eea flag

Wpływ zmiany klimatu na zdrowie psychiczne

Główne ścieżki wpływu zmiany klimatu na zdrowie psychiczne w Europie (zob. sprawozdanie ogólne).
Źródło: Opracowanie EEA, oparte na Lawrance et al. (2021) oraz Berry et al. (2010)

Zdrowie psychiczne: dodatkowe obciążenie związane ze zmianą klimatu

W krajach UE i Wielkiej Brytanii problemy ze zdrowiem psychicznym dotyka 84 mln osób (OECD i KE, 2018 r.). Jednak zdrowie psychiczne jest systematycznie niedostatecznie reprezentowane w budżetach publicznych i systemie opieki zdrowotnej (WHO, 2018). Oczekuje się, że zmiana klimatu pogorszy wyniki w zakresie zdrowia psychicznego na całym świecie (Lawrance et al., 2021: Romanello i in., 2021), w szczególności w odniesieniu do osób i społeczności znajdujących się w trudnej sytuacji (IPCC, 2022).

Wpływ zmiany klimatu na zdrowie psychiczne pozostaje w dużej mierze niezbadany w porównaniu z wpływem na zdrowie fizyczne. Jest to szczególnie niepokojące w świetle rosnącego narażenia ludności na fale upałów, powodzie lub pożary, ponieważ przypadki urazów psychicznych z jakiejkolwiek formy katastrofy związanej z klimatem mogą być 40 razy wyższe niż urazy fizyczne (Lawrance et al., 2021). Ponadto wpływ zmiany klimatu na zdrowie psychiczne jest najbardziej widoczny w przypadku społeczności wrażliwych społecznie (Ingle i Mikulewicz, 2020).

Zmiany klimatu mogą wpływać na zdrowie psychiczne poprzez kilka ścieżek: ekstremalne zdarzenia pogodowe powodują zaburzenie stresu pourazowego, lęk i depresję; ekstremalne temperatury wpływają na nastrój, pogarszają zaburzenia zachowania, zwiększają ryzyko samobójstwa i wpływają na samopoczucie osób cierpiących na problemy ze zdrowiem psychicznym; trudności związane z trwającymi lub przewidywanymi zmianami klimatycznymi i środowiskowymi, które powodują niepokój klimatyczny; oraz wpływy związane ze zmieniającymi się źródłami utrzymania i spójnością społeczną całych społeczności. Zostały one opisane poniżej i omówione bardziej szczegółowo w sprawozdaniu informacyjnym.

Ścieżki zmiany klimatu wpływają na zdrowie psychiczne

Skutki dla zdrowia psychicznego spowodowane stratami i szkodami związanymi z ekstremalnymi zdarzeniami pogodowymi

Szkody, utrata źródeł utrzymania i przesiedlenia spowodowane ekstremalnymi zdarzeniami pogodowymi, takimi jak powodzie, mogą mieć znaczący wpływ na zdrowie psychiczne osób w postaci zaburzeń stresu pourazowego (PTSD), zaburzeń lękowych i depresji (Fernndezi in., 2015); Tong, 2017). Całkowita liczba osób w Europie zgłaszających zaburzenia psychiczne w wyniku powodzi w latach 1998–2018 szacuje się na 1,72–10,6 mln (Jackson i Devadason, 2019).

Dotknięcie pożarów lasów wiąże się również z częstszym występowaniem objawów, takich jak depresja, lęk, wrogość, lęk fobiczny i paranoja w porównaniu z tymi, którzy nie są dotknięci (Papanikolaou i in., 2011), a także wyższe spożycie leków stosowanych w leczeniu zaburzeń snu i lęku (Caamano-Isorna i in., 2011). Objawy PTSD, depresji i lęku mogą utrzymywać się wśród narażonych populacji do kilku lat po pożarze (To i in., 2021).

Rolnicy są często bardzo podatni na zagrożenia dla zdrowia psychicznego związane z czynnikami środowiskowymi, takimi jak susze (Cianconi i in., 2020), ale istnieją ograniczone badania z Europy, które by to poparły. Zgodnie z globalnym przeglądem dowodów przeprowadzonym przez Daghagh Yazd et al. (2019) zmienność klimatu/schód wyłania się jako jeden z czterech czynników najbardziej wpływających na zdrowie psychiczne rolników.

Wpływ wysokich temperatur na zdrowie psychiczne

Wysokie temperatury, np. podczas fal upałów, są związane z zaburzeniami nastroju i zachowania, w tym wzrostem zachowań agresywnych i przestępczości. Stwierdzono powiązania między wysoką temperaturą a wzrostem ryzyka samobójstwa, w szczególności u mężczyzn, a także ryzyko przyjęć związanych ze zdrowiem psychicznym i wizyt służb ratunkowych (Thompson i in., 2018).

Szczególną grupą podatną na skutki ekstremalnych temperatur są osoby z wcześniej istniejącym stanem zdrowia psychicznego (Palinkas i in., 2020: Page et al., 2012), dla których ciepło jest związane z niepokojem psychicznym, pogorszeniem zdrowia psychicznego i wyższą śmiertelnością (Charlson et al. 2021). Ryzyko śmierci u pacjentów ze zdrowiem psychicznym w okresach gorących zwiększa się poprzez interakcję ciepła z lekami moczopędnymi i lekami psychotropowymi (Page et al. 2012).

Trudności związane z trwającymi i przewidywanymi zmianami klimatycznymi i środowiskowymi

Obawy związane ze zmianami klimatu mogą negatywnie wpływać na samopoczucie psychiczne. Może to przybrać formę „solastalgia”, czyli udręki wywołanej zmianami środowiskowymi wpływającymi na ukochane miejsce; „niepokój ekologiczny” lub „niepokój klimatyczny”, tj. chroniczny strach przed kataklizmem środowiskowym wynikający z obserwacji pozornie nieodwołalnego wpływu zmiany klimatu i związanej z tym troski o przyszłość i przyszłość kolejnych pokoleń; lub „ekoparaliza”, zdefiniowana jako poczucie, że nie jest w stanie podjąć skutecznych działań w celu złagodzenia skutków zmian klimatu (Albrecht i in., 2007; Albrecht, 2011; Clayton i in., 2017).

Dzieci, młodzież i młodzi dorośli są szczególnie podatni na niepokój i problemy ze zdrowiem psychicznym związane ze zmianami środowiskowymi (Burke i in., 2018). Zmiana klimatu jest jedną z największych przyczyn troski dzieci i młodzieży (UNICEF i Eurochild, 2019). W globalnym badaniu obejmującym również kilka krajów europejskich odczucia dotyczące zmiany klimatu negatywnie wpływają na codzienne życie i funkcjonowanie prawie połowy dzieci i młodzieży, a 75 % respondentów oceniło swoją przyszłość jako „straszącą” (Marks i in., 2021; Hickman i in., 2021).

Skutki na poziomie Wspólnoty

To, jak wpływ zdrowia psychicznego na jednostki przekłada się na skutki dla społeczności, jest napędzane przez wiele czynników. Obejmują one poziom narażenia danej społeczności na dany rodzaj zagrożenia (intensywność, czas trwania, nawrót lub utrzymywanie się zagrożeń klimatycznych). Na przykład miasta narażone na wysokie temperatury mogą stać się bardziej gwałtowne (Cianconi i in., 2020). Badania wskazują na korelację między temperaturą a przestępstwami (Murataya i Gutiérrez, 2013), np. przemoc ze strony partnera (Sanz-Barbero i in., 2018). Innym czynnikiem jest podatność społeczności, tj. struktura populacji, która może sprawiać, że jest ona podatna na negatywne skutki dla zdrowia psychicznego. Narażone osoby – kobiety, osoby starsze, dzieci, osoby z wcześniejszymi chorobami psychicznymi oraz osoby o niskich dochodach lub ubogich sieciach społecznych, a także społeczności tubylcze i rodzime – mają zwiększone prawdopodobieństwo rozwoju psychopatologii (Cianconi i in., 2020).

Na poziomie społeczności zmiany klimatu mogą również obciążać społeczności z powodu niedoboru zasobów, skutkującego wysiedleniami, przemocą i przestępczością (Hayes i Polska, 2018). Może to być szczególnie ważne w przypadku społeczności tubylczych i tradycyjnych, a także w regionach, w których zmiany środowiskowe postępują w szybkim tempie (np. w Arktyce lub basenie Morza Śródziemnego).

Przewidywany wpływ zmiany klimatu na zdrowie

Przewiduje się, że częstotliwość i intensywność ekstremalnych fal upałów będzie rosła w ramach wszystkich scenariuszy dotyczących emisji gazów cieplarnianych (IPCC, 2021). Ponadto obserwowana tendencja cieplejszych i bardziej suchych warunków w Europie Południowej będzie kontynuowana w następnych dziesięcioleciach, prowadząc do zwiększenia nasilenia i występowania pożarów lasów, co prawdopodobnie zwiększy wpływ na zdrowie psychiczne.

W przypadku powodzi, dotkliwość problemów psychicznych jest proporcjonalna do skali wpływu powodzi na życie – poziom strat i szkód, zakłócenia codziennych procedur itp. (Fernandez et al. (2015). W związku z tym przewidywana zwiększona częstotliwość i skala powodzi prawdopodobnie w przyszłości będą miały większy wpływ na zdrowie psychiczne. Prognozy szacują, że sama powodzia nadbrzeżna może potencjalnie spowodować pięć milionów dodatkowych przypadków łagodnej depresji rocznie w UE do końca XXI wieku w scenariuszu wysokiego wzrostu poziomu morza i przy braku adaptacji (Bosello i in., 2011).

W regionie Morza Śródziemnego połączenie rosnącej liczby ludności i skutków zmiany klimatu może spowodować niedobór kluczowych zasobów, zagrażając bezpieczeństwu wody i żywności, co może potencjalnie zagrozić spójności społeczności i pogorszyć wyniki w zakresie zdrowia psychicznego jednostek (MedECC, 2019). W krajach północnych, takich jak Finlandia, prognozowany spadek śniegu i zwiększenie pokrywy chmur mogą potencjalnie powodować dalsze problemy ze zdrowiem psychicznym ze względu na zmniejszoną jasność i zwiększoną częstość występowania sezonowych zaburzeń afektywnych (Burenby i in., 2021; Meriläinen i in., 2021).

Reakcja polityczna

Chociaż w Europie istnieją wysiłki polityczne mające na celu bardziej ogólne zajęcie się kwestią zdrowia psychicznego, polityka ukierunkowana konkretnie na skutki zmiany klimatu na zdrowie psychiczne jest niewielka. Na przykład nowa inicjatywa Komisji Europejskiej narzecz chorób niezakaźnych „Zdrowsze razem” – unijna inicjatywa Komisji Europejskiej na rzecz chorób niezakaźnych (2022-27) pomoże państwom członkowskim zmniejszyć obciążenia związane z chorobami niezakaźnymi, a zdrowie psychiczne jest jednym z pięciu przewidzianych obszarów pracy. Biuro Regionalne WHO dla Europy w niedawnych europejskich ramach działania na rzecz zdrowia psychicznego na lata 2021–2025 (WHO/Europa, 2021) uznaje znaczenie zdrowia psychicznego dla osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju. Zmiany klimatu nie są jednak wyraźnie ujęte w tych strategiach.

Coraz więcej krajów europejskich stosuje ogólne strategie w zakresie zdrowia psychicznego (OECD i KE, 2018). Niemniej jednak, zgodnie z analizą EEA dotyczącą krajowych polityk w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu i zdrowia, wpływ zmiany klimatu na zdrowie psychiczne jest uznawany jedynie w mniejszości, a jeszcze mniej z tych dokumentów politycznych obejmuje konkretne środki.

Zalecenia dla decydentów politycznych dotyczące zmniejszenia wpływu zmiany klimatu na zdrowie psychiczne przez Lawrance et al. (2021) obejmuje priorytetowe traktowanie polityki przystosowania się do zmiany klimatu, która przynosi dodatkowe korzyści dla zdrowia psychicznego i zmniejsza nierówności społeczne (np. lepszy dostęp do przyrody); proaktywne interwencje adaptacyjne dla społeczności znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji; przydział środków finansowych na odpowiednie badania; i starannej komunikacji na temat zmian klimatu.

Dodatkowe informacje:

Referencje

Language preference detected

Do you want to see the page translated into ?

Exclusion of liability
This translation is generated by eTranslation, a machine translation tool provided by the European Commission.