEK (około 26 300 000 EUR) ze środków krajowych (lokalny fundusz inwestycyjny) na realizację różnych projektów środowiskowych w ramach zachodniego portu. Projekty obejmowały zarówno ekspozycję na zrównoważony rozwój, jak i wsparcie deweloperów w realizacji zielonych dachów. Dotacje zostały również wykorzystane na budowę bardziej energooszczędnych budynków. Wniosek o finansowanie ze środków europejskich został z powodzeniem uzyskany przez system finansowania systemu energetycznego w porcie zachodnim. System pozwala Western Harbour wytwarzać energię lokalnie poprzez elektrownię wiatrową, wytwarzanie energii słonecznej i ogrzewanie geotermalne.

Udział liczby i rodzaju zainteresowanych stron we wniosku o finansowanie różni się w poszczególnych przypadkach. Aplikacja obejmująca finansowanie krajowe na pozyskanie energooszczędnych materiałów dla rozwoju Western Harbour powstała we współpracy z deweloperem. W przypadku finansowania zielonych dachów miasto całkowicie zarządzało aplikacją, a deweloperzy złożyli wniosek o dofinansowanie z miasta. Ta różnica w podejściu wynikała głównie z faktu, że decyzja o ubieganiu się o dofinansowanie weszła później w proces rozwoju. Europejski wniosek o dofinansowanie systemu energetycznego został opracowany przez miasto we współpracy z firmą energetyczną. Wybór zainteresowanych stron do udziału we wniosku o finansowanie jest zwykle dokonywany przez miasto na podstawie wkładu w proces uczestnictwa zainteresowanych stron. Pozwala to miastu na bardziej konkretne propozycje finansowania. Miasto zawsze działa jako inicjator i główny autor wniosku o dofinansowanie.

Udział w procesie partnerstwa z zainteresowanymi stronami nie jest całkowicie dobrowolny. Miasto może uwzględnić w umowie sprzedaży działki szczególne warunki dotyczące zaangażowania w partnerstwo i wymogi zrównoważonego rozwoju. To podejście ogranicza się do sytuacji, w których miasto jest właścicielem działki, która ma być rozwijana. Do tej pory miasto zaangażowało się tylko w jedno partnerstwo z interesariuszem, który już posiadał grunty, które miały zostać zagospodarowane. W tym przypadku proces dialogu okazał się bardziej intensywny i trudny. Ostatecznie osiągnięto porozumienie ze wsparciem nabywców działek budowlanych od prywatnego właściciela gruntów.

Pierwsze partnerstwo z zainteresowanymi stronami powstało dla Augustenborga na początku lat 90. Budowa Zachodniego Portu rozpoczęła się w 2001 roku i jest nadal w toku. Projekt składa się z wielu etapów, dla których tworzone są różne partnerstwa zainteresowanych stron.

Proces partnerstwa z zainteresowanymi stronami rozpoczyna się, gdy tylko działki zostaną sprzedane deweloperowi i zakończy się po zrealizowaniu inwestycji miejskiej.

Miasto Malmö