Noordelijke Periferie en Noordpoolgebied

Landen van de regio

De noordelijke periferie en Arctische transnationale regio omvat het noordelijkste deel van Europa, met inbegrip van delen van de Noord-Atlantische gebieden. De Interreg-programmeringsperiode 2021-2027 bestrijkt Noord- en Oost-Finland, de noordelijke en westelijke regio’s van Ierland en Noord-Zweden. Buiten de EU omvat het de Faeröer, Groenland, IJsland en de noordelijke delen van Noorwegen. In vergelijking met de vorige programmeringsperiode (2014-2020) omvat het nieuwe gebied niet langer Noord-Ierland, Schotland en de Noorse regio Vestlandet (zuidelijke regio). Aan de andere kant omvat het programma nu de Ierse provincies Roscommon, Cavan, Monaghan en Tipperary. Een kaart waarin de oude en de nieuwe grenzen worden vergeleken, is hier te zien.

Beleidskader

1.     Programma voor transnationale samenwerking

Het Interreg-programma voor de noordelijke periferie en het noordpoolgebied (NPA) 2021-2027 is gericht op drie prioriteiten:

• Prioriteit: 1 - Versterking van de innovatiecapaciteit voor veerkrachtige en aantrekkelijke NPA-gemeenschappen
• Prioriteit: 2 - Versterking van de capaciteit voor aanpassing aan de klimaatverandering en van de toereikendheid van hulpbronnen in NPA-gemeenschappen
• Prioriteit: 3 - Versterking van de organisatorische capaciteit van NPA-gemeenschappen om gebruik te maken van samenwerkingsmogelijkheden.

De aanpassing aan de klimaatverandering wordt in het programmadocument algemeen beschouwd als een belangrijk onderwerp van prioriteiten 1 en 2. Innovatiecapaciteit als middel om veranderingen aan te passen, te beheren en erop te reageren is een expliciet doel van prioriteit 1, binnen de specifieke doelstelling 1.1 (RSO 1.1). het ontwikkelen en versterken van onderzoeks- en innovatiecapaciteiten en het gebruik van geavanceerde technologieën). Prioriteit 2, specifiek gewijd aan aanpassing, is georganiseerd rond drie specifieke doelstellingen op het gebied van energie-efficiëntie (RSO2.1), rampenrisicovermindering (RSO2.4) en de overgang naar een circulaire en hulpbronnenefficiënte economie (RSO2.6).

Het programma zal de overdracht van kennis en ervaringen tussen verschillende gebieden van de transnationale regio en de oprichting van nieuwe transnationale netwerken ondersteunen. De activiteiten moeten gericht zijn op duurzame ontwikkeling, met gelijke kansen voor mannen en vrouwen en inclusie van ondervertegenwoordigde groepen.

Bovendien wordt erkend dat het verbeteren van de transnationale samenwerking, die onder prioriteit 3 valt, de ontwikkeling van veerkrachtigere gemeenschappen mogelijk maakt door de uitvoering van nieuwe macroregionale strategieën, zeebekkenstrategieën en andere territoriale strategieën.

Voor de vorige programmeringsperiode (2014-2020) beschouwde Interreg V B de aanpassing aan de klimaatverandering uitdrukkelijk in zijn thematische doelstellingen en als een belangrijk onderdeel van zijn horizontale beginsel inzake “Milieuduurzaamheid”.

2.    Strategieën voor macroregio's

De NPA-regio komt deels overeen met het gebied van de EU-strategie voor het Oostzeegebied. De strategie bestrijkt in feite het grondgebied van de EU-lidstaten Zweden en Finland, en is ingenomen met de samenwerking met de buurlanden van de EU, IJsland en Noorwegen. Voor meer informatie, zie de Baltische Zee pagina.

3.     Internationale verdragen en andere samenwerkingsinitiatieven

Samen met het Atlantische gebied en de Noordzee maakt deze regio deel uit van het gebied dat onder het OSPAR-verdrag inzake de bescherming van het mariene milieu in het noordoostelijke deel van de Atlantische Oceaan valt. De noordelijke periferie en het noordpoolgebied komen overeen met de OSPAR-subregio “Arctische wateren”. In het kader van dit verdrag wordt klimaatverandering (en verzuring van de oceanen) aangepakt als een horizontaal probleem voor het genereren van kennis, het monitoren van effecten en het ontwerpen van beheersopties die gericht zijn op het vergroten van de veerkracht van ecosystemen.

De Arctische Raad is het belangrijkste intergouvernementele forum in het Noordpoolgebied. Het heeft een circumpolaire dekking, waardoor het groter is dan de noordelijke periferie en de Arctische transnationale regio. De leden zijn nationale regeringen (Canada, Denemarken, met inbegrip van Groenland en de Faeröer, Finland, IJsland, Noorwegen, Rusland, Zweden en de Verenigde Staten) en vertegenwoordigers van inheemse Arctische gemeenschappen en andere Arctische inwoners. Klimaatverandering wordt met name aangepakt door het Arctisch monitoring- en evaluatieprogramma (AMAP) en door andere werkgroepen van de Arctische Raad. AMAP heeft een Climate Expert Group opgericht. De groep verzamelt en beoordeelt gegevens en informatie die voortvloeien uit het AMAP-monitoringprogramma en andere relevante onderzoeks- en monitoringactiviteiten.  Het AMAP-verslag 2021 “Arctic Climate change update: belangrijkste trends en effecten” geeft een samenvatting van de meest recente bevindingen voor het noordpoolgebied.

De Noordse Raad van Ministers is het intergouvernementele samenwerkingsforum van de Europese Noordse staten, waarbij Denemarken, Finland, IJsland, Noorwegen, Zweden, de Faeröer, Groenland en Åland betrokken zijn. Volgens zijn visie voor 2030 zal de Noordse regio in 2030 de meest duurzame en geïntegreerde regio ter wereld worden. In het actieplan (2021-2024) voor Visie 2030 wordt beschreven hoe de doelstellingen van de visie kunnen worden verwezenlijkt door middel van een reeks initiatieven die verband houden met de drie strategische prioriteiten van de visie: een groene Noordse regio, een concurrerende Noordse regio en een sociaal duurzame Noordse regio. Aanpassing aan de klimaatverandering wordt met name nagestreefd door middel van de prioriteit “groene Noordse regio”, die gericht is op de ontwikkeling van kennis over duurzame en aan het klimaat aangepaste ruimtelijke ordening (doelstelling 1), de bevordering van op de natuur gebaseerde oplossingen voor biodiversiteit en klimaat (doelstelling 2) en de actieve bevordering van de uitvoering van overeenkomsten inzake milieu en klimaat door middel van internationale samenwerking (doelstelling 5). De Noordse Raad van Ministers heeft een vierjarig programma voor op de natuur gebaseerde oplossingen gefinancierd. Het programma bestaat uit vijf projecten die van 2021 tot 2024 lopen om de Noordse landen aan te moedigen samen te werken en hun kennisbasis op het gebied van op de natuur gebaseerde oplossingen, herstel, klimaatmitigatie en blauw/groene infrastructuur te versterken.

4.     Aanpassingsstrategieën en -plannen

De Raad voor het Europees-Arctische Barentsz-zeegebied (BEAC) is een forum voor intergouvernementele samenwerking specifiek voor de Barentsz-regio en heeft Denemarken, Finland, IJsland, Noorwegen, Rusland, Zweden en de Europese Commissie als leden. Het BEAC heeft in 2013 het eerste 'Actieplan inzake klimaatverandering voor de Barentsz-samenwerking' aangenomen. Het werd in 2017 en 2021 geactualiseerd, waarna de milieuministers van Barentsz opriepen tot een versterkte klimaatactie na 2020, met grotere bijdragen van alle Barentsz-werkgroepen. In het actieplan van 2021 wordt de uitdaging aangepakt om over te stappen op koolstofarme en klimaatslimme oplossingen en tegelijkertijd de aanpassingscapaciteit en het bewustzijn in de Barentsz-regio te vergroten. Het actieplan 2021 heeft voornamelijk betrekking op activiteiten voor 2021-2025, terwijl in 2025 een nieuwe herziening van het plan is gepland.

Voorbeelden van projecten die in de periode 2014-2020 zijn gefinancierd.

Hieronder worden voorbeelden gegeven van door het NPA-programma 2014-2020 gefinancierde projecten.

Het project CLIMATE (Collaborative Learning Initiative Managing and Adapting to the Environment) (2017-2020) had tot doel het bewustzijn over klimaatverandering in Europese perifere plattelandsgemeenschappen te bevorderen en te verbeteren door middel van een op kennis gebaseerde aanpak en door de gemeenschap geleide duurzame hulpbronnenplanning. Het bracht lokale overheden in afgelegen, dunbevolkte gebieden uit Zweden, Noord-Ierland, Ierland en de Faeröer bij elkaar om aanpassingsplannen te ontwikkelen. Er is een model van beste praktijken en een stapsgewijze gids voor lokale overheden in de NPA-regio ontwikkeld. Het project ondersteunde praktisch drie proefgemeenten van de NPA-regio bij het opstellen van hun aanpassingsplannen.

Het ANH-project (Adapt Northern Heritage) (2017-2020) ondersteunde gemeenschappen en lokale overheden om het noordelijke culturele erfgoed aan te passen aan de milieueffecten van klimaatverandering en de bijbehorende natuurlijke gevaren door middel van betrokkenheid van de gemeenschap en geïnformeerde instandhoudingsplanning. Het project ontwikkelde een toolkit die bestaat uit vijf tools om te helpen begrijpen hoe klimaatverandering van invloed zal zijn op historische locaties in het noorden en om specifieke aanpassingsopties te verkennen. Negen historische locaties uit heel Noord-Europa worden in Adapt Northern Heritage gebruikt als casestudy’s en vormden de basis voor het ontwerp van de toolkit van het project.

Het project Water-Pro (Northern Runoffs into Profits) (2016-2019) was gericht op de ontwikkeling en overdracht van eco-efficiënte instrumenten en modellen voor afvloeiingsbeheer in de landbouw en de winning van mineralen in Noord- en Arctische gebieden. Frequentere en intensere regenval, zoals verwacht in het kader van de klimaatverandering, zal verdere uitdagingen met zich meebrengen bij het beheersen van afvloeiingen en waterveiligheid en bij het voldoen aan de waterkwaliteitsdoelstellingen van de Europese kaderrichtlijn water. Het project ontwikkelde een toolbox van goede beheerspraktijken voor de landbouw- en mijnbouwindustrie

Het COAST-project (Sustainable Resilient Coasts) (2020-2022) had tot doel een routekaart te bieden voor de bescherming, bevordering en ontwikkeling van het culturele en natuurlijke erfgoed van dunbevolkte en afgelegen kustgemeenschappen. Op basis van vier demonstratieprojecten leverde het project een governancetoolbox op voor lokale overheden om de duurzame ontwikkeling van kustgebieden te ondersteunen.