Transport

Transport

Główne przesłania

• Skutki zmiany klimatu w sektorze transportu wiążą się z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi i hydrologicznymi, takimi jak ulewne deszcze, burze i ekstremalne wiatry, fale morskie, powodzie lub fale upałów. Te przejawy zmiany klimatu mają wpływ zwłaszcza na infrastrukturę transportową, a tym samym na sam transport, jego niezawodność i bezpieczeństwo.
• W ramach strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu działania w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu w transporcie będą realizowane w sposób zintegrowany z innymi inicjatywami Europejskiego Zielonego Ładu, takimi jak strategia na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności. Niniejsza strategia, wraz z planem działania, stanowi podstawę tego, w jaki sposób system transportowy UE może osiągnąć transformację ekologiczną i cyfrową oraz stać się bardziej odporny na zmianę klimatu. Kluczowym obszarem działań UE jest uodparnianie na zmianę klimatu finansowanej przez UE transeuropejskiej sieci transportowej. Oceny aspektów przystosowania się do zmiany klimatu związanych z transportem przedstawiono w sprawozdaniach EEA w ramach mechanizmu sprawozdawczego w zakresie środowiska transportowego.
• Innym ważnym obszarem jest aktualizacja norm regulujących bezpieczeństwo i wydajność infrastruktury w zmieniającym się klimacie, przeprowadzona we współpracy z europejskimi organizacjami normalizacyjnymi.

Skutki i podatność na zagrożenia

Transport jest integralną częścią gospodarki i społeczeństwa oraz odgrywa istotną rolę w codziennym życiu ludzi i przedsiębiorstw. Środki mające na celu zwiększenie odporności transportu i zmniejszenie podatności systemu transportowego na zmianę klimatu należy dostosować do wysiłków na rzecz uczynienia transportu mniej emisyjnym, zrównoważonym i inteligentniejszym.

Zmiana klimatu wpływa na sektor transportu na wiele sposobów. Większość skutków dotyczy ekstremalnych zjawisk pogodowych i hydrologicznych, takich jak ulewne deszcze, burze i ekstremalne wiatry, fale morskie, powodzie lub fale upałów, które mogą występować częściej w przyszłości z powodu zmiany klimatu. Te przejawy zmiany klimatu mają wpływ zwłaszcza na infrastrukturę transportową, a tym samym na sam transport, jego niezawodność i bezpieczeństwo.

Polityka mająca na celu wpływ transportu na zmianę klimatu, jego podatność na zagrożenia i przystosowanie się do niej (CCIVA) koncentruje się na wzmacnianiu odporności transportu na skutki zmiany klimatu zgodnie z wysiłkami na rzecz zminimalizowania wpływu transportu na środowisko i system klimatyczny.

Ramy polityki

Na szczeblu europejskim procesy polityczne w sektorze transportu są ukierunkowane głównie na łagodzenie zmiany klimatu i zmniejszanie wpływu transportu na środowisko, co jest korzystne dla przystosowania się do zmiany klimatu, a nie konkretnie dla przystosowania się do niej.

Biorąc pod uwagę systemowy charakter strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu, działania w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu w transporcie będą realizowane w sposób zintegrowany z innymi inicjatywami Europejskiego Zielonego Ładu, takimi jak strategia na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności. Niniejsza strategia na rzecz mobilności, wraz z planem działania, stanowi podstawę tego, w jaki sposób unijny system transportowy może osiągnąć transformację ekologiczną i cyfrową oraz stać się bardziej odporny na zmianę klimatu. Pakiet „Gotowi na 55” obejmuje wnioski ustawodawcze i inicjatywę polityczną w sprawie przeglądu unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS), w tym jego rozszerzenia na żeglugę, przeglądu przepisów dotyczących emisji lotniczych oraz ustanowienia odrębnego systemu handlu uprawnieniami do emisji dla transportu drogowego i budynków.

Uodparnianie na zmianę klimatu finansowanej przez UE transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T) zapewnia prawodawstwo UE w sprawie unijnych wytycznych dotyczących rozwoju sieci TEN-T. Proces oceny TEN-T przeprowadzony przez Komisję Europejską w 2019 r. doprowadził do zmiany rozporządzenia i odpowiednich wytycznych. Celem tego procesu oceny jest rozwój sieci transportowej, która jest wydajna, bezpieczna, inteligentna i zrównoważona, uwzględnia cyfryzację i przeciwdziała zmianie klimatu. Na podstawie wyników procesu oceny Komisja przygotuje i przedstawi zmienione rozporządzenie w sprawie TEN-T w listopadzie 2021 r.

Poprawa bazy wiedzy

Sprawozdanie 6. grupy roboczej II IPCC w sprawie zmiany klimatu z 2022 r.: Skutki, adaptacja i podatność obejmują podatność na zagrożenia i warianty adaptacyjne dla sektora transportu w ramach różnych rozdziałów, z perspektywy globalnej i kilku perspektyw regionalnych, w tym Europy, regionu Morza Śródziemnego i Arktyki. Transport jest postrzegany jako składnik szerszych agregatów, takich jak osiedla miejskie i kluczowe infrastruktury, głównie w związku ze wzrostem poziomu morza lub rozmrażaniem wiecznej zmarzliny. Zakłócenia w infrastrukturze transportowej są głównym czynnikiem ryzyka w ramach reprezentatywnego kluczowego ryzyka dla nisko położonych systemów przybrzeżnych oraz dla bezpieczeństwa żywnościowego, biorąc pod uwagę znaczenie światowego handlu żywnością. Oczekuje się, że w Arktyce transport stanie w obliczu doniosłych przemian spowodowanych zmianą klimatu: oczekuje się, że otwarcie nowych tras przyniesie nowe możliwości, a także nowe wyzwania, zarówno dla statków towarowych, jak i pasażerskich; Oczekuje się, że rozmrażanie wiecznej zmarzliny spowoduje poważne zakłócenia na arktycznych szlakach transportu lądowego, przy bardzo ograniczonym zakresie wdrażania skutecznych rozwiązań w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu.

Wiedza na temat CCIVA w transporcie w Europie jest stopniowo zdobywana i poszerzana dzięki badaniom finansowanym przez UE oraz regularnym procesom oceny przeprowadzanym przez renomowane organizacje, w tym raportom oceniającym IPPC, raportom UNEP GEO oraz raportom EEA dotyczącym mechanizmu sprawozdawczości w zakresie transportu i środowiska (TERM).

W sprawozdaniu IPPC AR5 wskazano, że w przypadku sektora transportu zaleca się strukturalne środki przystosowawcze, poprawę infrastruktury i zarządzanie ryzykiem związanym z klęskami żywiołowymi, natomiast niektóre działania przystosowawcze mogą wiązać się ze znacznymi dodatkowymi korzyściami, synergiami i kompromisami.

OECD odpowiada na wyzwania związane z przystosowaniem się do zmiany klimatu, wspierając rządy w planowaniu i wdrażaniu skutecznych, wydajnych i sprawiedliwych polityk w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu. W 2016 r. OECD, we współpracy z Międzynarodowym Forum Transportu, opublikowała sprawozdanie pt. „Adapting Transport to Climate Change and Extreme Weather” [Dostosowanie transportu do zmiany klimatu i ekstremalnych warunków pogodowych], w którym odniesiono się do podstawowych wyzwań, jakie zmiana klimatu stawia przed właścicielami infrastruktury transportowej. W niniejszym sprawozdaniu przeanalizowano strategie, które mogą pomóc władzom transportowym w zmniejszeniu ryzyka związanego z wydajnością sieci związanego ze zmieniającymi się ekstremalnymi wzorcami pogodowymi.

Aspekty przystosowania się do zmiany klimatu związane z transportem zostały również uwzględnione w sprawozdaniach EEA TERM.  W sprawozdaniu EEA pt. „Nature-based solutions in Europe: Polityka, wiedza i praktyka w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu i zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi uznaje zrównoważony transport miejski za integralną część dostosowanych i odpornych na zmianę klimatu miast. W sprawozdaniu EEA pt. „Adaptacja transportu do zmian klimatu w Europie” przeanalizowano obecne praktyki w zakresie przystosowania się do zmian klimatu w odniesieniu do transportu w krajach europejskich. Przedstawiono w nim przegląd wyzwań i stanu działań przystosowawczych, przegląd kilku inicjatyw w różnych krajach oraz wnioski dotyczące potencjalnych dalszych działań.

Projekty badawcze mające na celu przystosowanie transportu do zmiany klimatu były wspierane w ramach programu „Horyzont 2020”, a w szczególności w ramach wyzwań społecznych związanych z inteligentnym, ekologicznym i zintegrowanym transportem. Głównym celem projektu RESilient transport InfraSTructure to extreme events jest zwiększenie odporności operacji transportowych na naturalne i spowodowane przez człowieka zdarzenia ekstremalne. Inny projekt, FOr RESilient transport networks against Extreme Events, ma na celu zwiększenie odporności krytycznych elementów infrastruktury transportu multimodalnego, takich jak mosty, tunele i terminale. Celem projektu GIS-based Infrastructure Management System for Optimized Response to Extreme Events on Terrestrial Transport Networks jest zaprojektowanie, zatwierdzenie i wdrożenie holistycznych metod, strategii, narzędzi i interwencji technicznych w celu znacznego zwiększenia odporności infrastruktury transportu lądowego. opracowanie systemu wspomagania decyzji w celu zwiększenia odporności infrastruktury transportowej w oparciu o łączne wykorzystanie czujników naziemnych i powietrznych; Zaawansowane narzędzia do modelowania to główny cel projektu PANOPTIS.

Wspieranie inwestycji i finansowania

W wieloletnich ramach finansowych (WRF) całkowity przydział środków na program „Łącząc Europę – Transport” wynosi 12,8 mld EUR na cały okres programowania 2021–2027. Środki te mają zostać zainwestowane w rozwój infrastruktury transportowej i zwiększenie jej odporności, w tym sieci TEN-T.

Projekty transportowe na szczeblu krajowym, których celem jest między innymi zwiększenie odporności transportu na zmianę klimatu, będą wspierane finansowo z unijnych instrumentów finansowych polityki spójności za pośrednictwem programów operacyjnych. Całkowity przydział wkładu UE na cały okres programowania wyniesie 274,3 mld EUR.

W poprzednim okresie finansowania 2014–2020 polityka spójności była wspierana z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, a wśród priorytetów inwestycyjnych istotnych dla przystosowania się do zmiany klimatu w transporcie znalazły się: „Infrastruktura sieciowa w transporcie i energii” o łącznym budżecie 67,3 mld EUR oraz „Przystosowanie się do zmiany klimatu i amortyzator; zapobieganie ryzyku” o budżecie 43,2 mld EUR. Komisja Europejska opublikowała notę informacyjną na temat zmiany klimatu i dużych projektów, w której przedstawiono wymogi i wytyczne dotyczące dużych projektów związane ze zmianą klimatu.

Projekt Civitas SUMP plus, finansowany w ramach programu „Horyzont 2020”, pomaga obywatelom każdej wielkości we wdrażaniu planów zrównoważonej mobilności miejskiej. Projekt ten tworzy nowe podejścia i narzędzia w sześciu "laboratoriach miejskich", takich jak Antwerpia w Belgii i Platanias w Grecji. Dobre praktyki i wnioski wyciągnięte z tych laboratoriów zostaną przekazane politykom, praktykom i naukowcom w państwach członkowskich oraz do materiałów i narzędzi przewodnich.

Kontynuacją programu „Horyzont 2020” jest program w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont Europa” na lata 2021–2027, którego całkowity budżet wynosi 95,5 mld EUR. Struktura programu składa się z czterech priorytetów badawczych. W ramach priorytetu „Globalne wyzwania i europejska konkurencyjność przemysłowa” projekty w sektorze transportu będą finansowane w ramach tematu „Klimat, energia i mobilność”, a ich całkowity budżet wyniesie 15,1 mld EUR.

Kompleksowy przegląd można znaleźć na stronie poświęconej finansowaniu przez UE działań przystosowawczych.

Wspieranie wdrażania

Ważnym środkiem zmniejszającym podatność transportu w UE na zmianę klimatu jest opracowanie i szerokie stosowanie norm dotyczących infrastruktury odpornej na zmianę klimatu. Infrastruktura transportowa jest podstawą systemu transportowego, a stosowanie tych norm pomoże zapewnić odporność infrastruktury na szkodliwe skutki zmiany klimatu, takie jak powodzie, silny wiatr lub ekstremalnie wysokie temperatury. Komisja współpracowała z europejskimi organizacjami normalizacyjnymi w celu aktualizacji norm regulujących bezpieczeństwo i wydajność infrastruktury w zmieniającym się klimacie. Na początku 2015 r. utworzono grupę koordynacyjną CEN-CENELEC ds. przystosowania się do zmiany klimatu w następstwie mandatu UE do przeglądu i opracowania norm dotyczących infrastruktury odpornej na zmianę klimatu. W pierwszej fazie tego wniosku o normalizację wybrano 13 norm do przeglądu przez komitety techniczne, z czego dwie normy, a mianowicie elektryczne i elektroniczne zastosowanie dla kolei i sprzętu do obsługi naziemnej statków powietrznych, związane z sektorem transportu. W drugim etapie, który rozpoczął się pod koniec 2017 r., kontynuowano przegląd norm. Jednocześnie opracowano przewodnik CEN-CENELEC dotyczący uwzględniania przystosowania się do zmiany klimatu w normach, aby wesprzeć komitety techniczne w przeglądzie norm w odniesieniu do zmiany klimatu. Komisja zachęca państwa członkowskie do angażowania normalizacji krajowej we wdrażanie krajowych strategii przystosowawczych.

Komisja Europejska wspiera zrównoważoną mobilność miejską poprzez promowanie koncepcji planów zrównoważonej mobilności miejskiej (SUMP), która została przedstawiona w komunikacie „Razem na rzecz konkurencyjnej i zasobooszczędnej mobilności miejskiej”. Ogólnym celem SUMP jest poprawa jakości życia obywateli poprzez zajęcie się głównymi wyzwaniami transportowymi związanymi ze środowiskiem w miastach, takimi jak zanieczyszczenie powietrza/hałas, zmiana klimatu i integracja nowych usług w zakresie mobilności. Wdrożenie SUMP gwarantuje, że system transportowy będzie bardziej zróżnicowany i przyjazny dla środowiska, dzięki czemu będzie również bardziej odporny na skutki zmiany klimatu. Zmienione wydanie wytycznych dotyczących opracowania i wdrożenia planu zrównoważonej mobilności miejskiej opracowano w wyniku rocznego procesu angażowania zainteresowanych stron.

MRE adaptacji

Ogólnoeuropejskie procesy monitorowania, sprawozdawczości i oceny w sektorze transportu odbywają się głównie w odniesieniu do łagodzenia zmiany klimatu, a mianowicie intensywności emisji dwutlenku węgla w transporcie i emisji gazów cieplarnianych (sprawozdawczość dla UNFCCC), wykorzystania odnawialnych źródeł energii w transporcie lub efektywności środowiskowej transportu. Nie istnieje ogólnoeuropejska, obowiązkowa i oparta na prawodawstwie sprawozdawczość zawierająca przegląd skutków, podatności na zagrożenia i dostosowania transportu w państwach członkowskich UE.

W przyszłości wdrażanie planów zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich powinno być regularnie monitorowane i oceniane zgodnie z wytycznymi SUMP, aby zmaksymalizować skuteczność i wartość dodaną dla jakości życia w miastach oraz dostosowania transportu do zmiany klimatu.