Exclusion of liability

This translation is generated by eTranslation, a machine translation tool provided by the European Commission.

Website experience degraded
The European Climate and Health Observatory is undergoing reconstruction until June 2024 to improve its performance. We apologise for any possible disturbance to the content and functionality of the platform.

Rolnictwo

San Salvatore Monferrato, Włochy
Zdjęcia: Gaetano Cessati na Unsplash, 2016

Kluczowe wiadomości

  • Sektor rolny jest nie tylko główną siłą napędową zmian klimatu, ale również jest poważnie dotknięty przez nią. Działania polityczne są zatem ukierunkowane nie tylko na łagodzenie zmiany klimatu w rolnictwie, ale także na zwiększenie odporności sektora i zminimalizowanie skutków zmiany klimatu.

  • Unijna strategia adaptacji, rozporządzenie LULUCF i wspólna polityka rolna UE to instrumenty, które można wykorzystać do stymulowania rozwiązań adaptacyjnych i poprawy odporności sektora rolnego na zagrożenia klimatyczne. Pojawiły się sieci wiedzy o przystosowaniu się i praktyków, które ułatwiają wymianę informacji i budowanie zdolności, w tym w ramach kilku programów badawczych finansowanych przez UE.

  • Monitorowanie, sprawozdawczość i ocena środków rolnych na szczeblu UE będzie w dużej mierze zależeć od formalnego mechanizmu sprawozdawczości w ramach zreformowanej wspólnej polityki rolnej.

Skutki i luki w zabezpieczeniach

Sektor rolny jest jednym z głównych czynników napędzających zmiany klimatu, emitując metan (CH4), podtlenek azotu (N2O) i dwutlenek węgla (CO2), głównie związane z użytkowaniem gruntów, stosowaniem fertilis i produkcją zwierzęcą. Udział europejskich emisji gazów cieplarnianych wynosi obecnie około 10 %Z kolei zmiana klimatu wpływa na rolnictwo europejskie i wymaga dostosowania się systemów rolnych i rolników. Rosnące temperatury i stężenie CO2 w atmosferze, zmiany w strukturze opadów i częstsze zdarzenia ekstremalne wpływają na plony i produktywność zwierząt gospodarskich w Europie, ale także gospodarkę wodną i warunki transportu i magazynowania. Oczekuje się, że produktywność upraw ogólnie zmniejszy się w regionach południowych i wzrośnie na północy, podczas gdy częstsze ekstremalne zjawiska pogodowe spowodują rozproszone i szkodliwe skutki w całej Europie. 

 

Ramy polityki

Przyjęta w 2021 r. strategia UE na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu ma na celu uczynienie przystosowania się bardziej inteligentnym, szybszym (przyspieszenie wdrażania rozwiązań adaptacyjnych) i bardziej systemowym (zintegrowane rozwiązania i plany). Stymulowanie lokalnej adaptacji, rozwiązania oparte na przyrodzie, zrównoważone wykorzystanie i odporność zasobów słodkiej wody są szczególnie istotne dla sektora rolnego, natomiast zintensyfikowanie działań międzynarodowych ma zasadnicze znaczenie dla uniknięcia zakłóceń w przywozie produktów rolnych do UE.

Wnioski dotyczące dostosowania rozporządzenia w sprawie użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa (LULUCF) mają na celu zwiększenie wychwytywania dwutlenku węgla w rolnictwie i leśnictwie, co ma istotne konsekwencje dla zmiany pokrycia terenu. Środki mające na celu osiągnięcie tego celu, takie jak utrzymanie użytków zielonych, rolnictwo dwutlenku węgla i odbudowa torfowisk, przyczynią się również do zapobiegania erozji gleby i zmniejszenia ryzyka powodzi.

Konkretne środki dostosowawcze w sektorze rolnym są wspierane przede wszystkim w ramach wspólnej polityki rolnej (WPR), a głównymi celami są działania na rzecz zrównoważonego rozwoju i klimatu. Specjalne środki przystosowawcze do tej pory nie odgrywały znaczącej roli w WPR, ale obowiązkowe i dobrowolne środki zazieleniania często zapewniają krótko- i średnioterminowe rozwiązania adaptacyjne na poziomie gospodarstw rolnych.

Płatność ekologiczna w ramach filaru 1 WPR obejmuje dywersyfikację upraw, tworzenie obszarów proekologicznych i utrzymywanie trwałych użytków zielonych. Wsparcie rozwoju obszarów wiejskich w ramach drugiego filaru WPR obejmuje rozwój lasów, środki rolno-środowiskowo-klimatyczne, rolnictwo ekologiczne i płatności w ramach sieci Natura 2000. Programy finansowania są uzupełniane środkami szkoleniowymi i innymi środkami wsparcia na rzecz poprawy wydajności i odporności na zmiany klimatu z systemu doradztwa rolniczego, partnerstwa innowacyjnego i badań stosowanych. Trwające negocjacje między Parlamentem Europejskim a Radą UE przesunęły proponowaną datę rozpoczęcia reformy WPR na dzień 1 stycznia 2023 r., a w międzyczasie rozporządzenie przejściowe 2021-22 przedłuża obecny system.

Zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem, strategią „od pola do stołu”, strategią na rzecz różnorodności biologicznej, we wnioskach WPR na lata 2023–2027 położono większy nacisk na działania w dziedzinie środowiska i klimatu. Ustanowiono wzmocnione obowiązkowe środki i większe możliwości finansowania w celu zachowania gleb bogatych w węgiel, płodozmianu, zarządzania składnikami odżywczymi i ekoprogramów.

 

Poprawa bazy wiedzy

Sprawozdanie specjalne IPCC w sprawie globalnego ocieplenia o 1,5 °C dotyczyło wpływu na sektor rolny w różnych rozdziałach, wskazując na związane z tym potrzeby w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu. Priorytetem jest poszerzanie wiedzy w tych dziedzinach, w tym na temat kosztów i korzyści związanych z rolnictwem środków dostosowawczych. W sprawozdaniu specjalnym IPCC w sprawie zmian klimatu i gruntów ocenia się aktualną wiedzę naukową, w tym na temat degradacji gruntów, pustynnienia i bezpieczeństwa żywnościowego, opracowywania zagadnień i wariantów adaptacji, a także konkretnych wyzwań i możliwości dla sektora rolnego.

W sprawozdaniu EEA dotyczącym przystosowania się do zmiany klimatu w sektorze rolnym w Europie przedstawiono przegląd tego, w jaki sposób polityki i programy UE odnoszą się do przystosowania się do zmiany klimatu oraz przedstawiono przykłady wykonalnych i udanych działań przystosowawczych.

Wspólne Centrum Badawcze (JRC) wspiera Komisję Europejską w modelowaniu wpływu zmian klimatu na sektor rolny oraz w ocenie polityki dostosowawczej i łagodzącej (np. projekty PESETA). W ramach programów LIFE (np. AgriAdapt, ADAPT2CLIMA, LiveAdapt, RUN4LIFE, RESFOOD, IoF2020) sfinansowano kilka projektów badawczych dotyczących adaptacji w sektorze rolnictwa.

Usługa Copernicus w zakresie zmian klimatu (C3S) dostarcza informacji, narzędzi i danych na temat zmian klimatu, w tym szereg usług demonstracyjnych dla sektora rolnego. Oferuje bezpłatny i otwarty dostęp do Sektorowego Systemu Informacji (SIS) dostępnego w magazynie danych o klimacie w celu wspierania regionalnych inicjatyw adaptacyjnych. Dalsze usługi dla sektora wodnego zapewniają wskaźniki wody, które można wykorzystać do wyboru odpowiednich upraw i planowania infrastruktury nawadniającej, a także demonstracje w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu. Usługa monitorowania gruntów w ramach programu Copernicus zapewnia dane teledetekcyjne dotyczące pokrycia gruntów i zmian pokrycia terenu, fenologii roślinnej i wydajności, które pomogą określić plony. W przyszłości dane teledetekcji mogą informować o regionalnych zmianach pokrycia terenu wynikających ze środków dostosowawczych, a także o zagregowanych tendencjach na szczeblu UE.

Inicjatywa na rzecz wspólnego planowania w dziedzinie rolnictwa, bezpieczeństwa żywnościowego i zmiany klimatu koncentruje się na badaniach prowadzonych w 24 krajach na stawieniu czoła wzajemnie powiązanym wyzwaniom zrównoważonego rolnictwa, bezpieczeństwa żywnościowego i skutków zmiany klimatu.

Kilka międzynarodowych sieci, organizacji i stowarzyszeń dzieli się wiedzą w swoich społecznościach praktyk. Należą do nich Europejska Federacja Rolnictwa Ochrony Środowiska, Międzynarodowa Federacja Ruchów Rolnictwa Ekologicznego (Europejska Grupa Regionalna) oraz COPA-COGECA.  

 

Wspieranie inwestycji i finansowania

Unijne finansowanie przystosowania się do zmiany klimatu jest wspierane z wieloletnich ram finansowych (WRF) na lata 2021–2027, które zapewniają włączenie działań w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu do wszystkich głównych programów wydatków UE.

W ramach tego budżetu WRF na WPR przeznaczono 386,6 mld EUR. Większość wydatków, 270 mld EUR, zostanie przeznaczona na wsparcie dochodu w ramach filaru 1, przy czym dodatkowe 20 mld EUR zostanie przeznaczone na wsparcie rynkowe. Pozostała część (około jednej czwartej) zostanie przeznaczona na wsparcie rozwoju obszarów wiejskich w ramach filaru 2.

Dodatkowe 10 mld EUR zostanie udostępnione w ramach unijnego programu badawczego „ Horyzont Europa” na wsparcie konkretnych badań naukowych i innowacji w dziedzinie żywności, rolnictwa, rozwoju obszarów wiejskich i biogospodarki.

Kwota budżetu WPR zostanie faktycznie przeznaczona na środki korzystne dla łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej, a także będzie zależeć od wdrożenia krajowych planów strategicznych WPR. W pierwotnych wnioskach Komisji Europejskiej dotyczących reform z 2018 r. oczekuje się, że 40 % budżetu WPR przyczyni się do działań w dziedzinie klimatu, a 30 % w każdym programie rozwoju obszarów wiejskich zostanie przydzielone na działania związane ze środowiskiem i zmianą klimatu.

Oprócz inwestycji w WPR dostępnych jest szereg instrumentów UE wspierających przystosowanie się do zmiany klimatu:

Kompleksowy przegląd można znaleźć na stronie poświęconej finansowaniu działań przystosowawczych przez UE.

 

MRE adaptacji

Mechanizm sprawozdawczy związany z krajowymi planami strategicznymi dotyczącymi wdrażania WPR w celu monitorowania i oceny konkretnych środków dostosowawczych w sektorze rolnym jest nadal w trakcie opracowywania, a odpowiednie ramy wskaźników nie zostały jeszcze przyjęte.

Wyróżnione wskaźniki

Relevant tile