Noordelijke Periferie en Noordpoolgebied

Landen van de regio

De Noordelijke Periferie en Noordpool Transnationale Regio omvat het noordelijkste deel van Europa met inbegrip van delen van de Noord-Atlantische gebieden. De Interreg-programmeringsperiode 2021-2027 bestrijkt Noord- en Oost-Finland, Noord- en West-Ierland en Noord-Zweden. Buiten de EU omvat het de Faeröer, Groenland, IJsland en de noordelijke delen van Noorwegen. In vergelijking met de vorige programmeringsperiode (2014-2020) omvat het nieuwe gebied niet langer Noord-Ierland, Schotland en de Noorse regio Vestlandet (zuidelijke regio). Aan de andere kant omvat het programma nu de Ierse provincies Roscommon, Cavan, Monaghan en Tipperary. Een kaart met de oude en nieuwe grenzen is hier te zien.

Beleidskader

1.     Programma voor transnationale samenwerking

Het Interreg-programma voor de noordelijke periferie en het noordpoolgebied 2021-2027 is gericht op drie prioriteiten:

• Prioriteit: 1 - Versterking van de innovatiecapaciteit voor veerkrachtige en aantrekkelijke NPA-gemeenschappen
• Prioriteit: 2 - Versterking van de capaciteit voor aanpassing aan de klimaatverandering en toereikende hulpbronnen in NPA-gemeenschappen
• Prioriteit: 3 - Versterking van de organisatorische capaciteit van NPA-gemeenschappen om gebruik te maken van samenwerkingsmogelijkheden.

Aanpassing aan de klimaatverandering wordt breed overwogen in het programmadocument, dat een belangrijk onderwerp is van prioriteit 1 en 2. Innovatiecapaciteit als middel om veranderingen aan te passen, te beheren en erop te reageren is een expliciete doelstelling van prioriteit 1 binnen de specifieke doelstelling 1.1 (RSO1.1. Ontwikkeling en versterking van de onderzoeks- en innovatiecapaciteit en de invoering van geavanceerde technologieën). Prioriteit 2, die specifiek gericht is op aanpassing, is georganiseerd rond drie specifieke doelstellingen: energie-efficiëntie (RSO2.1), rampenrisicovermindering (RSO2.4) en de overgang naar een circulaire en hulpbronnenefficiënte economie (RSO2.6).

Het programma ondersteunt de overdracht van kennis en ervaringen tussen verschillende gebieden van de transnationale regio en de oprichting van nieuwe transnationale netwerken. De activiteiten moeten gericht zijn op duurzame ontwikkeling, met gelijke kansen voor mannen en vrouwen en inclusie van ondervertegenwoordigde groepen.

Bovendien wordt erkend dat de verbetering van de transnationale samenwerking, die onder prioriteit 3 valt, de ontwikkeling van veerkrachtigere gemeenschappen mogelijk maakt door de uitvoering van nieuwe macroregionale strategieën, zeegebiedstrategieën en andere territoriale strategieën.

Voor de vorige programmeringsperiode (2014-2020) beschouwde Interreg V B de aanpassing aan de klimaatverandering uitdrukkelijk in zijn thematische doelstellingen en als een belangrijk onderdeel van zijn horizontale beginsel inzake “milieuduurzaamheid”.

2.    Macroregionale strategieën

De NPA-regio komt deels overeen met het gebied van de EU-strategie voor het Oostzeegebied. De strategie bestrijkt in feite het grondgebied van de EU-lidstaten Zweden en Finland en is ingenomen met de samenwerking met de buurlanden IJsland en Noorwegen van de EU. Voor meer informatie, zie de Baltische Zee pagina.

3.     Internationale verdragen en andere samenwerkingsinitiatieven

Samen met het Atlantische gebied en de Noordzee maakt deze regio deel uit van het gebied dat valt onder het OSPAR-Verdrag inzake de bescherming van het mariene milieu in het noordoostelijke deel van de Atlantische Oceaan. Het noordelijke periferie- en noordpoolgebied komt overeen met de OSPAR-subregio “Arctische wateren”. In het kader van dit verdrag wordt klimaatverandering (en verzuring van de oceanen) behandeld als een transversale kwestie voor het genereren van kennis, het monitoren van effecten en het ontwerpen van beheersopties die gericht zijn op het vergroten van de veerkracht van ecosystemen.

De Arctische Raad is het belangrijkste intergouvernementele forum in het Noordpoolgebied. Het heeft een circumpolaire dekking, waardoor het groter is dan de noordelijke periferie en het Arctische transnationale gebied. De leden zijn nationale regeringen (Canada, Denemarken met inbegrip van Groenland en de Faeröer, Finland, IJsland, Noorwegen, Rusland, Zweden en de Verenigde Staten) en vertegenwoordigers van Arctische inheemse gemeenschappen en andere Arctische inwoners. Klimaatverandering wordt met name aangepakt door het Arctic Monitoring and Assessment Programme (AMAP) en door andere werkgroepen van de Arctische Raad. AMAP heeft een klimaatdeskundigengroep opgericht. De groep verzamelt en beoordeelt gegevens en informatie die voortvloeien uit het AMAP-monitoringprogramma en andere relevante onderzoeks- en monitoringactiviteiten.  Het AMAP-verslag 2021 “Arctic Climate change update: belangrijke trends en effecten” geeft een samenvatting van de meest recente bevindingen voor het noordpoolgebied.

De Noordse Raad van Ministers is het intergouvernementele samenwerkingsforum van de Europese Noordse staten, waaraan Denemarken, Finland, IJsland, Noorwegen, Zweden, de Faeröer, Groenland en Åland deelnemen. Volgens haar visie voor 2030 zal de Noordse regio in 2030 de meest duurzame en geïntegreerde regio ter wereld worden. In het actieplan (2021-2024) voor Visie 2030 wordt beschreven hoe de doelstellingen van de visie kunnen worden verwezenlijkt door middel van een reeks initiatieven die verband houden met de drie strategische prioriteiten van de visie: een groene Noordse regio, een concurrerende Noordse regio en een sociaal duurzame Noordse regio. Aanpassing aan de klimaatverandering wordt met name nagestreefd door middel van de prioriteit “groene Noordse regio”, die gericht is op de ontwikkeling van kennis over duurzame en aan het klimaat aangepaste ruimtelijke ordening (doelstelling 1), de bevordering van op de natuur gebaseerde oplossingen voor biodiversiteit en klimaat (doelstelling 2) en de actieve bevordering van de uitvoering van overeenkomsten inzake milieu en klimaat door middel van internationale samenwerking (doelstelling 5). De Noordse ministerraad heeft een vierjarig programma voor op de natuur gebaseerde oplossingen gefinancierd. Het programma bestaat uit vijf projecten die lopen van 2021 tot 2024 om de Noordse landen aan te moedigen samen te werken en hun kennisbasis op het gebied van op de natuur gebaseerde oplossingen, herstel, klimaatmitigatie en blauwe/groene infrastructuur te verbeteren.

4.     Aanpassingsstrategieën en -plannen

De Raad voor het Europees-Arctische Barentszzeegebied (BEAC) is een forum voor intergouvernementele samenwerking specifiek voor de Barentszzeeregio en heeft Denemarken, Finland, IJsland, Noorwegen, Rusland, Zweden en de Europese Commissie als leden. De BEAC heeft in 2013 het eerste 'Actieplan Klimaatverandering voor de Barentsz-samenwerking' aangenomen. Het werd bijgewerkt in 2017 en in 2021, waarna de milieuministers van Barentsz opriepen tot een versterkte klimaatactie na 2020, met versterkte bijdragen van alle Barentsz-werkgroepen. Het actieplan van 2021 gaat in op de uitdaging om over te stappen op koolstofarme en klimaatslimme oplossingen en tegelijkertijd de aanpassingscapaciteit en het bewustzijn in de Barentsz-regio te vergroten. Het actieplan 2021 omvat activiteiten voor voornamelijk 2021-2025, terwijl een nieuwe herziening van het plan in 2025 is gepland.

Voorbeelden van projecten die in de periode 2014-2020 zijn gefinancierd.

Hieronder worden voorbeelden gegeven van projecten die door het NPA-programma 2014-2020 worden gefinancierd.

Het project CLIMATE (Collaborative Learning Initiative Managing and Adapting to the Environment) (2017-2020) had tot doel het bewustzijn van klimaatverandering in Europese perifere plattelandsgemeenschappen te bevorderen en te verbeteren door middel van een op kennis gebaseerde aanpak en door de gemeenschap geleide duurzame planning van hulpbronnen. Het bracht lokale overheden in afgelegen, dunbevolkte gebieden uit Zweden, Noord-Ierland, Ierland en de Faeröer samen om aanpassingsplannen te ontwikkelen. Er werd een model van beste praktijken en een stapsgewijze gids voor lokale overheden in de NPA-regio ontwikkeld. Het project ondersteunde praktisch drie proefgemeenten van de NPA-regio bij het opstellen van hun aanpassingsplannen.

Het ANH-project (Adapt Northern Heritage) (2017-2020) ondersteunde gemeenschappen en lokale overheden om het noordelijk cultureel erfgoed aan te passen aan de milieueffecten van klimaatverandering en de daarmee samenhangende natuurrampen door betrokkenheid van de gemeenschap en geïnformeerde instandhoudingsplanning. Het project ontwikkelde een toolkit bestaande uit vijf instrumenten om te helpen begrijpen hoe klimaatverandering van invloed zal zijn op noordelijke historische locaties en om specifieke aanpassingsopties te verkennen. Negen historische locaties uit heel Noord-Europa worden in Adapt Northern Heritage gebruikt als casestudy’s en vormden de basis voor het ontwerp van de toolkit van het project.

Het project Water-Pro (Northern Runoffs into Profits) (2016-2019) had tot doel eco-efficiënte instrumenten en modellen te ontwikkelen en over te dragen voor het beheer van afvloeiingen in de landbouw en de winning van mineralen in Noordelijke en Arctische gebieden. Frequentere en intensere regenval, zoals verwacht in het kader van de klimaatverandering, zal verdere uitdagingen met zich meebrengen bij het beheersen van afvloeiingen en waterveiligheid en bij het bereiken van de waterkwaliteitsdoelstellingen die zijn vastgesteld in de Europese kaderrichtlijn water. Het project ontwikkelde een toolbox met goede beheerspraktijken voor de landbouw- en mijnbouwindustrieën

Het project COAST (Sustainable Resilient Coasts) (2020-2022) had tot doel een routekaart te bieden voor de bescherming, bevordering en ontwikkeling van het culturele en natuurlijke erfgoed van dunbevolkte en afgelegen kustgemeenschappen. Op basis van vier demonstratieprojecten leverde het project een governance-instrumentarium op voor lokale overheden om de duurzame ontwikkeling van kustgebieden te ondersteunen.