Exclusion of liability

This translation is generated by eTranslation, a machine translation tool provided by the European Commission.

Website experience degraded
The European Climate and Health Observatory is undergoing reconstruction until June 2024 to improve its performance. We apologise for any possible disturbance to the content and functionality of the platform.

Miejski

The Garden City of Stains, Francja
Zdjęcie: Europa Nostra, flickr 2003 – CC BY-NC-SA 2.0

Kluczowe wiadomości

  • Miasta są podatne na zmiany klimatu ze względu na ich charakterystykę geograficzną oraz wysoki stopień zabudowanych i nieprzepuszczalnych powierzchni, co może prowadzić do wyższych temperatur lokalnych i zwiększonej powodzi w miastach.
  • W związku z przewidywanym wzrostem temperatury, bardziej ekstremalnymi opadami deszczu, a odsetek ludności miejskiej w UE ma wzrosnąć do ponad 83 % z obecnie 74 %, wzrasta potrzeba dostosowania się miast do tych skutków.
  • UE posiada szereg ram politycznych mających na celu zwiększenie odporności europejskich miast i ich mieszkańców, w tym strategię UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu i unijną strategię na rzecz bioróżnorodności 2030. Komisja opracowała również szereg inicjatyw mających na celu poprawę wiedzy i dostępności danych na temat podatności na zagrożenia w miastach i zdolności adaptacyjnych, w tym widok mapy przystosowania się do zmiany klimatu i atlas miejski programu Copernicus; oferuje również finansowe i techniczne wsparcie decydentom i praktykom w zwiększaniu odporności miast i ich adaptacji, na przykład za pośrednictwem programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji programu „Horyzont Europa” oraz narzędzia wspierania przystosowania się do zmiany klimatu.

Skutki i luki w zabezpieczeniach

W Europie ponad 74 % ludności mieszka na obszarach miejskich i przewiduje się, że liczba ta wzrośnie do ponad 83 % do 2050 r. Europejskie miasta i ich mieszkańcy muszą dostosować się i być odporne na zmiany w swoim środowisku, warunki pogodowe i ekstremalne zdarzenia, takie jak fale upałów, niedobór wody, obfite opady deszczu z odpływem wód opadowych, powodzie i wzrost poziomu mórz spowodowany zmianą klimatu. Długotrwałe zmiany klimatu i zdarzenia ekstremalne mogą zwiększyć straty gospodarcze, zaszkodzić budynkom, zmniejszyć zdrowie publiczne, jakość życia i świadczenie podstawowych usług, takich jak transport, woda, energia, mieszkalnictwo, opieka zdrowotna, usługi socjalne na obszarach miejskich.

Podatność miast na zmiany klimatu różni się z wielu powodów, w tym z położenia geograficznego i cech fizycznych. Występowanie obszarów zabudowanych i brak zielonej przestrzeni prowadzi do wyższych temperatur na obszarach miejskich (tzw. efekt miejskiej wyspy ciepła), podczas gdy duża część nieprzepuszczalnych powierzchni zmniejsza naturalny drenaż, co prowadzi do poważniejszych powodzi miejskich podczas ulewnych opadów.

Ramy polityki

Nowa strategia UE na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu (2021) promuje kształtowanie polityki, nowe inwestycje i planowanie urbanistyczne, które są oparte na zmianach klimatu i odporne na przyszłość. Podkreślono w nim również potrzebę unikania decyzji „ślepiych pod względem klimatu” poprzez rejestrowanie, gromadzenie i wymianę danych na temat ryzyka i strat związanych z klimatem między różnymi sektorami, w tym miastami.

W unijnej strategii ochrony różnorodności biologicznej 2030 „Przywrócenie przyrody do naszego życia” podkreślono, że promowanie zdrowych ekosystemów, zielonej infrastruktury i rozwiązań opartych na przyrodzie powinno być systematycznie włączane do planowania przestrzennego, w tym w przestrzeni publicznej, infrastrukturze oraz projektowaniu budynków i ich otoczenia. Komisja Europejska wzywa europejskie miasta liczące co najmniej 20 000 mieszkańców do opracowania do końca 2021 r. ambitnych planów zazieleniania w miastach. Komisja będzie wspierać państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne poprzez wytyczne techniczne i pomoc w mobilizowaniu środków finansowych i budowaniu zdolności.

Aby ułatwić te prace, uruchomiona zostanie unijna platforma zazieleniania miast w ramach nowej „Porozumienia w sprawie zielonego miasta” z miastami i burmistrzami ściśle współpracującymi z Europejskim Porozumieniem Burmistrzów. Plany zazieleniania miejskiego odegrają kluczową rolę w wyborze Zielonej Stolicy Europy 2023 i Europejskiego Zielonego Liścia 2022.

Oprócz polityki UE, ONZ, rządy krajowe i regionalne zapewniają ramy wspierające przystosowanie się do zmiany klimatu. Ponadto w Europie działają różne sieci miast i stowarzyszenia, które zapewniają budowanie zdolności i wsparcie w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu. Przegląd mapy przystosowania się do zmiany klimatu na temat klimatu-ADAPT zawiera przegląd europejskich miast uczestniczących w różnych inicjatywach przystosowawczych.

Poprawa bazy wiedzy

Komisja Europejska wkłada wiele wysiłku w poprawę bazy wiedzy poprzez systemowe gromadzenie i udostępnianie danych. Wszystkie dane pochodzące z latarni morskich UE, np. programu Copernicus, są swobodnie i otwarcie dostępne dla wszystkich użytkowników na całym świecie. Usługa Copernicus w zakresie zmiany klimatu (C3S) ma na celu dostarczenie kluczowych wskaźników dotyczących zmiany klimatu w celu wsparcia europejskiej polityki przystosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia jej skutków. Urban Atlas zapewnia niezawodne i wysokiej rozdzielczości mapy użytkowania gruntów dla ponad 300 dużych stref miejskich (LUZ) w Europie.

Sprawozdanie Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) w sprawie przystosowania się do zmiany klimatu w Europie (2020 r.) zawiera aktualne dowody dotyczące planowania adaptacji i działań w Europie w kontekście lokalnym. Inne niedawne sprawozdanie EEA – Finansowanie przystosowania się do zmiany klimatu w miastach (2017 r.) dotyczy wyzwania związanego z finansowaniem działań przystosowawczych.

Interaktywna przeglądarka map adaptacji miejskiej przedstawia dane na temat obecnych i prognozowanych zagrożeń klimatycznych wpływających na miasta europejskie oraz na temat podatności miast na zagrożenia i zdolności adaptacyjnych. Łączy dane z różnych źródeł. Pozwala ona miastom badać zagrożenia klimatyczne związane z ich własnymi i rówieśnikami, a także inicjatywy w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu, w których uczestniczą europejskie miasta.

Komisja Europejska uruchomiła stronę internetową Smart Cities Marketplace w 2020 r. Celem stron internetowych jest zebranie miast, branż, MŚP, inwestorów, naukowców i innych podmiotów inteligentnych miast, aby dzielić się swoimi pomysłami projektowymi i badać możliwości współpracy.

Komisja Europejska uruchomiła Pakt na rzecz Klimatu w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, oferując obywatelom, społecznościom i organizacjom możliwość uczestniczenia w działaniach w dziedzinie klimatu w całej Europie.

Strona internetowa Intelligent Cities Challenge (ICC) dzieli się informacjami na temat inicjatywy Komisji Europejskiej, która wspiera 136 miast w wykorzystaniu najnowocześniejszych technologii do prowadzenia inteligentnej, ekologicznej i odpowiedzialnej społecznie odbudowy.

Komisja Europejska wprowadziła szereg programów finansowaniabadań naukowych i innowacji w celu dalszego rozwijania wiedzy na temat przystosowania się do zmiany klimatu. Organizowane są wydarzenia służące wymianie wiedzy dla miast, aby dzielić się doświadczeniami i uczyć się od siebie nawzajem, np. w ramach Europejskiego Forum Zwiększania Odporności Miast.

Wspieranie inwestycji i finansowania

Program ramowy UE w zakresie badań naukowych i innowacji (2021–2027) „Horyzont Europa” obejmuje pięć kluczowych misji mających na celu sprostanie dużym wyzwaniom w dziedzinie zdrowia, klimatu i środowiska. Misson UE ds. przystosowania się do zmiany klimatu zajmuje się kwestią przystosowania się do zmiany klimatu na szczeblu lokalnym, w tym w miastach. Misja dotycząca neutralności klimatycznej i inteligentnych miast ma na celu wspieranie, promowanie i prezentację 100 europejskich miast w ich systemowej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej do 2030 r. oraz przekształcenie tych miast w ośrodki innowacji dla wszystkich miast, przynoszące korzyści jakości życia i zrównoważonego rozwoju w Europie.

Europejski Zielony Ład zawiera plan działania, w którym przedstawiono niezbędne inwestycje i narzędzia finansowania dostępne dla osiągnięcia neutralności klimatycznej w Europie w 2050 r. UE zapewni również wsparcie finansowe i pomoc techniczną, aby pomóc tym, którzy są najbardziej dotknięci przejściem na zieloną gospodarkę.

Komisja Europejska koordynuje badania i inwestycje w zakresie odporności na zmianę klimatu w miastach między państwami członkowskimi oraz finansuje badania nad zmianami klimatu w miastach poprzez współprogramowane, współfinansowane i zinstytucjonalizowane zaproszenia do składania wniosków w ramach programu „Horyzont Europa”. Climate-KIC ma na celu opracowanie obiecujących innowacji w dziedzinie klimatu i wprowadzenie ich na rynek. Wśród tematów znajduje się zarówno adaptacja, jak i zrównoważony rozwój obszarów miejskich. Europejska Rada ds. Innowacji w ramach programu „Horyzont Europa” wspiera innowacje i łączy regionalne i krajowe podmioty zajmujące się innowacjami. Ponadto Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej, a także programy ESPON 2020 i COST – dotyczą odporności miast i przystosowania się do nich.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego przewiduje co najmniej 5 % przydziału zasobów na zrównoważony rozwój obszarów miejskich. Finansuje również programy współpracy INTERREG w zakresie współpracy transgranicznej, transnarodowej i międzyregionalnej, które uwzględniają adaptację obszarów miejskich w swoich zaproszeniach.

Europejski Bank Inwestycyjny rozważa dostosowanie w ramach finansowania zintegrowanej i zrównoważonej odnowy obszarów miejskich za pośrednictwem swojego programu JESSICA. Instrument finansowania kapitału naturalnego może być stosowany do finansowania środków przystosowawczych opartych na przyrodzie, a instrument finansowania prywatnego na rzecz efektywności energetycznej umożliwia lokalnym bankom w państwach członkowskich UE udzielanie pożyczek na środki na rzecz efektywności energetycznej.

W przewodniku dotyczącym finansowania interaktywnego Porozumienia Burmistrzów zgromadzono informacje na temat różnych inicjatyw finansowania otwartych dla miast zarządzanych przez Komisję Europejską, państwa członkowskie i kluczowe instytucje finansowe, takie jak Europejski Bank Inwestycyjny.

Kompleksowy przegląd można znaleźć na stronie poświęconej finansowaniu działań przystosowawczych przez UE.

Wspieranie wdrażania adaptacji

Porozumienie BurmistrzówUE w sprawie Klimatu i Energii (CoM) gromadzi władze lokalne i regionalne dobrowolnie zaangażowane w osiąganie i przekraczanie celów UE w zakresie klimatu i energii. Oferują one władzom lokalnym i regionalnym wsparcie techniczne i metodologiczne w zakresie planowania i wdrażania strategii przystosowania się do zmiany klimatu. Do inicjatywy przyłączyło się prawie 9000 miast i miasteczek w całej UE.

Narzędzie wspierania przystosowania się do zmiany klimatu, będące częścią bazy wiedzy Komitetu Regionów, pomaga lokalnym praktykom przystosowawczym w planowaniu i wdrażaniu ich działań adaptacyjnych poprzez wspieranie całego cyklu adaptacyjnego, od uzyskania wsparcia politycznego, poprzez ocenę ryzyka i podatności na zagrożenia, opracowanie strategii i planu działania, finansowanie działań oraz monitorowanie i ocenę ich wyników.

Zagospodarowanie przestrzenne obszarów miejskich i planowanie zagospodarowania przestrzennego to podstawowe środki mające na celu poprawę skutków zmiany klimatu – na przykład rozwój zielonej infrastruktury dla całej miasta lub rozwiązań opartych na zasobach przyrody. UE wspiera zrównoważone planowanie zagospodarowania przestrzennego. Aby pomóc miastom w dalszym rozwijaniu ich strategii zielonej infrastruktury, EEA opracowała szereg wskaźników oznaczeń geograficznych z interaktywną mapą.

Urban Innovative Actions to inicjatywa Unii Europejskiej, która zapewnia obszarom miejskim w całej Europie zasoby do testowania nowych i niesprawdzonych rozwiązań w celu sprostania wyzwaniom miejskim. ProgramURBACT wspiera miasta UE we współpracy i opracowywaniu zintegrowanych rozwiązań wszelkich wyzwań miejskich, przed którymi stoją, w tym zmiany klimatu i przystosowania się do niej. C40 Wytyczne dotyczące oceny ryzyka zmiany klimatu pomagają miastom przeprowadzać ocenę ryzyka związanego ze zmianą klimatu. Europejskie wytyczne dotyczące zarządzania odpornościąICLEI oferują wsparcie, np. personel techniczny pracujący nad przystosowaniem się do zmiany klimatu i wdrażaniem odporności na zmiany klimatu. Partnerstwo w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu w ramach agendy miejskiej dla UE znajduje najlepszy sposób na przełożenie potrzeb miast na konkretne działania.

Ponadto ważną rolę adaptacji opartej na ekosystemie w celu zwiększenia odporności lokalnej uznaje się w sieciach miejskich dotyczących gmin europejskich, np. kampanii na rzecz odporności miast (UNDRR), dorocznych konferencji „Resilient Cities” (rządy lokalne na rzecz zrównoważonego rozwoju, ICLEI) oraz 100 odpornych miast (fundacja Rockefeller).