Zachęty ekonomiczne do zmiany zachowań

Instrumenty polityki gospodarczej (EPI) są zachętami opracowanymi i wdrażanymi w celu dostosowania indywidualnych decyzji do wspólnie uzgodnionych celów. Epis są tradycyjnie klasyfikowane w: ustalanie cen (np. taryfy na wodę), podatki i opłaty środowiskowe, dotacje (dotyczące produktów i praktyk), handel (np. zezwolenie zbywalne na zanieczyszczenie lub pobór wody, mechanizmy kompensacyjne, płatności za usługi środowiskowe) oraz wreszcie dobrowolne umowy i systemy zarządzania ryzykiem (takie jak ubezpieczenia lub zobowiązania). Epis może znacznie ulepszyć istniejące ramy polityki poprzez zachęcanie do zmian behawioralnych, które mogą prowadzić do adaptacji.

Epis może pobudzić zmiany behawioralne poprzez zachęty lub czynniki zniechęcające, zmienić warunki, aby umożliwić transakcje gospodarcze lub zmniejszyć ryzyko. W ostatnich dziesięcioleciach coraz większą uwagę przywiązywano do instrumentów gospodarczych jako drogi naprzód w zarządzaniu środowiskiem, ze względu na ich zdolność do dostosowywania indywidualnych decyzji do wspólnie uzgodnionych celów i promowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego. Główną zaletą tych instrumentów jest ich efektywność ekonomiczna, tj. zdolność do podziału obciążeń wynikających z zakłóceń i redukcji tam, gdzie jest to tańsze. Wady są po stronie równości, ponieważ wpływają one na różne podmioty lub grupy społeczne niekoniecznie w sposób progresywny i ściśle z tym związane, istotne wady są po stronie wykonalności politycznej.

Instrumenty polityki gospodarczej zostały zastosowane w różnych dziedzinach polityki ochrony środowiska. Systemy handlu uprawnieniami do emisji zostały na przykład opracowane na potrzeby polityki łagodzenia zmiany klimatu, a EPI były również wykorzystywane w kontekście polityki w zakresie jakości powietrza, przystosowania się do zmiany klimatu i polityki energetycznej. W tym ostatnim przypadku zastosowano instrumenty polityczne mające na celu poprawę efektywności energetycznej, w tym podatki energetyczne, przepisy ustalające minimalny poziom efektywności energetycznej oraz wymienne białe certyfikaty (TWC) w zakresie oszczędności energii. Projekt EuroPACE ma na celu opracowanie innowacyjnego mechanizmu finansowania w celu zwiększenia inwestycji w efektywność energetyczną w istniejących budynkach mieszkalnych. Pogodę „ Ekstremalne warunki pogodowe: wpływ na systemy transportowe i zagrożenia dla regionów europejskich” projekt badawczy finansowany z 7PR zawiera przegląd możliwych zachęt do przystosowania się do transportu i ich potencjalnego wpływu.

Zastosowanie EPI do polityki wodnej wiąże się ze szczególnymi cechami i wyzwaniami. Najbardziej powtarzającymi się EPI w sektorze wodnym są taryfy, podatki i opłaty, ale również subsydia i programy spółdzielcze są szeroko stosowane. W Europie systemy handlu ilościami wody, które są popularne w Australii i USA, zostały ograniczone do kilku przypadków znajdujących się w Hiszpanii, Anglii i Walii. Dobry przegląd instrumentów gospodarczych stosowanych w sektorze wodnym oraz odniesienia do studiów przypadków są dostarczane w ramach finansowanego przez UE projektu EPI-Water. W ramach projektu przedstawiono wiele dowodów na temat różnych rodzajów, cech konstrukcyjnych i wyników istniejących instrumentów polityki gospodarczej związanych z wodą, a także na temat praktyki kierującej ich wyborem i wdrażaniem. Ocena jest jednym z niewielu kompleksowych i spójnych (np. stosujących te same zasady oceny) przeglądów ex post EPI w dziedzinie zasobów wodnych w Europie, a w wielu przypadkach pierwszym, który rzucił światło na stosowanie instrumentów gospodarczych w państwach członkowskich UE.

Kategorie IPCC

Instytucjonalne: opcje ekonomiczne, Społeczne: behawioralne

Udział zainteresowanych stron

Nic dziwnego, że udział społeczeństwa jest kluczowym elementem zwiększania ogólnej akceptacji EPI i motywowania zainteresowanych stron do uczestnictwa. Nie oznacza to, że udział społeczeństwa jest zawsze konieczny, aby EPI był akceptowalny. Na przykład znaczenie udziału społeczeństwa może zostać zmniejszone w przypadkach, gdy EPI jako taki lub konkretne rozwiązanie, które EPI zamierza promować, zyskało już akceptację publiczną (społeczną).

Czynniki sukcesu i czynniki ograniczające

W przypadku stosowania EPI występują znaczne różnice w potrzebach, możliwościach i ograniczeniach, z jakimi borykają się poszczególne kraje. Nawet w obrębie krajów istnieją znaczne różnice w zdolności do wdrażania instrumentów gospodarczych w różnych regionach lub sektorach. Niektóre pożądane zmiany są łatwiejsze do wdrożenia za pomocą instrumentów ekonomicznych, podczas gdy inne są łatwiejsze do wdrożenia poprzez przepisy dowodzenia i kontroli. Epis nie zastępuje innych sposobów działania rządu, lecz instrumenty, które mogą uzupełniać i wzmacniać zarządzanie w ramach szerokiej kombinacji instrumentów politycznych. Ogólnie rzecz biorąc, można rozróżnić między: (i) kombinacje EPI, w ramach strategii „zachęcania do pakowania” oraz (ii) mieszanie z innymi rodzajami instrumentów polityki, w tym z instrumentami regulacyjnymi, podnoszeniem świadomości, informowaniem itp.

Koszty i korzyści

Koszty i korzyści związane z EPI nie są badane, a niewiele informacji można znaleźć na temat tego, jak porównują się z klasycznym podejściem do dowodzenia i kontroli.

Koszty EPI można rozróżnić między kosztami bezpośrednimi (np. kosztem zapłaty podatku) a kosztami transakcji (np. kosztem czasu i pieniędzy na wejście na rynek, znalezieniem nabywcy lub sprzedającego, negocjowaniem zakupu, konsumowaniem transakcji i powrotem z rynku). Koszty transakcji mogą również odnosić się do wymaganego dodatkowego monitorowania. Na przykład koszty transakcyjne wynikające z monitorowania wód podziemnych lub powierzchniowych mogą utrudniać przyjęcie podatku (np. podatek od unieszkodliwiania zanieczyszczonych wód odwadniających w ujęciu objętościowym), ale może również warto zapłacić, aby upewnić się, że podatek jest skuteczny. Podobnie, nowy mechanizm alokacji wody może zwiększyć efektywność ekonomiczną, ale nakłada wysokie koszty negocjacji i egzekwowania przepisów, co może ułatwić mechanizmy alokacji.

Korzyści płynące z EPI obejmują poprawę jakości środowiska i efektywności gospodarczej, a także lepszy podział obciążenia społecznego w celu osiągnięcia pożądanego celu. Jednocześnie EPI pobierają dochody (w przypadku opłat) w celu finansowania na przykład monitorowania i kontroli zanieczyszczeń lub alokacji, a zatem mogą mieć znaczenie dla finansowania środków dostosowawczych.

Aspekty Prawne

Epis są uznawane na szczeblu politycznym w kilku głównych aktach prawodawstwa europejskiego i dokumentach politycznych:

• Ramowa dyrektywa wodna UE wprowadza zestaw zasad i środków, które racjonalizują zużycie wody we wszystkich państwach członkowskich. W art. 9 tej dyrektywy wzywa się do pełnego zwrotu kosztów usług wodnych poprzez ustalanie cen.
• W planie ochrony wód w Europie z 2012 r. podkreślono znaczenie motywacyjnych cen wody i innych EPI, takich jak handel wodą i płatności za usługi ekosystemowe w połączeniu politycznym w celu poprawy gospodarki wodnej w Europie.
• Działanie UE na rzecz niedoboru wody i suszy (od 2007 r.) podkreśla rolę motywacyjnego ustalania cen w dostosowywaniu zapotrzebowania na wodę i zapewnieniu zrównoważonej gospodarki wodnej.
• Unijna dyrektywa powodziowa (2007 r.) zachęca do korzystania z zielonej infrastruktury i naturalnej gospodarki powodziowej poprzez wynagradzanie finansowe zarządców gruntów i użytkowników wody.
• Wspólna polityka rolna obejmuje nagrody finansowe (w formie dotacji) na ochronę środowiska wodnego.
• Dyrektywa azotanowa (1991) promuje przyjmowanie porozumień o współpracy poprzez kodeksy dobrych praktyk rolniczych.
• Strategia przystosowania się do zmiany klimatu (2013 r.) zachęca do szerszego wykorzystania ubezpieczeń w celu budowania odporności na skutki zmiany klimatu, w szczególności niedoboru wody, susz i ryzyka powodziowego.
• Unijna polityka w zakresie różnorodności biologicznej (w tym dyrektywa siedliskowa i ptasia oraz mechanizm finansowania LIFE) zachęca do korzystania z korzyści finansowych i niefinansowych za ochronę ekosystemów wodnych.

Czas wdrożenia

Opracowanie i wdrożenie EPI może potrwać od 1 do 5 lat.

Okres użytkowania

Epis to zwykle długotrwałe środki. Okres życia jest jednak często określany przez ramy polityki, obowiązujące przepisy i akceptację społeczną.

Strony internetowe:

Bibliografia: