Adriatisch-Ionische

Landen van de regio

De Adriatisch-Ionische samenwerkingszone omvat Europese landen die grenzen aan de Adriatische en Ionische Zee. Het samenwerkingsgebied 2021-2027 omvat het hele grondgebied van het vorige Interreg-programma (volledige uitbreiding van Griekenland, Kroatië en Slovenië, twaalf Italiaanse regio’s en twee provincies, alsook niet-EU-landen Albanië, Montenegro, Servië, Bosnië en Herzegovina), met inbegrip van de Noord-Macedonië. Een kaart waarin de oude en de nieuwe grenzen worden vergeleken, is hier te zien.

Beleidskader

1.     Programma voor transnationale samenwerking

Het Interreg VI B-programma “IPA ADRION Programme (2021-2027)”, dat op 30 november 2022 definitief is goedgekeurd, heeft tot doel de duurzame economische en sociale welvaart van de Adriatische en Ionische regio te bevorderen. Het ondersteunt groei en het scheppen van banen door de aantrekkelijkheid, het concurrentievermogen en de connectiviteit van de regio’s te verbeteren en tegelijkertijd het milieu te beschermen en te zorgen voor gezonde en evenwichtige mariene en kustecosystemen. Voor de periode 2021-2027 was IPA-ADRION gericht op vier prioriteiten:

• Prioriteit: 1 - Ondersteuning van een slimmere Adriatische Ionische regio
• Prioriteit: 2 - Ondersteuning van een groenere en klimaatbestendige Adriatische en Ionische regio
• Prioriteit: 3 - Ondersteuning van een koolstofneutrale en beter verbonden Adriatisch-Ionische regio
• Prioriteit: 4 - Ondersteuning van het bestuur van de Adriatische en Ionische regio

De aanpassing aan de klimaatverandering wordt voornamelijk aangepakt door prioriteit 2 en de specifieke doelstelling RSO2.4 (Bevordering van de aanpassing aan de klimaatverandering en rampenrisicopreventie, veerkracht, rekening houdend met ecosysteemgerichte benaderingen). Het programma zal naar verwachting ook de aanpassing verbeteren door middel van acties die de natuur herstellen en groene infrastructuur bevorderen, om te voldoen aan de specifieke doelstelling RSO2.7 (Verbetering van de bescherming en het behoud van natuur, biodiversiteit en groene infrastructuur, ook in stedelijke gebieden, en vermindering van alle vormen van verontreiniging).

In dit verband zal IPA ADRION bijdragen tot de totstandbrenging van gezamenlijke transnationale en macroregionale acties om de klimaatverandering het hoofd te bieden en natuurrampen en door de mens veroorzaakte rampen te voorkomen, waarbij het behoud van de natuur als een essentieel element wordt beschouwd.

In de programmeringsperiode 2014-2020 werd de aanpassing aan de klimaatverandering in aanmerking genomen in het kader van prioritaire as 2, als onderdeel van specifieke doelstelling 2.2 “Versterking van de capaciteit om de kwetsbaarheid van het milieu, de versnippering en de bescherming van ecosysteemdiensten op het gebied van ADRION transnationaal aan te pakken. Via deze doelstelling heeft ADRION bijgedragen tot een beter gemeenschappelijk begrip op het gebied van milieubescherming, biodiversiteitsbeheer, ecosysteemdiensten en aanpassing aan de klimaatverandering.

Bovendien is het programma voor grensoverschrijdende samenwerking Italië-Kroatië van groot belang voor de Adriatisch-Ionische regio. Het samenwerkingsgebied (25 provincies in Italië en 8 provincies in Kroatië) bestrijkt een aanzienlijk deel van de Adriatische subregio. In het Interreg-programma voor grensoverschrijdende samenwerking Italië-Kroatië 2021-2027 wordt gewezen op het voornemen om de interprogrammacoördinatie met ADRION en andere grensoverschrijdende programma’s in het Adriatisch-Ionische gebied te verbeteren. Ook in het hele Middellandse-Zeegebied zal worden gestreefd naar coördinatie tussen de programma's. Het programma zal gericht zijn op de blauwe economie, waarbij gebruik wordt gemaakt van eerdere samenwerkingservaringen en sterkere synergieën met Eusair tot stand worden gebracht. Een groene en veerkrachtige gedeelde omgeving (prioriteit 2) zal betrekking hebben op de aanpassing aan de klimaatverandering en de preventie van rampenrisico’s.

2.     Strategieën voor macroregio's

Het samenwerkingsgebied ADRION valt samen met de EU-strategie voor de Adriatische en Ionische regio (Eusair). De algemene doelstelling van de Eusair is het bevorderen van economische en sociale welvaart en groei in de regio door de aantrekkelijkheid, het concurrentievermogen en de connectiviteit ervan te verbeteren. Met vier EU-lidstaten (Kroatië, Griekenland, Italië, Slovenië) en zes niet-EU-landen (Albanië, Bosnië en Herzegovina, Montenegro, Noord-Macedonië, San Marino en Servië) draagt de strategie bij tot de verdere integratie van de Westelijke Balkan. De Eusair richt zich op zowel de land- als de mariene hulpbronnen van de regio. Het bouwt voort op vier thematische pijlers die belangrijke uitdagingen en kansen in de regio vertegenwoordigen: (1) Blauwe groei, (2) De regio verbinden, (3) Milieukwaliteit, (4) Duurzaam toerisme. Samenwerking op het gebied van gezamenlijk beheer van gemeenschappelijke milieuhulpbronnen, klimaatverandering en rampenrisicobeheer pakt cruciale uitdagingen voor de duurzame ontwikkeling van de Adriatisch-Ionische regio aan. Beperking van en aanpassing aan de klimaatverandering en rampenrisicobeheer zijn horizontale onderwerpen die relevant zijn voor alle vier de pijlers van de Eusair-strategie. De strategie wordt aangevuld met het actieplan 2020 (SWD(2020). Het vervangt het plan van 2014, dat volgens dezelfde vier pijlers van de strategie is gestructureerd. In het plan worden onderwerpen, acties en projecten voor elk van de vier pijlers van de strategie vastgesteld. Acties in het kader van de pijler “Milieukwaliteit” zullen naar verwachting bijdragen tot het minimaliseren van de gevolgen van klimaatverandering voor mariene en terrestrische ecosystemen.

3.     Internationale verdragen en andere samenwerkingsinitiatieven

Op grotere schaal in het hele Middellandse Zeegebied wordt de samenwerking op het gebied van milieubescherming (met inbegrip van aanpassing aan de klimaatverandering) op transnationaal niveau geformaliseerd in het kader van het Verdrag van Barcelona en de bijbehorende protocollen.

De EU financiert al vele jaren specifieke regionale samenwerkingsinitiatieven op het gebied van milieu en klimaat ten behoeve van de Balkanlanden. Sommigen van hen maken momenteel ook deel uit van de Adriatische-Ionische regio. Het project Regionaal milieunetwerk voor toetreding (RENA 2010-2013) heeft bijgedragen tot de verbetering van het milieu en het klimaat in de Westelijke Balkan en de convergentie van de regio met de EU-normen. Het regionale toetredingsnetwerk voor milieu en klimaat (ECRAN 2013-2016) heeft de regionale samenwerking tussen de kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten verder versterkt. Het wordt momenteel opgevolgd door het milieupartnerschapsprogramma voor toetreding van de EU (EPPA 2019-2022) en door de EU-steun voor klimaatactie in IPA II-begunstigden — “Transition towards the low emissions and climate-resilient economy (TRATOLOW 2020-2023). Het ondersteunt de EU-integratie van de partners van de Westelijke Balkan op het gebied van milieu en klimaat. De TRATOLOW-werkgroep 4 werkt specifiek aan de aanpassing aan de klimaatverandering. Het ondersteunt nationale en regionale aanpassingsplanning en -acties in de landen van de Westelijke Balkan.

Het Centraal-Europees Initiatief (CEI) is een regionaal intergouvernementeel forum van 17 lidstaten in Midden-, Oost- en Zuidoost-Europa. Het omvat alle landen (behalve Griekenland) van de Adriatische-Ionische regio. Het bevordert de Europese integratie en duurzame ontwikkeling door middel van regionale samenwerking. De werkzaamheden van de CEI zijn gericht op het bereiken van twee hoofddoelstellingen: Groene groei & Just Societies. Het versterken van de klimaatveerkracht is een van de doelstellingen van het CEI-actieplan, in het kader van doelstelling 1 “Stimuleren van de groene groei”.

Acht Adriatisch-Ionische landen (alle behalve Italië) werken samen met Bulgarije, Hongarije, Moldavië, Roemenië en Turkije, evenals het VN-Verdrag ter bestrijding van woestijnvorming (UNCCD) en de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) in het kader van het Droogtemanagementcentrum voor Zuidoost-Europa (DMCSEE). Het centrum coördineert en faciliteert de ontwikkeling, beoordeling en toepassing van instrumenten en beleidsmaatregelen voor het beheer van droogterisico’s in Zuidoost-Europa met als doel de paraatheid te verbeteren en de gevolgen van droogte in deze regio te verminderen.

4.     Aanpassingsstrategieën en -plannen

Tot dusver zijn er geen aanpassingsstrategieën en -plannen ontwikkeld in de specifieke context van de Adriatisch-Ionische regio. Het door de 19e vergadering van de verdragsluitende partijen (COP19) bij het Verdrag van Barcelona goedgekeurde regionale kader voor aanpassing aan de klimaatverandering in de mariene en kustgebieden van de Middellandse Zee is ook voor deze specifieke regio relevant.

Voorbeelden van in de periode 2014-2020 gefinancierde projecten

Gefinancierd door het ADRION 2014-2020-programma, project I-STORM (geïntegreerde strategieën voor het beheer van zeestormen) (2018-2019) verbeterde uitwisseling van gegevens, prognoses en kennis over zeestormen en de daarmee samenhangende gevolgen (overstromingen aan de kust, erosie en de daaruit voortvloeiende gevolgen voor kustecosystemen en -infrastructuren) via gemeenschappelijke infrastructuur en instrumenten. Het project ontwikkelde richtsnoeren voor het vertalen van gegevens en prognoses naar procedures voor vroegtijdige waarschuwing en interventie, en een strategie gericht op nationale/regionale sleutelactoren van het ADRION-bekken. In beide documenten werd de meest doeltreffende manier voorgesteld om om te gaan met het beheer van gegevens en prognoses en daarmee verband houdende procedures voor vroegtijdige waarschuwing. Daarnaast ontwikkelde het project de I-STORMS Application for Smartphones and Tablets en het I-STORMS Web Integrated System (IWS). IWS is een online-instrument voor het delen en integreren van gegevens en informatie, dat de samenwerking tussen partners bevordert met het oog op een betere reactie op de risico’s van zeestormen in het Adriatisch-Ionische gebied. Het project heeft een permanente samenwerkingstabel geïnitieerd. Deze tabel zorgt ervoor dat de dialoog na de afsluiting van het project wordt voortgezet. Het heeft tot doel een gemeenschappelijk begrip van de huidige uitdagingen van kustgebieden te bevorderen en de coördinatie en uitwisseling van knowhow te bevorderen.

Andere relevante projecten die een groot deel van de Adriatische en Ionische regio bestrijken, werden gefinancierd door het programma voor grensoverschrijdende samenwerking Italië-Kroatië (2014-2020) en worden hieronder beschreven. Drie daarvan (ADRIADAPT, RESPONSe en ADRIACLIM) verleenden steun aan lokale overheden voor de ontwikkeling van aanpassingsplannen en -strategieën in kust- en stedelijke gebieden van de Adriatische en Ionische regio.

ADRIADAPT (een informatieplatform over veerkracht voor steden en dorpen in de Adriatische Zee, 2019-2021) heeft de lokale en regionale veerkracht bevorderd. Het hielp bij de ontwikkeling van de kennisbasis om geschikte opties voor klimaatadaptatie en -planning in het Adriatisch-Ionische gebied te identificeren. Het project leverde het Adriadapt Resilience Platform op, met instrumenten en kennis voor klimaatplanning die werden getest met lokale overheden. Het steunde ook lokale plannen voor klimaatinformatie en klimaatbestendigheid.

RESPONSe (strategieën voor aanpassing aan de klimaatverandering in de Adriatische regio’s, 2019-2021) heeft lokale beleidsmakers in staat gesteld klimaatslimme governancebenaderingen mogelijk te maken en duurzaam leven in de Adriatische zee- en kustgebieden te bevorderen. De projectresultaten omvatten de toolkit voor aanpassingsmaatregelen voor overheidsinstanties (klimaatmenuvoor de Adriatische regio’s). Het is een gratis onlineregister van aanpassings- en mitigatiemaatregelen dat lokale beleidsvorming kan ondersteunen om de uitdagingen van de klimaatverandering aan te pakken. ADRIACLIM (informatie over klimaatverandering, monitoring- en beheersinstrumenten voor aanpassingsstrategieën in de Adriatische kustgebieden 2020-2022) heeft tot doel nauwkeurige informatie te ontwikkelen ter ondersteuning van de ontwikkeling van regionale en lokale plannen voor aanpassing aan de klimaatverandering. Hiermee wordt beoogd de capaciteit voor aanpassing aan de klimaatverandering in kustgebieden te vergroten. Het heeft geholpen bij de ontwikkeling van homogene en vergelijkbare gegevens, de verbetering van kennis, capaciteit en samenwerking op het gebied van monitoring- en modelleringssystemen voor klimaatverandering en de ontwikkeling van geavanceerde informatiesystemen, instrumenten en indicatoren voor een optimale planning van de aanpassing aan klimaatverandering.

ASTERIS (adaptation to Saltwater intrusion in sea level rise scenarios, 2019-2021) verbetert het begrip van ruimtelijke en temporele variatie in zeewaterintrusion. Het past verschillende scenario's van klimaatverandering toe, om behoeften en belemmeringen op het gebied van risicobeheer in kaart te brengen en in kaart te brengen en om praktische instrumenten te bieden voor duurzaam beheer van watervoerende lagen aan de kust op lokale schaal.

AdriaMORE (Adriatische DSS-exploitatie voor monitoring en risicobeheer van extreem weer en overstromingen aan de kust) (2018 - 2019), waarbij wordt geprofiteerd van de belangrijkste resultaten van het ADRIARadNet-project dat wordt gefinancierd door het IPA Adriatic CBC-programma, heeft gebieden en mensen uitgerust met effectieve instrumenten om ernstige weersomstandigheden en andere gerelateerde mariene risico's aan te pakken.