Budynki

Budynki

Główne przesłania

• Budynki mogą być podatne na zmianę klimatu, co może mieć wpływ zarówno na cechy konstrukcyjne budynku, jak i na warunki wewnętrzne budynku. Niezdolność do właściwej regulacji temperatury w pomieszczeniach może prowadzić do dyskomfortu termicznego dla użytkowników, co może mieć negatywny wpływ na zdrowie, samopoczucie i produktywność.
• UE pracuje nad rozwiązaniem tego problemu na kilku frontach. Działała na rzecz promowania włączenia przystosowania się do zmiany klimatu do norm budowlanych, ustanowiła dyrektywy mające na celu zwiększenie efektywności energetycznej i efektywności energetycznej oraz opracowała politykę zachęcającą do renowacji budynków, która prowadzi do poprawy efektywności wykorzystania zasobów i energii. W marcu 2023 r. Komisja Europejska opracowała wytyczne na szczeblu UE dotyczące odporności budynków na zmianę klimatu.
• Wiedza na temat sposobów zwiększenia odporności środowiska zbudowanego jest aktualizowana i rozwijana w ramach różnych programów badawczych, a UE oferuje wsparcie finansowe, na przykład za pośrednictwem nowego europejskiego Bauhausu, na innowacyjne pomysły i rozwiązania.

Skutki i podatność na zagrożenia

Budynki mogą być podatne na zmiany klimatu. Przyszłość może doprowadzić do zwiększonego ryzyka zawalenia się, degradacji materiałów budowlanych, a nawet integralności strukturalnej budynków, znacznej utraty wartości z powodu większej liczby burz, śniegu lub uszkodzeń osiadania, wkraczania wody, pogarszającego się klimatu wewnętrznego i skrócenia żywotności budynku. Nowe i istniejące budynki należy poddać ocenie pod kątem odporności na obecne zagrożenia i przyszłe zmiany klimatu oraz odpowiednio zaplanować lub zmodernizować.

Oprócz wpływu na cechy konstrukcyjne budynku, zmiana klimatu może wpływać na warunki, w których ludzie żyją, pracują i wchodzą w interakcje w pomieszczeniach. Użytkownicy budynków muszą korzystać z systemów ogrzewania i chłodzenia, aby poradzić sobie z dyskomfortem cieplnym spowodowanym ekstremalnymi temperaturami.

Ramy polityki

Strategia UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu obejmuje szereg działań mających na celu wyeliminowanie podatności środowiska zbudowanego na zmianę klimatu, przy jednoczesnym uwzględnieniu przekrojowego znaczenia budynków w ramach europejskiej polityki przeciwdziałania zmianie klimatu. Strategia wskazuje na potrzebę poprawy gotowości budynków na zmianę klimatu. Ponadto w strategii uwzględniono rolę budynków w przystosowaniu się do zmiany klimatu na dużą skalę, na przykład w ograniczaniu efektu miejskiej wyspy ciepła za pomocą zielonych dachów i ścian, a także potrzebę dokładniejszych prognoz dotyczących wpływu zmian klimatu na środowisko zbudowane. Na poziomie budynków decyzje dotyczące polityki inwestycyjnej muszą opierać się na solidnych danych klimatycznych, w tym na decyzjach dotyczących renowacji podejmowanych na poziomie gospodarstw domowych. Jeśli chodzi o ubezpieczenie budynków, kluczowym priorytetem strategii jest zlikwidowanie luki w zakresie ochrony klimatu w odniesieniu do infrastruktury i środowiska zbudowanego. Kluczowe znaczenie ma również powiązanie między wodą a energią, a sektor budowlany może pomóc w wyeliminowaniu związanych z tym podatności na zagrożenia.

W strategii priorytetowo potraktowano rozwiązania oparte na zasobach przyrody, takie jak zielone dachy i ściany, które mogą pomóc w ograniczeniu niewłaściwej adaptacji, której to praktyki zaleca się unikać w strategii. Na przykład w budynkach rozwiązania oparte na zasobach przyrody mogą stanowić zrównoważoną alternatywę dla wyłącznego wykorzystania klimatyzacji do chłodzenia. Środki w zakresie zielonej infrastruktury (zielone korytarze, zielone obszary miejskie, drzewa w miastach, a także zielone dachy i ściany) mogą zwiększyć odporność środowiska zbudowanego, zwłaszcza gdy zostaną włączone do planowania urbanistycznego i połączone z rozwiązaniami opartymi na zasobach przyrody.

Wyraźnie przewidziano włączenie strategii w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu i komunikatu w sprawie fali renowacji z 2020 r. W ramach Europejskiego Zielonego Ładu fala renowacji ma na celu podwojenie wskaźników renowacji w ciągu najbliższych dziesięciu lat oraz zapewnienie wyższej efektywności energetycznej i zasobooszczędności. Jeżeli chodzi o przystosowanie się do zmiany klimatu, wskazuje się w nim na potrzebę dokonania przeglądu norm dotyczących ogrzewania i chłodzenia w budynkach, przy jednoczesnym uwzględnieniu osób znajdujących się w trudnej sytuacji i poprawie gotowości społeczeństwa na fale upałów. Jest to dalej realizowane w zaleceniu z 2020 r. w sprawie ubóstwa energetycznego, również w ramach fali renowacji.

W 2021 r. rozpoczęto przegląd kryteriów zielonych zamówień publicznych z 2016 r. w odniesieniu do budynków biurowych (w ramach fali renowacji). Obejmuje on kryteria odporności na zmianę klimatu i opiera się na wskaźnikach opracowanych w ramach nowych europejskich ram dotyczących zrównoważonych budynków. Ten ostatni, zainicjowany w 2020 r., ma na celu ocenę efektywności budynków w zakresie zrównoważonego rozwoju w całym cyklu ich życia, w oparciu o szereg wskaźników obejmujących ekstremalne zagrożenia dla zdrowia i komfortu cieplnego, zrównoważone odwadnianie i zużycie wody.

Polityki UE związane z ogrzewaniem i chłodzeniem budynków przedstawiono na stronie „Zdrowie” Climate-ADAPT. Wytyczne w tym zakresie zawarto w dyrektywie w sprawie charakterystyki energetycznej budynków i dyrektywie w sprawie efektywności energetycznej.

Poprawa bazy wiedzy

Sprawozdanie 6. grupy roboczej II IPCC w sprawie zmiany klimatu z 2022 r.: Skutki, adaptacja i podatność obejmują podatność na zagrożenia i możliwości adaptacji do środowiska zbudowanego, zarówno z perspektywy globalnej, jak i kilku perspektyw regionalnych (w tym Europy i regionu Morza Śródziemnego), a także w ramach szerszych agregatów, takich jak osiedla miejskie, zdrowie i podnoszenie się poziomu mórz.

Fizyczne zagrożenia dla budynków spowodowane zmianą klimatu to pożary lasów, topnienie wiecznej zmarzliny i podnoszenie się poziomu mórz, co stanowi poważną podatność na zagrożenia dla wielu nisko położonych miast przybrzeżnych, w tym miast europejskich. Środowisko zbudowane jest zatem postrzegane jako obszar pilnych działań dostosowawczych, takich jak przegląd przepisów budowlanych w perspektywie bardziej odpornej na zmianę klimatu; stosowanie innowacyjnych podejść do budownictwa; lub nawet przeniesienie do bezpieczniejszych obszarów, gdy wyczerpane zostaną możliwości ratowania niektórych osiedli znajdujących się w bardzo trudnej sytuacji. Zgłaszane nierównomierne efekty dystrybucyjne środków przystosowawczych, którymi należy się zająć w ramach polityki sprawiedliwej adaptacji, obejmują wyższe koszty, pogorszenie warunków życia w pomieszczeniach (zwłaszcza w przypadku osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, ze względu na gorsze materiały budowlane dostępne dla osób ubogich, oraz przystosowanie się do gentryfikacji spowodowanej zmianą klimatu. W sprawozdaniu specjalnym IPCC w sprawie globalnego ocieplenia o 1,5 °C omówiono skutki zmiany klimatu i możliwości przystosowania się do niej w sektorze budowlanym, które mogą przyczynić się do ograniczenia ocieplenia do 1,5 °C.

Audyt miejski Eurostatu dostarcza opartych na wskaźnikach informacji na temat zdolności adaptacyjnych miast, w tym infrastruktury i budynków. Przeglądarka map adaptacji miejskiej zapewnia wskaźniki, np. uszczelnianie gleby i zielone obszary miejskie.

Atlas miejski z usługi programu Copernicus w zakresie monitorowania obszarów lądowych zapewnia zharmonizowane informacje na temat pokrycia terenu i map użytkowania gruntów w kilkuset miastach i ich otoczeniu.

W ramach programu Komisji Europejskiej w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont 2020” wiedza na temat przystosowania się do zmiany klimatu w infrastrukturze budowlanej jest jednym z tematów objętych programem prac. Projekt RESIN pomaga miastom opracować solidne strategie przystosowawcze dotyczące ich najbardziej krytycznej infrastruktury. W ramach projektuEU-CIRCLE opracowuje się ogólnounijne ramy wsparcia kluczowej infrastruktury, która ma być przygotowana na zagrożenia naturalne, w tym zmianę klimatu. Celem projektu ABC21 jest zbadanie najlepszych zrównoważonych projektów dla ciepłych stref klimatycznych w celu uwolnienia ich potencjału rynkowego i badawczego. Projekt koncentruje się na podejściu do projektowania bioklimatycznego, niskoenergetycznych technikach chłodzenia i lokalnych materiałach budowlanych już stosowanych w cieplejszych częściach świata, takich jak Afryka, które można zidentyfikować i dostosować do innych regionów geograficznych.

Więcej informacji na temat przystosowania się do zmiany klimatu w miastach można znaleźć na stronie Climate-ADAPT Urban.

Wspieranie inwestycji i finansowania

Finansowanie UE na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu jest wspierane przez wieloletnie ramy finansowe na lata 2021–2027, które zapewniają włączenie działań w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu do wszystkich głównych programów wydatków UE.

Finansowanie UE mające na celu wspieranie odporności infrastruktury, w tym budynków, jest organizowane głównie w ramach polityki spójności, w szczególności za pośrednictwem europejskich funduszy rozwoju regionalnego.

Fundusz Solidarności UE interweniuje w sytuacjach nadzwyczajnych po poniesieniu szkody. Finansowane mogą być również wydarzenia związane ze zmianą klimatu.

Począwszy od 2021 r. program badawczy „Horyzont Europa” obejmuje budynki w ramach celu 4 „Wydajne, zrównoważone i sprzyjające włączeniu społecznemu wykorzystanie energii” w klastrze 5 „Energia i mobilność w dziedzinie klimatu”. Termin składania wniosków upłynął we wrześniu 2023 r. w odniesieniu do dwóch tematów w ramach celu 4 tego programu, koncentrujących się odpowiednio na uodparnianiu budynków historycznych na zmianę klimatu i na odporności budynków znajdujących się w trudnej sytuacji na zdarzenia zakłócające; w związku z tym nowe projekty dotyczące adaptacji budynków mogą być finansowane w nadchodzącej zimie. Budynki są jednym z obszarów działania, na które ukierunkowana jest misja UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu w ramach programu „Horyzont Europa”, który promuje „mobilizację funduszy dostępnych na falę renowacji w celu modernizacji i uodpornienia na zmianę klimatu budynków publicznych i mieszkań socjalnych, dzięki czemu będą one zasobooszczędne i energooszczędne, zdrowe i zgodne z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym” w duchu integracji zasad fali renowacji i strategii przystosowania.

Inne rodzaje dostosowania finansowania UE w sektorze infrastruktury to dotacje z Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Europejski Bank Inwestycyjny aktywnie promuje odporność na zmianę klimatu w finansowanych projektach.

Ubezpieczenia mają na celu finansowe zrekompensowanie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi, które prawdopodobnie wzrosną z powodu zmiany klimatu. Ochrona ubezpieczeniowa jest bardzo ważnym instrumentem przystosowania się do zmiany klimatu w sektorze infrastruktury, w tym budynków.

Kompleksowy przegląd można znaleźć na stronie poświęconej finansowaniu przez UE działań przystosowawczych.

Wspieranie wdrażania działań dostosowawczych

Od 2014 r. europejskie organizacje normalizacyjne, CEN i CENELEC, propagują uwzględnianie przystosowania się do zmiany klimatu w normach budowlanych, wspierając ich rozwój i harmonizację w celu uwzględnienia skutków zmiany klimatu, postępu technologicznego i potrzeb społecznych w decyzjach inwestycyjnych, zgodnie z mandatem Komisji Europejskiej.

Czerpiąc inspirację z twórczego ruchu sprzed stu lat, UE uruchomiła w ramach inicjatywy „Fala renowacji” nowy europejski Bauhaus jako platformę wspierającą kreatywne współtworzenie nowych rozwiązań na rzecz zrównoważonego i pięknego środowiska zbudowanego w UE. Inicjatywa ma na celu ułatwienie wymiany pomysłów na temat bardziej przystępnych cenowo, dostępnych zrównoważonych przestrzeni życiowych, mobilizując kreatywność projektantów, architektów, inżynierów, naukowców, studentów i inspirowanych ludzi z dowolnego środowiska, z myślą o ostatecznej poprawie jakości naszego doświadczenia życiowego. Zapewni również wsparcie finansowe w drodze doraźnych zaproszeń do składania wniosków i programów przewidzianych w wieloletnich ramach finansowych. Faza początkowa doprowadziła już do kilku pierwotnych uwag, na podstawie których Komisja Europejska wydała komunikat 15 września 2021 r.

Porozumienie Burmistrzów w sprawie Klimatu i Energii zapewnia wsparcie dla działań przystosowawczych w kontekście miejskim. Więcej informacji można znaleźć na stronie ClimateAdapt Urban.