Adriatisch-Ionische

Landen van de regio

Het Adriatisch-Ionische samenwerkingsgebied omvat Europese landen die grenzen aan de Adriatische en Ionische Zee. Het samenwerkingsgebied 2021-2027 omvat het hele grondgebied van het vorige Interreg-programma (volledige uitbreiding van Griekenland, Kroatië en Slovenië, twaalf Italiaanse regio’s en twee provincies, alsmede niet-EU-landen Albanië, Montenegro, Servië, Bosnië en Herzegovina), ook met inbegrip van de Noord-Macedonië. Een kaart met de oude en nieuwe grenzen is hier te zien.

Beleidskader

1.     Programma voor transnationale samenwerking

Het Interreg VI B-programma “IPA ADRION” (2021-2027), dat uiteindelijk op 30 november 2022 is goedgekeurd, heeft tot doel de duurzame economische en sociale welvaart van de Adriatische en Ionische regio te bevorderen. Het ondersteunt groei en het scheppen van banen door de aantrekkelijkheid, het concurrentievermogen en de connectiviteit van de regio’s te verbeteren, met behoud van het milieu en het waarborgen van gezonde en evenwichtige mariene en kustecosystemen. Voor de periode 2021-2027 was het IPA-ADRION gericht op vier prioriteiten:

• Prioriteit: 1 - Ondersteuning van een slimmere Adriatische Ionische regio
• Prioriteit: 2 - Ondersteuning van een groenere en klimaatbestendige Adriatisch-Ionische regio
• Prioriteit: 3 - Ondersteuning van een koolstofneutrale en beter verbonden Adriatisch-Ionische regio
• Prioriteit: 4 - Ondersteuning van het bestuur van de Adriatisch-Ionische regio

Aanpassing aan de klimaatverandering wordt voornamelijk aangepakt in prioriteit 2 en de specifieke doelstelling RSO2.4 (Bevordering van aanpassing aan de klimaatverandering en rampenrisicopreventie, veerkracht rekening houdend met ecosysteemgerichte benaderingen). Het programma zal naar verwachting ook de aanpassing verbeteren door middel van acties die de natuur herstellen en groene infrastructuur bevorderen, om te voldoen aan de specifieke doelstelling RSO2.7 (Verbetering van de bescherming en het behoud van de natuur, de biodiversiteit en groene infrastructuur, ook in stedelijke gebieden, en vermindering van alle vormen van verontreiniging).

In dit verband zal IPA ADRION bijdragen tot de vaststelling van gezamenlijke transnationale en macroregionale acties om de klimaatverandering het hoofd te bieden en natuurrampen en door de mens veroorzaakte rampen te voorkomen, waarbij het behoud van de natuur als een essentieel element wordt beschouwd.

In de programmeringsperiode 2014-2020 werd aanpassing aan de klimaatverandering beschouwd in het kader van prioritaire as 2 als onderdeel van specifieke doelstelling 2.2 “Versterking van de capaciteit om de kwetsbaarheid van het milieu, de versnippering en de bescherming van ecosysteemdiensten in het ADRION-gebied transnationaal aan te pakken. Door deze doelstelling heeft ADRION bijgedragen tot een beter begrip op het gebied van milieubescherming, biodiversiteitsbeheer, ecosysteemdiensten en aanpassing aan de klimaatverandering.

Bovendien is het programma voor grensoverschrijdende samenwerking tussen Italië en Kroatië van groot belang voor de Adriatisch-Ionische regio. Het samenwerkingsgebied (25 provincies in Italië en 8 provincies in Kroatië) bestrijkt een aanzienlijk deel van de Adriatische subregio. In het Interreg-programma voor grensoverschrijdende samenwerking tussen Italië en Kroatië 2021-2027 wordt gewezen op het voornemen om de interprogrammacoördinatie met ADRION en andere grensoverschrijdende programma’s in het Adriatisch-Ionische gebied te verbeteren. Ook in het hele Middellandse-Zeegebied zal worden gestreefd naar coördinatie tussen de programma's. Het programma zal zich toespitsen op de blauwe economie, eerdere samenwerkingservaringen benutten en sterkere synergieën met Eusair tot stand brengen. Een groene en veerkrachtige gemeenschappelijke omgeving (prioriteit 2) heeft betrekking op aanpassing aan de klimaatverandering en rampenrisicopreventie.

2.     Macroregionale strategieën

Het samenwerkingsgebied ADRION valt samen met de EU-strategie voor de Adriatische en Ionische regio (EUSAIR). De algemene doelstelling van de Eusair is het bevorderen van economische en sociale welvaart en groei in de regio door de aantrekkelijkheid, het concurrentievermogen en de connectiviteit ervan te verbeteren. Met vier EU-lidstaten (Kroatië, Griekenland, Italië, Slovenië) en zes niet-EU-landen (Albanië, Bosnië en Herzegovina, Montenegro, Noord-Macedonië, San Marino en Servië) draagt de strategie bij tot de verdere integratie van de Westelijke Balkan. De EUSAIR richt zich op zowel de land- als mariene hulpbronnen van de regio. Het bouwt voort op vier thematische pijlers die belangrijke uitdagingen en kansen in de regio vertegenwoordigen: (1) Blauwe groei, (2) Verbinding van de regio, (3) Milieukwaliteit, (4) Duurzaam toerisme. Samenwerking bij het gezamenlijk beheer van gemeenschappelijke milieuhulpbronnen, klimaatverandering en rampenrisicobeheer is gericht op cruciale uitdagingen voor de duurzame ontwikkeling van de Adriatisch-Ionische regio. Beperking van en aanpassing aan de klimaatverandering en rampenrisicobeheer zijn horizontale onderwerpen die relevant zijn voor alle vier de pijlers van de EUSAIR-strategie. De strategie wordt aangevuld met het actieplan 2020 (SWD(2020). Het vervangt het plan van 2014, dat volgens dezelfde vier pijlers van de strategie is gestructureerd. In het plan worden onderwerpen, acties en projecten voor elk van de vier pijlers van de strategie vastgesteld. Acties in het kader van de pijler “Milieukwaliteit” zullen naar verwachting bijdragen tot het minimaliseren van de gevolgen van de klimaatverandering voor mariene en terrestrische ecosystemen.

3.     Internationale verdragen en andere samenwerkingsinitiatieven

Op grotere schaal in het hele Middellandse Zeegebied wordt de samenwerking op het gebied van milieubescherming (met inbegrip van aanpassing aan de klimaatverandering) op transnationaal niveau geformaliseerd in het kader van het Verdrag van Barcelona en de bijbehorende protocollen.

De EU financiert al vele jaren specifieke regionale samenwerkingsinitiatieven op het gebied van milieu en klimaat ter ondersteuning van de Balkanlanden. Sommige van hen maken momenteel ook deel uit van de Adriatisch-Ionische regio. Het regionale milieunetwerk voor toetreding (RENA 2010-2013) heeft bijgedragen tot milieu- en klimaatverbeteringen in de Westelijke Balkan en tot convergentie van de regio met de EU-normen. Het regionale toetredingsnetwerk voor milieu en klimaat (ECRAN 2013-2016) heeft de regionale samenwerking tussen de kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten verder versterkt. Het wordt momenteel opgevolgd door het EU-milieupartnerschapsprogramma voor toetreding (EPPA 2019-2022) en door de EU-steun voor klimaatactie in IPA II-begunstigden – “Transition towards the low emissions and climate-resilient economy (Tratolow2020-2023). Het ondersteunt de integratie van de partners van de Westelijke Balkan in de EU op het gebied van milieu en klimaat. De TRATOLOW-werkgroep 4 werkt specifiek aan de aanpassing aan de klimaatverandering. Het ondersteunt nationale en regionale aanpassingsplanning en -acties in de landen van de Westelijke Balkan.

Het Midden-Europees Initiatief (CEI) is een regionaal intergouvernementeel forum van 17 lidstaten in Midden-, Oost- en Zuidoost-Europa. Het omvat alle landen (behalve Griekenland) van de Adriatisch-Ionische regio. Het bevordert de Europese integratie en duurzame ontwikkeling door middel van regionale samenwerking. De werkzaamheden van het CEI zijn gericht op het bereiken van twee hoofddoelen: Groene groei & Rechtvaardige samenlevingen. Het verbeteren van de klimaatveerkracht is opgenomen in de doelstellingen van het actieplan van de CEI, in het kader van doelstelling 1 “Stimuleren van de groene groei”.

Acht Adriatisch-Ionische landen (alle behalve Italië) werken samen met Bulgarije, Hongarije, Moldavië, Roemenië en Turkije, evenals het VN-Verdrag ter bestrijding van woestijnvorming (UNCCD) en de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) in het kader van het Drought Management Centre for South East Europe (DMCSEE). Het centrum coördineert en faciliteert de ontwikkeling, beoordeling en toepassing van instrumenten en beleid voor droogterisicobeheer in Zuidoost-Europa met als doel de paraatheid te verbeteren en de gevolgen van droogte in deze regio te verminderen.

4.     Aanpassingsstrategieën en -plannen

Tot dusver zijn er geen aanpassingsstrategieën en -plannen ontwikkeld in de specifieke context van de Adriatisch-Ionische regio. Het regionale kader voor aanpassing aan de klimaatverandering voor de mariene en kustgebieden van de Middellandse Zee, dat is goedgekeurd door de 19e vergadering van de verdragsluitende partijen (COP19) van het Verdrag van Barcelona, is ook relevant voor deze specifieke regio.

Voorbeelden van projecten die in de periode 2014-2020 zijn gefinancierd

Gefinancierd door het ADRION 2014-2020-programma, heeft het I-STORM-project (geïntegreerde strategieën voor het beheer van zeestormen) (2018-2019) de uitwisseling van gegevens, prognoses en kennis over zeestormen en de daarmee samenhangende gevolgen (overstromingen aan de kust, erosie en de daaruit voortvloeiende gevolgen voor kustecosystemen en -infrastructuren) verbeterd door middel van gemeenschappelijke infrastructuren en instrumenten. Het project ontwikkelde richtsnoeren voor het vertalen van gegevens en prognoses naar procedures voor vroegtijdige waarschuwing en interventie, en een strategie gericht op de belangrijkste nationale/regionale actoren van het ADRION-bekken. Beide documenten suggereerden de meest doeltreffende manier om met het beheer van gegevens en prognoses en de daarmee verband houdende procedures voor vroegtijdige waarschuwing om te gaan. Daarnaast ontwikkelde het project de I-STORMS Applicatie voor Smartphones en Tablets en het I-STORMS Web Integrated System (IWS). IWS is een online-instrument om gegevens en informatie te delen en te integreren en de samenwerking tussen partners te bevorderen met het oog op een betere respons op de risico’s van zeestormen in het Adriatisch-Ionische gebied. In het kader van het project is een tabel voor permanente samenwerking opgezet, die ervoor zorgt dat de dialoog na de afsluiting van het project wordt voortgezet. Het heeft tot doel een gemeenschappelijk begrip van de huidige uitdagingen van kustgebieden te bevorderen en de coördinatie en uitwisseling van knowhow te bevorderen.

Andere relevante projecten die een groot deel van de Adriatisch-Ionische regio bestrijken, werden gefinancierd door het programma voor grensoverschrijdende samenwerking tussen Italië en Kroatië (2014-2020) en worden hieronder beschreven. Drie daarvan (ADRIADAPT, RESPONSe en ADRIACLIM) verleenden steun aan lokale overheden voor de ontwikkeling van aanpassingsplannen en -strategieën in kust- en stedelijke gebieden van de Adriatisch-Ionische regio.

ADRIADAPT (A resilience information platform for Adriatic cities and cities, 2019-2021) heeft de lokale en regionale veerkracht bevorderd. Het heeft bijgedragen tot de ontwikkeling van de kennisbasis om geschikte opties voor klimaatadaptatie en -planning in het Adriatisch-Ionische gebied te identificeren. Het project leverde het Adriadapt-weerbaarheidsplatform op, met instrumenten en kennis voor klimaatplanning die werden getest met lokale autoriteiten. Het ondersteunde ook lokale klimaatinformatie- en klimaatveerkrachtplannen.

RESPONSe (Strategies to adapt to climate change in Adriatic regions, 2019-2021) heeft lokale beleidsmakers in staat gesteld om klimaatslimme bestuursbenaderingen mogelijk te maken en duurzaam leven in Adriatische mariene en kustgebieden bevorderd. De projectresultaten omvatten de toolkit voor aanpassingsacties voor overheidsinstanties (klimaatmenuvoor Adriatische regio’s). Het is een gratis online repository van adaptatie- en mitigatiemaatregelen die lokale beleidsvorming kunnen ondersteunen om de uitdagingen van klimaatverandering aan te pakken. ADRIACLIM (Klimaatveranderingsinformatie, monitoring en beheersinstrumenten voor aanpassingsstrategieën in Adriatische kustgebieden 2020-2022) heeft tot doel nauwkeurige informatie te ontwikkelen ter ondersteuning van de ontwikkeling van regionale en lokale plannen voor aanpassing aan de klimaatverandering. Het is gericht op het vergroten van de capaciteit voor aanpassing aan de klimaatverandering in kustgebieden. Het heeft bijgedragen tot de ontwikkeling van homogene en vergelijkbare gegevens, de verbetering van de kennis, de capaciteit en de samenwerking op het gebied van systemen voor monitoring en modellering van de klimaatverandering en de ontwikkeling van geavanceerde informatiesystemen, instrumenten en indicatoren voor een optimale planning van de aanpassing aan de klimaatverandering.

ASTERIS (adaptation to Saltwater intrusion in sea level rise scenarios, 2019-2021) verbetert het begrip van ruimtelijke en temporele variatie in indringing van zeewater. Het past verschillende scenario's van klimaatverandering toe, om behoeften en barrières in risicobeheer in kaart te brengen en in kaart te brengen en om praktische instrumenten te bieden voor duurzaam beheer van kustwatervoerende lagen op lokale schaal.

AdriaMORE (Adriatische DSS-exploitatie voor monitoring en risicobeheer van extreem weer en overstromingen aan de kust) (2018 - 2019), waarbij gebruik is gemaakt van de belangrijkste verwezenlijkingen van het ADRIARadNet-project dat wordt gefinancierd door het Adriatische CBC-programma van het IPA, heeft gebieden en mensen uitgerust met doeltreffende instrumenten om ernstige weersomstandigheden en andere daarmee verband houdende mariene risico’s aan te pakken.