Verbetering van de functionele connectiviteit van ecologische netwerken

Ecosystemen en biodiversiteit worden al lang bedreigd door tal van factoren, zoals habitatmodificatie als gevolg van veranderingen in landgebruik, habitatverlies als gevolg van verschillende menselijke activiteiten, habitatfragmentatie, bijvoorbeeld als gevolg van verkeersroutes, enz. Klimaatverandering is een essentiële factor die extra druk legt op habitats en biodiversiteit. Elk organisme heeft bepaalde eisen in termen van klimatologische omstandigheden. Dit komt tot uiting in de wereldwijde verspreiding van soorten. Stijgende temperaturen en veranderende neerslagomstandigheden en het toenemende aantal extreme gebeurtenissen impliceren dat organismen zich moeten aanpassen of zich moeten verplaatsen naar nieuwe habitats om te kunnen functioneren. De verschuiving van de gebiedsgrenzen zal naar verwachting het aantal soorten en de soortensamenstelling in biocoenose en biotopen veranderen.

Ecologische connectiviteit is een bepalende factor voor het voortbestaan en de migratie van soorten en het aanpassingspotentieel van populaties. Het bevorderen van ecologische connectiviteit is een belangrijke optie om dynamische aanpassingsprocessen in ecosystemen mogelijk te maken en zo de achteruitgang van de biodiversiteit tegen te gaan en ecosysteemdiensten in stand te houden, met name in het licht van veranderende klimatologische omstandigheden. Bovendien leveren gezonde ecosystemen tal van goederen en diensten die van vitaal belang zijn voor de menselijke samenleving. Deze diensten zijn met name relevant voor ecosysteemgerichte benaderingen voor aanpassing aan de klimaatverandering en rampenrisicovermindering, bijvoorbeeld het waarborgen van bescherming tegen overstromingen, lawines en andere klimaatgerelateerde gevaren, het voorkomen van bodem- of kusterosie en het reguleren van het (micro)klimaat (regulerende diensten).

Het behoud van de biologische diversiteit en de verbetering van ecosysteemdiensten moeten verder gaan dan de aanpak van statische beschermde gebieden. Een verbetering van het ecologische continuüm is nodig om het effect van verandering in landgebruik en klimaatverandering te verzachten. Het aanhoudende verlies van natuurlijke habitats leidt immers tot versnippering en verder tot landschappelijk "patchiness" en isolement met verschillende habitat-"eilanden". Deze habitateilanden verliezen hun ecologische functionaliteit, essentiële ecologische processen kunnen niet langer plaatsvinden en migratie naar andere habitats is niet langer mogelijk.

Natura 2000 van de EU, dat wettelijk gebaseerd is op de vogelrichtlijn en de habitatrichtlijn, ondersteunt de totstandbrenging van een netwerk van natuurgebieden tussen alle lidstaten. Deze beschermde gebieden met een hoge natuurwaarde kunnen een belangrijke eerste basis vormen voor het behoud van ecologische functionaliteit. Om functionele connectiviteit en een gebiedsbreed ecologisch netwerk te bevorderen, zijn ook ecologische corridors tussen beschermde gebieden nodig, zelfs op transnationaal en macroregionaal niveau. In dit verband zijn ook generieke habitatmaatregelen in het bredere milieu noodzakelijk. Deze omvatten beleid en maatregelen inzake duurzaam landgebruik (bv. behoud van landschapselementen, ecologische landbouw en ecologisch landbeheer), financieringsmechanismen en planningsregelgeving en -beleid.

De EU-strategie voor groene infrastructuur heeft tot doel een strategisch gepland netwerk van natuurlijke en seminatuurlijke gebieden tot stand te brengen, de instandhouding van de biodiversiteit te ondersteunen, de milieuomstandigheden te verbeteren en essentiële ecosysteemdiensten te leveren. Groene infrastructuur omvat beschermde gebieden, stapstenen en netwerkelementen, maar ook groenwegen, corridors voor wilde dieren en andere groene ruimten en ecotechnische structuren die het mogelijk maken de negatieve gevolgen van versnippering te beperken. Deze strategische planningsaanpak voor groene infrastructuur kan een belangrijke bijdrage leveren aan de verbetering van de functionele connectiviteit van ecosystemen en ecologische netwerken.

Een aantal aanpassingsopties houdt nauw verband met de planning en uitvoering van groene infrastructuur. Ecologische connectiviteit is van essentieel belang om het aanpassingsvermogen van planten- en diersoorten te verbeteren en de veerkracht van ecosystemen te versterken. Tegelijkertijd kan een verbeterde ecologische en functionele connectiviteit door het behoud van ecosysteemdiensten bijdragen tot andere vormen van aanpassing die ook relevant zijn voor de mens, bijvoorbeeld door boslandbouw, herstel van rivieren en uiterwaarden of adaptief beheer van natuurlijke habitats. Zowel de effecten van het snel veranderende klimaat op de biodiversiteit als de betekenis van ecosysteemdiensten voor duurzame aanpassing aan de klimaatverandering laten zien hoe belangrijk het is om ecologische netwerken als aanpassingsmaatregel te verbeteren.