Gjennomføring av den integrerte hovudplanen for kysttryggleik i Flandern

Den flamske kystlinja er 67 km lang og består hovudsakleg av sandstrender. Den omfattar 460 hektar sanddyner som gjev naturleg forsvar mot havet og er beskytta og forvalta av Kystdivisjonen (del av Direktoratet for maritime tenester og kyst — flamske regjeringa) med ein visjon om berekraftig bruk og utvikling.

Kystlinja er intensivt brukt, inkludert ti kystbyar og byar, beskytta med sjøveggar. Blant desse er Zeebrugge og Ostande vertskap for viktige kommersielle hamner med knyta til industriområde. Dei same byane, saman med Nieuwpoort og Blankenberge, er òg staden for viktige fritidshamner. Forutan menneskeleg aktivitet omfattar den flamske kysten òg verdifulle naturområde, som tidvasssinnløpet ved grensa til Nederland, kalla Zwin. Vidare dannar lågtliggande polders i innlandet eit 15 km breitt flaumutsett område der ca 400.000 menneske bur.

Innleiande sårbare punkter i kystforsvaret var vurdert i ei undersøking utført av Kystdivisjonen for utarbeiding av hovudplanen. Studien hadde vist at omtrent ein tredjedel av den flamske kystlinja ikkje var tilstrekkeleg beskytta mot alvorlege stormhendingar (dvs. dei med ein sannsyn på 0,1 % per år). Havnivåstiging og andre klimaendringar relaterte effektar (til dømes endring i storm og nedbørsintensitet og frekvens) kan forverre denne sårbarheita. I gjennomføringsfasen av hovudplanen har tryggingsnivået for heile den flamske kysten vorte revurdert gjennom periodisk analyse (kvart 6. år) og etter alvorlege stormhendingar, oppdatering av flaumkart og berekning av gjenverande risiko etter gjennomføring av tiltak.

Hovudmålet med masterplanen for kysttryggleik, godkjend i 2011, er å forbetra forsvaret av den flamske kysten frå verknadene av stormar (opptil 1000 års returperiode) og havnivåstiging (+ 30 cm) innan 2050. Langsiktige mål, med tanke på dei nye utfordringane som klimaendringane medfører og oppdaterte prognosar for havnivåstiging, er no vurdert i prosjektet «Kustvisie». Den vart lansert i 2017 og har som mål å beskytte kysten etter 2050.

Tiltaka planleggast med tanke på kystens dynamiske natur, med eit overordna siktemål om ei berekraftig utvikling av kystområdet. Miljømessige, økonomiske, sosiale, kulturelle og rekreasjonsmessige mål inngår i planen for å finne ein balanse mellom alle komponentar og med samfunnsmessig deltaking og interessentanes engasjement.

I mars 2007 initierte Kystdivisjonen ein integrert hovudplan for kysttryggleik (Masterplan Kustvegligheid) for å beskytte Flandern mot ekstreme flaumhendingar i dag og i framtida (2050). Ekstreme flaumhendingar vart definerte som dei som er forbunde med stormar med ein returperiode på 1: 1000 år. Hovudplanen tek sikte på å sikre same beskyttelsesnivå under noverande forhold og i tilfelle ei havnivåstiging på + 30 cm innan 2050.

Før hovudplanen vart ferdigstilt, var ein beredskapsplan for gjennomføring av dei fleste kritiske arbeid på plass mellom 2004 og 2010. Dette gjorde det mogleg å løyse dei fleste presserande problemar og dekkje kortsiktige risikoar. Desse risikoane vart kartlagde ved ein studie som var ein del av Master Plan-utdjupinga. Spesielt har sett i verk naudtiltak gjeve beskyttelse mot stormar med minst 1:100 års returperiode langs heile kystlinja.

Den flamske regjeringa godkjende hovudplanen for kysttryggleik 10. juni 2011, etter at den vart godkjend av dei ti flamske kystbyane og kystsamfunna.

Arbeidet starta i 2011. Ambisjonen er å beskytte dei mest kritiske områda så snart som mogleg. Nettstaden Kustvegligheid gjev informasjon om konkrete tiltak som er planlagt i kvart kystsamfunn, samt den relative framdrifta i arbeidet. Hovudplanen inneheld både grøne og grå tiltak.

Grøne tiltak består av strand og sanddyne næring. Tillatinga frå den føderale regjeringa, etter miljøkonsekvensanalyse, gjer det mogleg å trekkje ut om lag 20 millionar kubikkmeter sand — henta frå den belgiske delen av Nordsjøen — over ein periode på 10 år, og dermed fullt ut støtte strand og sanddyne næring. Strender og sanddyner overvakas kvart år for å tilpasse si leiing tilsvarande. Strandnæringseffekt vurderast periodisk ved hjelp av ein 6-årig plan for å reagere på framleis førekomande erosjon og takle framtidig havnivåstiging. Volumet som trengst for vedlikehald er anslått til rundt 500.000 kubikkmeter per år.

I perioden 2011-2018 vart planlagde strandnæringar og reparasjonar frå store stormskadar (t.d. etter «Sinterklaas»-stormen i 2013 eller «Dieter»-stormen i 2017) gjennomført i risikoområda identifisert i hovudplanen. Andre mindre næringsintervensjonar vart gjennomført andre stader for å styrkje heile kystområdet. Vidare, foreshore påfylling vart gjennomført i oktober 2017 på Nieuwpoort. Denne fjæra næringa tek sikte på å sikre stabilisering og vekst av ei blid tidvassstrand (våt strand). Dette fungerer som ein naturkompensasjonsintervensjon for arbeid utført i og rundt hamna i Oostande. På den andre sida forsterkar det inngrep som utførast i dei nærliggande strandseksjonane, og forseinkar erosjonen av stranda.

Sandpåfylling eller hydraulikkfylling utførast så mykje som mogleg på ein miljøvennleg måte, for å minimere mogleg forstyrring av kystøkosystemet. Eit overvåkingsprogram vart sett i verk for større prosjekter for å vurdere miljøpåverknaden umiddelbart etter at arbeida var fullført og etter utviklinga av miljøgjenvinninga med tida.

Grå tiltak (som renovering av sjø-dike og stormveggar) er sett i verk i område der strandnæring ikkje kunne oppfylle dei ønskte tryggingsstandardane. Desse beskyttelsetiltaka er utforma for å minimere høgda og optimalisere deira romlege integrasjon, og forbetra rekreasjonshøve. I Oostande vart forsterkning og renovering av Albert I promenaden, med ein mobil storm surge barriere ferdigstilt i 2012. Promenaden vart kopla til den ferdig renoverte Zeeheldenplein (sjøheltar torget). Dette er eit "bølgjedempande" torg som beskyttar byen og tilbyr, som eit døme på attraktiv arkitektur, rekreasjonshøve. Tiltaket er ein del av ein breiare plan for å beskytte byområdet i fare for flaum. Dette inkluderer regelmessig strandnæring og opprettalsen av ei ny stor strand beskytta av ei demning bygget vinkelrett på kysten.

Stormveggar på renoverte diker vart bygget på Wenduine (2015) samt i Marina of Blankenberge (fullført i 2019), kombinert med ei fullstendig fornying av dei to områda. Arbeida for utvidinga av dika som beskyttar Zwin, det mest kjende naturreservatet på flamske og nederlandske kysten, starta i 2016 og vart fullført som ein viktig del av dei store arbeida for å bevare dette reservatet. I 2018 byrja bygginga av ein roterande stormflodstålbarriere i hamnekanalen Nieuwpoort, for å beskytte byen og innlandet mot høge vasstandar under tunge stormar. Arbeidet vil ta meir enn tre år.

I 2019 vart det utført flere studiar for å utforma nødvendige tiltak mot stormar i Zeebrugge, Mariakerke-Raversijde (Oostande) og Oostande (samband til Zeeheldenplein). Desse prosjekta er planlagde å starte opp i 2020.

Med tanke på den dynamiske utviklinga av den flamske sandkysten, utførast ei omfattande evaluering av dei sette i verk tiltaka kvart sjette år for å sikre at alle kystseksjonane, identifisert i hovudplanen, oppfyller følgjande tryggingsstandardar:

• På stormtoppen må sjøvatnets straumningssnøggleik som kan køyre over tryggingslinja ikkje overstige 1 l/m/s, slik at stabiliteten til tilstøytande bygningar ikkje er truga.
• Eventuell erosjon av sanddynene under stormen må ikkje strekke seg til det første bustadsområdet.
• Volumet av dei gjenverande sanddynene etter stormpåverknaden skal vera tilstrekkeleg til å unngå brot i sanddynenes belte.
• Foringa av sjø dike bør halde fram med å vere stabil under ein storm for å unngå brot.

Kysterosjon og effektane av nye stormar følgjast nøye gjennom fly som flyr over stranda (to gonger i året) og sanddyneområde (ein gong kvart tredje år). Ved hjelp av LiDAR-teknologi (Light Detection And Ranging) opprettast høgdekart over strendene og sanddynene, noko som gjev kontroll over kysterosjon og planstyringsintervensjonar.

Den andre vurderinga blei ferdigstilt i 2017. Den avdekte at beskyttelsesnivået har auka kraftig i dei områda der alle planlagde tiltak er gjennomført. På enkelte andre stader, der tiltaka enno ikkje er gjennomført fullt ut eller krev konstant næring, oppnås ikkje tryggingsnivåa fullt ut. Det neste trinnet mot kysttryggleik er tryggingsvurderinga av eksisterande hamneinfrastrukturar som låsar og portar til ei stormhending på 1000 år (tilsvarar ein sannsyn for førekomst av ein slik storm på 0,1 % i eit år).

Under utarbeidinga av hovudplanen vart det lagt særleg vekt på kommunikasjon og deltaking av interessentar (inkludert spørjeskjema, presentasjonar, brosjyrar, nyhendebrev, etc.). Interessentkonsultasjonen vart særleg gjennomført ved hjelp av ein styringskomité og eit rådgivande utval. Styringskomiteen består av representantar for ulike regjeringar og administrasjonar på provinsielt, flamsk og belgisk nivå. Det rådgivande styret består av direkte og lokale interessentar frå kystsamfunn og byar, naturorganisasjonar, yachtklubbar, strandklubbar og den lokale økonomien, inkludert horeca (hotell, restaurant og catering). Dei same høyringsinstansane er òg involvert i gjennomføringsfasen av hovudplantiltaka. Vidare utviklast eit kommunikasjonsprogram, inkludert informasjon retta mot det breie publikum. Den dekkjer framdrift i arbeidet og publisering av nettstaden Kustvegligheid som gjev informasjon om planlagde og gjennomførte tiltak.

Hovudplanen identifiserer tydeleg dei mest kritiske områda i kystsystemet, noko som gjer det mogleg å optimalisere ressursbruken og fokusere på reelle prioriteringar. Andre suksessfaktorar er:

• vedtaking av ei integrert tilnærming, basert på integrering av grøne vernetiltak (næring frå strender og sanddyner) og grå (veggar for stormretur, utviding av sjøveggar med stillehavsbasseng, barriere mot stormflod),
• kombinasjonen av vernetiltak og byrekvalifiseringstiltak, til dømes i byen Oostande, der kystvern er integrert med hamneforbedring, renovering av strandpromenaden og bygging av underjordisk parkering,
• vedtakinga av eit dobbelt tidsperspektiv, herunder både det kortsiktige synspunktet som tek sikte på å forbetra verna av område som for tida er i fare, og eit langsiktig perspektiv (2050), som tek sikte på å gje det ønskte vernenivået også i framtida. I dette samband vil Kystvisjonsprosjektet gje ein lengre siktvisjon av flamsk kystlinje med ei tidshorisont fram til 2100.
• brei deltaking frå råka partar, både i utformings- og gjennomføringsfasane av hovudplanen.

Kystvernplanen er ganske ambisiøs og krev derfor kontinuerleg engasjement og teknisk-finansiell støtte. Dette er naudsynt i framtida for ikkje å avgrense full gjennomføring av identifiserte tiltak. Det skal òg leggjast særleg vekt på overvåking og vurdering av moglege økologiske effektar av planlagde tiltak, herunder særleg strandnæring.

Gjennomføringa av nokre tiltak møtte lokale bekymringar, til dømes ved Nieuwpoort, for den nyleg planlagde stormflodbarrieren. Ytterlegare tiltak vart sett i verk i dette tilfellet for å møte både miljøhensyn (innblanding av kontrollbygningen med fuglar) og fritidsbåtsektorens krav (auke av straumningssnøggleik på grunn av innsnevring av seksjonen). Ved å senke høgda på kontrollbygningen og fullføre den med eit ikkje-reflekterande lag, vart krava frå fuglelivsspesialistane oppfylt. Ved å legge til ekstra stikkrenner i distansen til stormflodbarrieren, vart innsnevringa av den våte seksjonen redusert med ein reduksjon av straumningssnøggleiken gjennom passasjen.

Den totale investeringskostnaden av den flamske regjeringa i hovudplanen for kysttryggleik er ca 300 millionar euro. Denne berekninga inkluderer ikkje kostnadar knytte til den arkitektoniske utviklinga av grå beskyttelsestiltak som tek sikte på å bevare eller til og med forbetra dei lokale arkitektoniske og rekreasjonsverdiane. Desse utgiftene dekkast av kystkommunane. Vedlikehaldskostnadane for dei nye strendene (dvs. bevaring av tryggingsforhold etter strandnæring) er rundt 8 millionar euro per år.

Hovudfordelane er knytte til hovudmålet i hovudplanen, det vil seie å beskytte kystsamfunn mot stormhendingar med ein årleg sannsyn på 0,1 %, under noverande tilstand og ved havnivåstiging (opptil 30 cm innan 2050). Kystvern inneber å oppretthalde aktiv verksemd i kystområda, herunder særleg: bustadbruk av kystområde, turisme, hamn og industriverksemd. Breiare strender og utforming av sjøveggar som optimaliserer integrasjonen i det eksisterande kystområdet, vil sannsynlegvis gje fordelar når det gjeld turisme. Overvåking av prosjekter og studiar som utførast for å vurdere miljøpåverknaden av tiltak og effektiviteten av dei implementerte løysingane, gjev nyttig informasjon for forskingsføremål og framtidige leiingsaktivitetar.

Hovudplanen er i samsvar med måla i det europeiske flaumdirektivet (2007/60/EF).

Kysttryggleiksmasterplanen er integrert i tilpasningstiltaka i den belgiske nasjonale klimaendringsstrategien og utdjupa i handling 1.34 i den flamske delen av den belgiske nasjonale tilpasningsplanen.

Arbeidet starta i 2011 og går føre seg framleis. Tidleg i 2020 vart 2/3 av totalbudsjettet lagt ut på anbod.

Hovudplanens beskyttelsesmål er sett for å beskytte flamske kystområde innan 2050. Utover denne horisonten vart eit nytt prosjekt (Kustvisie) lansert i 2017 for å halde den flamske kysten trygg, eksplisitt vurderer nye utfordringar som følgje av klimaendringar.

Peter Van Besien
Flemish Government
Agency for Maritime and Coastal Services, Coastal Division
E-mail: peter.vanbesien@mow.vlaanderen.be

Kustvegligheid (Coastal Safety) og Masterplan Kustvegligheid (Masterplan for kysttryggleik).