Exclusion of liability

This translation is generated by eTranslation, a machine translation tool provided by the European Commission.

Website experience degraded
The European Climate and Health Observatory is undergoing reconstruction until June 2024 to improve its performance. We apologise for any possible disturbance to the content and functionality of the platform.

Obszary przybrzeżne

Majorka, Llubí
, Hiszpania
 Stefan Kunze na Unsplash, 2015

Kluczowe wiadomości

  • Oczekuje się, że zmiana klimatu będzie miała poważny wpływ na obszary przybrzeżne, w szczególności ze względu na wzrost poziomu mórz, burze i gwałtowne burze, ale także na ingerencję w słoną wodę w ekosystemach przybrzeżnych, wzrost temperatury wody i zakwaszenie oceanów. Ostatecznie skutki te mogą spowodować utratę wielu usług ekosystemowych świadczonych przez obszary przybrzeżne, wartości środowiskowej, gospodarczej, społecznej i kulturowej dla wielu zainteresowanych stron i sektorów gospodarki.
  • Ramy politykiUE mające na celu przeciwdziałanie skutkom zmiany klimatu dla obszarów przybrzeżnych obejmują instrumenty przekrojowe, takie jak zintegrowane zarządzanie strefą przybrzeżną i planowanie przestrzenne obszarów morskich. Inne dyrektywy UE mające bezpośrednie znaczenie dla zapewnienia odporności stref przybrzeżnych na zmianę klimatu to dyrektywa powodziowai dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej.
  • Plany gospodarowania wodami w dorzeczu zawarte w ramowej dyrektywie wodnej mogłyby potencjalnie oferować przyszłe możliwości pomiaru postępów w dostosowywaniu się na obszarach przybrzeżnych na szczeblu UE.

Skutki i luki w zabezpieczeniach

Oczekuje się, że zmianaklimatu będzie miała poważne skutki dla obszarów przybrzeżnych, w szczególności ze względu na wzrost poziomu mórz oraz zmiany częstotliwości i wielkości silnych burz i związanych z nimi burz. Może to spowodować powodzie, erozję przybrzeżną i utratę obszarów nisko położonych, na których znajdują się siedliska o wysokiej wartości środowiskowej, a także osadnictwo i infrastruktura dla ludzi. Wzrost poziomu mórz spowoduje również lub zwiększy ryzyko włamania się do wód słonych, co jeszcze bardziej zagraża ekosystemom przybrzeżnym. Ponadto spodziewany wzrost temperatury wody i zakwaszenie oceanów przyczynią się do restrukturyzacji ekosystemów przybrzeżnych, co będzie miało wpływ na cyrkulację oceanów i cykl biogeochemiczny. Ostatecznie skutki te mogą spowodować utratę wielu usług ekosystemowych świadczonych przez obszary przybrzeżne, wartości środowiskowej, gospodarczej, społecznej i kulturowej dla wielu zainteresowanych stron i sektorów gospodarki.

Skutki zmiany klimatu pogłębiają problemy, z którymi borykają się już obszary przybrzeżne, ze względu na rosnącą urbanizację wybrzeży oraz obecność infrastruktury i wielorakiej działalności człowieka, zarówno na lądzie, jak i na morzu. Takie siły napędowe niezwiązane z klimatem oddziałują na czynniki związane z klimatem, determinując ogólną podatność naturalnych i ludzkich systemów obszarów przybrzeżnych.

Ramy polityki

W strategii UE na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu z 2021 r., aby uczynić proces przystosowania się do zmiany klimatu inteligentniejszym, uznano znaczenie zlikwidowania luki w skutkach klimatycznych i odporności we wszystkich sektorach, w tym na obszarach przybrzeżnych. W ramach celu, jakim jest uczynienie przystosowania się bardziej systemowym, strategia adaptacji promuje rozwiązania oparte na przyrodzie (NbS) i podejścia ekosystemowe jako niezbędne środki na rzecz utrzymania zdrowych ekosystemów przed zagrożeniami wynikającymi ze zmiany klimatu. W przypadku obszarów przybrzeżnych oznacza to na przykład odbudowę terenów podmokłych i ekosystemów przybrzeżnych. Podejścia te wykorzystują niebiesko-zieloną infrastrukturę jako wielofunkcyjne i skuteczne rozwiązania „bez żalu” wzmacniające ochronę wybrzeża przed skutkami zmiany klimatu. W strategii uwzględniono również korzyści związane z usuwaniem dwutlenku węgla dzięki odrestaurowanym ekosystemom przybrzeżnym i morskim. W związku z tym Komisja promuje nowe mechanizmy certyfikacji, które umożliwią solidne monitorowanie i ilościowe określenie korzyści klimatycznych w zakresie usuwania dwutlenku węgla oferowanych przez wiele NbS na obszarach przybrzeżnych.

Międzysektorowe polityki i instrumenty UE mające znaczenie dla odporności obszarów przybrzeżnych na zmianę klimatu obejmują zintegrowane zarządzanie strefą przybrzeżną (ICZM) i planowanie przestrzenne obszarów morskich.

ICZM promuje strategiczne i zintegrowane podejście do zarządzania strefą przybrzeżną, mające na celu wykorzystanie synergii i wyeliminowanie niespójności w różnych politykach i sektorach. Strategiczne podejście wymagane w zaleceniu UE z 2002 r. w sprawie ZZZM obejmuje nadrzędną zasadę podejścia ekosystemowego w celu zachowania integralności i funkcjonowania obszarów przybrzeżnych, przed zagrożeniami wynikającymi ze zmiany klimatu. W dyrektywie UE z 2014 r. w sprawie MSP zaleca się państwom członkowskim uwzględnianie interakcji między lądem a morzem przy opracowywaniu planów zagospodarowania przestrzennego oraz uwzględnianie długoterminowych zmian spowodowanych zmianą klimatu w ogólnym procesie planowania.

Inne dyrektywy UE mające znaczenie dla zrównoważonego zarządzania obszarami przybrzeżnymi w świetle przystosowania się do zmiany klimatu to:

Dyrektywy te muszą być wdrażane w sposób spójny z wymogami ramowej dyrektywy wodnej, która ustanawia wspólne ramy ochrony śródlądowych wód powierzchniowych, wód przejściowych, wód przybrzeżnych i wód podziemnych. 

 

Poprawa bazy wiedzy

Zagrożenia na obszarach przybrzeżnych związane ze wzrostem poziomu mórz dla systemów ludzkich i ekologicznych zostały ocenione globalnie w sprawozdaniu specjalnym na temat oceanów i kriosfery w zmieniającym się klimacie oraz w sprawozdaniu specjalnym IPCC dotyczącym globalnego ocieplenia o 1,5 °C.

Europejski atlas mórz europejskich jest narzędziem internetowym dostarczającym interaktywnych i zróżnicowanych informacji na temat cech naturalnych i społeczno-gospodarczych w regionach przybrzeżnych i morskich Europy. Zawiera również informacje na temat projektów ICZM zaangażowanych w dawną inicjatywę OURCOAST.

Dane dotyczące globalnego ekstremalnego poziomu mórz i modele potwierdzające wyniki najnowszych badań dotyczących powodzi przybrzeżnych są dostępne w repozytorium danych Wspólnego Centrum Badawczego ( LISCoAsT) ( ang. JRC prowadziło również projekty PESETA, w których wpływ zmiany klimatu na systemy przybrzeżne był objęty od czasu PESETA I w 2009 r.

Usługa Copernicus w zakresie zmian klimatu (C3S) wspiera politykę Unii Europejskiej w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia jej skutków poprzez dostarczanie spójnych i wiarygodnych informacji na temat zmian klimatu. Usługa umożliwia użytkownikom dostęp do przykładów rzeczywistych zastosowań magazynu danych o klimacie dla kilku sektorów, w tym obszarów przybrzeżnych, pokazując, w jaki sposób można uzyskać dostęp do danych dotyczących klimatu, przekształcić je i nadać im znaczenie w celu sprostania konkretnym wyzwaniom związanym z klimatem i podejmowania decyzji związanych z klimatem.

Wskaźnik EOG Ekstremalne poziomy mórz i powodzie przybrzeżne pokazują przewidywaną zmianę częstotliwości powodzi w Europie zgodnie z dwoma różnymi scenariuszami, wymagającą planowania ochrony wybrzeża na szczeblu lokalnym lub regionalnym.

Ponadto szereg projektów badawczych wspieranych w ramach różnych programów UE przyczyniło się do uzyskania wiedzy na temat obszarów przybrzeżnych (np. RISES-AM, FAIR). W ramach Europejskiej Przestrzeni Badawczej ds. Usług Klimatycznych ECLISEA dąży do rozwoju nauki o klimacie przybrzeżnym w zakresie dynamiki powierzchni morza nad europejskimi wybrzeżami i morzami, opracowując zalecenia i najlepsze praktyki dotyczące aspektów klimatu przybrzeżnego i wpływu na wybrzeże. INSeaPTION ma nacelu zaprojektowanie i współtworzenie, wraz z użytkownikami, usług związanych z klimatem przybrzeżnym w oparciu o najnowocześniejsze podnoszenie się poziomu morza, wpływ, adaptację i transdyscyplinarną naukę.

Kilka projektów finansowanych przez UE przyczyniło się do wykazania potencjału NbS w zakresie łagodzenia powodzi i odporności wybrzeży (np. SARCC, ADAPTA BLUES, ADAPTO), dostarczając znacznej wiedzy i dowodów na ten temat, przy czym wysiłki badawcze koncentrują się w szczególności na interwencjach na małą skalę. RECONECT ma na celu szybkie wzmocnienie europejskich ram odniesienia dotyczących NbS w celu zmniejszenia ryzyka hydrometeorologicznego poprzez wykazanie, odnoszenie, zwiększanie skali i eksploatację wielkoskalowych NbS na obszarach wiejskich i naturalnych, w tym w strefach przybrzeżnych.

 

Wspieranie inwestycji i finansowania

Wieloletnie ramy finansowe UE (WRF) na lata 2021–27 wynoszą 1,21 bln EUR, a dodatkowe 807 mld EUR z unijnego instrumentu odbudowy nowej generacji. 30 % tego budżetu przeznaczone jest na działania przyczyniające się do realizacji celów klimatycznych.

Kluczowe instrumenty UE dostępne w celu wsparcia przystosowania się do zmiany klimatu to:

Kompleksowy przegląd można znaleźć na stronie poświęconej finansowaniu działań przystosowawczych przez UE.

 

Wspieranie wdrażania

Miasta nadbrzeżne i samorządy lokalne mają znaczącą władzę nad polityką i regulacjami dotyczącymi użytkowania gruntów, tak aby unijne i globalne inicjatywy (platformy i sieci) łączące samorządy lokalne mogły udzielać wsparcia we wdrażaniu środków dostosowawczych. Inicjatywy takie jak Porozumienie Burmistrzów w sprawie Energii i Klimatu oraz C40 ( w tym miasta przybrzeżne i delta) łączą władze lokalne na całym świecie we współpracy na rzecz zrównoważonych działań w zakresie zmiany klimatu.

Europejska platforma środków zatrzymywania wody naturalnej (NWRM) wspiera wdrażanie europejskiej polityki ochrony środowiska w zakresie zielonej infrastruktury jako sposób na przyczynienie się do realizacji zintegrowanych celów dotyczących ochrony i odbudowy przyrody oraz różnorodności biologicznej. Platforma NWRM obejmuje szeroki zakres rozwiązań i studiów przypadków, niektóre z nich są również istotne dla obszarów przybrzeżnych.

 

MRE adaptacji

W dyrektywie powodziowej podkreślono, że zmiana klimatu prowadzi do większego prawdopodobieństwa i negatywnych skutków powodzi, wzywając państwa członkowskie do zajęcia się zmianą klimatu we wstępnych ocenach ryzyka powodziowego i planach zarządzania ryzykiem powodziowym oraz do zajęcia się prawdopodobnym wpływem zmiany klimatu na występowanie powodzi w przeglądach planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Biorąc pod uwagę wzrost poziomu mórz i prawdopodobny wzrost ryzyka gwałtownych burz, oczekuje się, że powodzie będą miały coraz większe skutki na obszarach przybrzeżnych. Zgodnie z najnowszym europejskim przeglądem planów zarządzania ryzykiem powodziowym 24 z 26 państw członkowskich uwzględniło przynajmniej niektóre aspekty zmiany klimatu w swoich planach zarządzania ryzykiem powodziowym, a dziesięć dostarczyło silnych dowodów na to, że uwzględniono skutki zmiany klimatu. Jednak tylko kilka państw członkowskich opisało metody sprawdzania skuteczności środków w obliczu scenariuszy zmiany klimatu, podczas gdy kilka państw członkowskich określiło środki, które odnoszą się do zmiany klimatu z podejściem bez żalu.

Zmiana klimatu, z uwzględnieniem powodzi, jest również uwzględniona w planach gospodarowania wodami w dorzeczu (RBMP) ramowej dyrektywy wodnej, która obejmuje również wody przybrzeżne, wraz z oceną presji wynikających ze zmiany klimatu. W europejskim przeglądzie drugiego planu gospodarowania wodami w dorzeczu wspomina się, że tylko jedna trzecia państw członkowskich zastosowała konkretne środki w celu przystosowania się do zmiany klimatu.