Zaragoza: Kombinere bevisstgjering og økonomiske tiltak for å forbetra vasseffektiviteten

Zaragoza er den femte største byen i Spania og hovudstaden i den autonome regionen Aragón, med ein folkesetnad på rundt 706.000 innbyggjarar. Byen ligg i ein halvtørr region med ein gjennomsnittleg årleg nedbør på berre 314 mm, derav dei fleste fell i løpet av dei kalde vintrane. Vassmangel er eit stort problem for kommunen. Dette vart tydeleggjort tidleg på 1990-talet då ein langvarig tørke resulterte i vassrestriksjonar som forårsaka offentleg sinne og politisk nedfall i nasjonal skala. Sidan meir enn flere tørkeperiodar skjedde, med 2012 som det tørraste året sidan 1940-talet. Ifølgje PESETA IV-studien forventast få påfølgjande tørre dagar å auke betydeleg i Sør- og Sentral-Europa, særleg om sommaren, og dermed moglegvis forverre problemet med vassmangel.

Byen Zaragoza bestemte seg for å ta opp vassforvaltinga for å tilfredsstille behova til utviklingsøkonomien og framtidige krav til ein veksande folkesetnad. Byen bevega seg bort frå framleis utnyttalse av avgrensa ressursar for å dempe vassbehovet og avgrense lekkasjen frå distribusjonsnettene. Vassmangel har vore ei viktig drivkraft, men økonomiske og økonomiske omsyn har òg vore viktige faktorar.

Etter vassmangel på midten av 1990-talet auka Zaragoza kommune vassforsyninga og forbetra styringa av vassbehovet ved å utvikle ein «vassbesparande kultur». Den kommunale strategiske planen 1996-2010 fastsette eit ambisjonsmål om å redusere det totale vassforbruket i byen frå 84,7 Mm³ i 1995 til 65 Mm³ innan 2010. I 2010 vart det lansert ein andre vassforvaltings- og kvalitetsforbetringsplan i Zaragoza, som sette ei rekkje mål om effektiv bruk av oppsamla og reinsa vatn, sikkerheit i vassforsyning og tilfredsheit for brukarane.

Ein kommunal vasskommisjon vart oppretta av bystyret i 1996 for å føre tilsyn med gjennomføringa av ei rekkje ambisiøse langsiktige vassbesparande tiltak, i tråd med dei fastsette måla. Kommisjonen er framleis aktiv, sjølv om berre nokre få møter fann stad. Initiativar som fremjast av Kommisjonen, omfattar: i) Zaragoza Water Saving City-programmet med flere interessentar, ii) ei fullstendig reform av vassfaktureringssystemet og iii) investeringar for å redusere høge vassmengder som ikkje er gjort reie for, frå byens distribusjonsnett.

Zaragoza Water Saving City-programmet vart initiert i 1996 av NGO Fundación Ecologica y Desarollo (FED) med kommunens støtte. Programmet vart gjennomført gjennom følgjande fasar:

• Fase 1: «Små skritt, store løysingar», Ein omfattande medvitskampanje for å redusere vassforbruket i bustader, offentlege bygningar og kommersiell aktivitet gjennom atferdsendring og vassbesparande teknologi.
• Fase 2: «50 god praksis», Implementering av 50 døme på vasseffektiv teknologi og praksis i parkar, hagar, offentlege bygningar og industri for å demonstrere yting og oppmuntre opptak i større skala over heile byen.
• Fase 3: «Skole for effektiv vassbruk», spreiing av lommeguidar blant byens store vassforbrukande sektorar som beskriv dei gode metodane for vasssparing som er identifisert i fase 2.
• Fase 4: «100.000 forpliktingar» — Innbydinga frå borgarar og bedrifter til å forplikte seg offentleg på nett til å spare vatn i tide til den internasjonale messa «Vann og berekraftig utvikling», som opna i Zaragoza i juni 2008.

Eit anna initiativ for å redusere vassforbruket i byen har som mål å gå gjennom vasstariffstrukturen for å gjere den meir rettferdig og etterspørselsresponsiv, med sikte på å oppnå full kostnadsgjenvinning gjennom inntekter, inkludert dei direkte kostnadene ved tenesteyting samt indirekte kostnadar innanfor vasssyklusen meir generelt. Dette vart gjort gjennom:

• rettferdig lading, og sikrar at kostnaden for vatn er relatert til fordelane det leverer til brukaren;
• rimeleg tilgang til grunnleggjande vasstenester for alle, herunder tilgang til subsidiar for sårbare hushaldningar (pensjonistar, arbeidsledige, store familiar),
• eit incitament for forbrukaren til å bruke vatn effektivt, i form av vassrekningsrabatt som belønner hushaldningar som var i stand til å redusere sitt årlege vassforbruk med 10 % eller meir,
• Straffe overdrive forbruk med høgare prisar.

Systemet har vorte halde ved like og prisane justerast regelmessig.

Det tredje forfremja initiativet tok sikte på å handtere lekkasjar frå byens aldrande vassforsyningsrøyrleidningar. Betydelege investeringar vart gjort for å kontrollere vasstap, inkludert rehabilitering av røyrleidningsnettet (til dømes mellom 2010 og 2019 har 65 km av røyrleidningsnettet vorte renovert), trykkstyringskontrollar og sårt tiltrengt vedlikehald til lekande lagringstankar i kjellarar av bustadblokker. Sjølv om det var relevant, var gjennomsnittleg årleg lengd på fornya røyrleidning dei siste 10 åra (6,5 km/år) klårt lågare enn den som fann stad i førre periode, òg på grunn av den økonomiske krisa. På same måte har vekstraten i vassdistribusjonsnettet gått ned: I gjennomsnitt var det 6,6 km/år mellom 2010 og 2019, noko som er lågare enn det som fann stad før den økonomiske krisa (22,9 km/år).

I 2019 vart Zaragoza Climate Change, Air Quality and Health Strategy (ECAZ 3.0) godkjend, inkludert tiltak som spesifikt omhandlar vatn:

• Tiltak 28 — Berekraftig vassforvalting frå drikkevassforsyninga, inkludert: Utskifting av fibersementrøyr med duktilt jern, sonering av byen i opptil 90 forsyningssoner, medvitskampanjar, utskifting av det gamle forsyningsnettverket i byfornyingsprosjekter, byte av vassmålarar med dei beste tilgjengelege teknologiane, alternative systemar til drikkevatn for vatning
• Tiltak 29: Berekraftig vassforvalting frå sanitæranlegg for avløpsvatn, inkludert: auke prosentandelen av utskifting av røyr, reinse 100 % av vatnet, konsolidere drifta av reinseanlegga og renovere sine anlegg, tilpasse reinseanlegga til nye forureiningar, auke kontrollane i samlarar (industriar), forbetra medvitet om innanlandske utslepp, forbetra regnvassbehandling, evaluarar uregulerte bidrag frå grøfter.

Resultata av desse omfattande kampanjar og tiltak reduserte vassforbruket i Zaragoza frå 180 liter per innbyggjar per dag (lpcd) i 1980, gjennom 136 lpcd i 2000, til berre 105 lpcd i 2010. Når det gjeld dei samla vassbesparingane, overgjekk byen sitt eige mål: I 2009 var det totale vassforbruket 59,9 Mm^3. Dermed, 15 år etter starten av initiativa, oppnådde byen ein reduksjon av vassforbruket med nesten 30 %, til trass for ein folkesetnadsauke på 12 % samstundes. Etter flere år med betydeleg nedgang held fram vassforbruket å søkke noko i dei påfølgjande åra, men med ein lågare snøggleik. I 2010 var det totale vassforbruket 60,95 Mm^3, medan det i 2019 var 58,65 Mm^3. Dagleg forbruk per innbyggjar gjekk ned frå 100 lpcd i 2011 og 2012 til ca 94 lpcd i 2018 (data levert av byen Zaragoza).

Mellom mars 2009 og januar 2010 byrja drikkevatn å bli levert til andre 4 kommunar (Fuentes de Ebro, Burgo de Ebro, Puebla de Alfindén og Pastriz) saman med Zaragoza. I desember 2016 vart ein femte tilleggskommune (Villanueva de Gállego) levert saman med dei andre. Resultata av vassbesparande tiltak heldt i Zaragoza er tydelege òg ved evalueringa av dei totale daglege vassforsyningsvoluma: Dette var 228 liter i både 2009 og 2010 og 212 liter i 2019, noko som representerer ein reduksjon på 7 %.

Zaragoza har vorte ein modell for effektiv bruk og handtering av vatn, og står overfor noverande og framtidige tørkerisikoar.

Hovudtyngda av prestasjonane skyldtes endringar i vassbruksåtferd, i stor grad forårsaka gjennom medvitegjerings- og salsfremjande aktivitetar. Så tidleg som i den første fasen av Water Saving City-programmet, hadde prosentandelen av borgarar som var klar over potensielle vassbesparande tiltak, stige frå 40 % til 72 %. Den siste kampanjen "We Take Care of Every Drop" knyter hushaldsvassbesparingar og klimaendringar, og det forventast å ytterlegare støtte borgarnes medvit og berekraftige forbruksmønster.

Andre tiltak som kontroll av lekkasje frå vassforsyningsnettet spelte òg ei rolle. Mellom 2000 og 2010 vart få røyrbrot redusert frå 750 til 350 i 2010, og tap frå systemet som heilskap vart redusert med over 40 %, noko som betyr at nesten 20 Mm³ vatn vart spart kvart år. I 2009 var volumet av leke vatn 20,37 Mm³ og i 2010 var det 20,75 Mm^3, medan i 2018 var dette volumet 19,45 Mm^3. Samanlikning av 2018-verdien med gjennomsnittet for åra 2009-2010, er reduksjonen i volumet av lekkasjar i storleiksorden 1,1 Mm^3/år.

Gjennomgangen av tariffer var mindre innverknadsrik for å redusere vassforbruket, men hadde likevel stor økonomisk innverknad på vasstenestene. Medan inntektene frå vassforbrukarane i 1997 dekte rundt 70 % av kostnadene for forsyning og avløpsvatn, var tilsvarande tal i 2006 nærare 90 %. Vi er på god veg til å nå målet om full kostnadsdekning. Dette har gjort det mogleg å foreta sårt tiltrengte investeringar i infrastruktur for vasstenester, spesielt reinsing av avløpsvatn. Nyare evaluering av denne komponenten ser ikkje ut til å vere offentleg tilgjengeleg.

Resultata gjer det mogleg å konkludere med at å kombinere endringar i vassbruksåtferd, vasseffektivitetsteknologi og redusert lekkasje kan generere tilstrekkelege innsparingar for å gjere ny og kostbar vassforsyningsinfrastruktur unødvendig.

Byen er òg ein pådrivar for prosjekter for effektiv bruk, kvalitetsforsyning, fremjing av vatn frå springen, reinsing av avløpsvatn. Det fremjar òg bevaring og beskyttelse av økosystema knytte til vatn og økosystemtenestene dei tilbyr. I tillegg til å redusere vassforbruket, har kampanjen «We Take Care of Every Drop» som mål å gjere folkesetnaden merksam på samanhengen mellom vassforbruk og reduksjon av klimaendringar. Vatnet som brukast dagleg går gjennom ei rekkje energiintensive prosessar (lagring, transport, reinsing, reinsing...) som genererer CO2-utslepp. Innføring av vassbesparande teknologiar og endring av forbrukssvaner kan redusere desse utsleppa og bidra til å forbetra klimaet.

Målet om å redusere vassforbruket for alle typar forbrukarar kravde samarbeid frå eit breitt spekter av interessentar. Interessentane som deltok i initiativet inkluderte byen Zaragoza, Zaragoza Water Commission (som sjølv består av representantar for ulike kommunale avdelingar, borgargrupper, organisert sivilsamfunn og andre interessentar), ikkje-statlege organisasjonar (Ecology and Development Foundation, Foundation for a New Water Culture (FNCA) og San Valero Foundation), bedrifter og lokale innbyggjarar. I tett samarbeid med representantar for interessentane vart det mogleg å identifisere realistiske og akseptable vassverntiltak og nytta eksisterande kommunikasjonskanalar for å nå ut til medlemmer av dei ulike målgruppene. Gje innbyggjarane informasjon, midlar og insentiver til aktivt å forplikte seg til å spare vatn auka medvit om fordelane ved å bidra til dei overordna bevaringsmåla for byen.

Byrådet i Zaragoza samarbeider dessutan med NGO ECODES om ulike tiltak for å auke borgarnes medvit om viktigheita av å redusere vassforbruket og CO2-utsleppa samtidig. Målet er å skape eit nettverk av samarbeidande einingar som støttar haldningsskapande handlingar og gjev ein multipliserande effekt blant sine partnarar, sympatisørar og interessegrupper.

Suksessen til Zaragoza-tilnærminga ser ut til å ha i stor grad vore avhengig av implementeringa av følgjande tiltak:

• Arbeide direkte med interessentrepresentantar.
• Opprettalse av ei sentral samordningseining: I staden for å vere ei samling av fragmenterte, individuelle initiativer, sørgde etableringa av Zaragoza vasskommisjon for effektiv koordinering av konsultasjon, gjennomføring og evaluering av dei ulike aktivitetane, med sikte på å nå eit felles mål.
• Oppmuntre til offentleg deltaking: Innanriks vassforbruk vart identifisert som eit nøkkelområde der betydelege vasssparingar kunne gjerast, og dette dreiv involvering av dei lokale bebuarane i arbeidet til vasskommisjonen.
• Målretting mot bestemte sektorar: I staden for å fremje generiske vassbesparande meldingar, målretta medvitegjeringsaktivitetar bestemte brukargrupper med informasjon som var direkte relevant for deira verksemd eller livsstil. Utarbeidinga av retningslinjer for spreiing for ulike forbrukartypar førte òg til at eksplisitte fordelar og insentiver for redusert vassbruk vart tydeleg skissert og fremja.
• Leiande ved døme: Høgbruksgrupper og ålmenta ville sannsynlegvis ignorere haldningskampanjar viss dei følte at styresmaktene som var ansvarlege for vatn, ikkje var like forplikta til å forbetra sine eigne prestasjonar. Ved å tilby ein effektiv og påliteleg vass- og avløpsteneste var bedrifter og innbyggjarar meir tilbøyelege til å bidra sjølv.
• Oppnå politisk engasjement: Nøkkelinteressentkonsultasjon og offentleg deltaking for å redusere vassforbruket i Zaragoza vart spesielt nemnt i den kommunale strategiske planen, med gjennomføringa av mange aktivitetar som føregår gjennom lokale Agenda 21-kommisjonar. Eit støttande byråd tillét politiske forpliktingar, auka tilgjengelegheita av finansiering og ga midlar til å generere offentleg stoltheit i byens prestasjon gjennom arrangementer som Expo 08.

Deltaking av byen i følgjande prosjekter var òg relevant:

• "Switch — Sustainable Water Management Improves Tomorrow’s Cities’ Health", som driv innovasjon innan integrert urban vassforvalting i 12 byar over heile verd for å ytterlegare styrke byens forpliktalse til å forvalte vassressursane på ein berekraftig måte.
• Optimizagua — A Reference Model for the Efficient Management of Water (LIFE 2003 ENV/E/000164) er nominert som beste miljøprosjekt av EU.
• Aquanet (ES/07/LLP-LdV/TOI/149053), som resulterte i ei guidebok for effektiv vassforvalting.

I dei siste 10 åra sidan gjennomføringa av den andre vassforvaltings- og kvalitetsforbedringsplanen i Zaragoza, har det vore ei svært viktig økonomisk krise som har ført til ein betydeleg reduksjon i inntektene til lokale einingar. Dette har resultert i ein merkbar nedgang i investeringar av alle slag, og spesielt dei som er relaterte til vasssyklusen. Dette har ført til ei stabilisering av situasjonen, men den vidare forbetringa har i stor grad vorte bremsa ned.

Ei omfattande vurdering av kostnadene er ikkje offentleg tilgjengeleg. Nokre data er tilgjengelege for spesifikke tiltak.

Dei viktigaste fordelane med dei sette i verk tiltaka er redusert vassforbruk og tilhøyrande reduksjon i energiforbruket. Det bør også bemarks at forbetringane, avleia frå gjennomføringa av vassforvaltings- og kvalitetsforbedringsplanen og investeringsvolumet det innebar, førte til å vurdere at Zaragozas vassforsyning var i tilstrekkeleg tilstand. Det var ikkje behov for presserande forbetringar, noko som på ein eller annan måte bidro til at dei knappe økonomiske ressursane som var tilgjengelege for investeringar, fortrinnsvis skulle rettast mot andre sektorar som objektivt presenterte ein betydeleg dårlegare situasjon.

Kommunal forskrift for økoeffektivitet og kvalitet i integrert vassforvalting (februar 2011) vegleiar dei framtidige planane for vasssparing. Det er for tida under revidering. Målet er å justere somme aspektar som ans å vera uovervinnelege med erfaringane som er oppnådde sidan ikrafttredinga. Denne revisjonen representerer ikkje ei endring i dei generelle prinsippa som inspirerer nemnde forordning.

I samråd med det kommunale samfunnet Ecociudad Zaragoza, som er betrodd styring av sanitære tilhøve, er det beslutta å utarbeida ein strategisk plan som definerer kriteria og prioriterte tiltak for heile vasssyklusen i Zaragoza.

Zaragoza Water Saving City-programmet vart starta i 1996 og går føre seg framleis.

Vassforbruk er ein kontinuerleg prosess: Det er viktig å sørgje for kontinuitet i planlagde tiltak og sikre vedlikehald (t.d. for å avgrense lekkasjar) for å halde vassforbruket lågt.

Victor Bueno
Agencia de Medio Ambiente y Sostenibilidad
Ayuntamiento de Zaragoza
Casa Jiménez, 5
50004 Zaragoza, Spain
E-mail: vbueno@zaragoza.es 

Zaragoza kommune og SWITCH (Sustainable Water Management Improves Tomorrow Cities Health) prosjekt