Obszar adriatycko-joński
Kraje regionu
Całe rozszerzenie Grecji, Chorwacji i Słowenii, dwunastu włoskich regionów, a także czterech państw nienależących do UE: Albanii, Czarnogóry, Serbii, Bośni i Hercegowiny
Ramy polityki
1. Program współpracy transnarodowej
Program INTERREG V B Adriatycko-joński (ADRION) na lata 2014–2020 ma na celu promowanie trwałego dobrobytu gospodarczego i społecznego obszaru adriatycko-jońskiego poprzez wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy, poprzez poprawę jego atrakcyjności, konkurencyjności i łączności, przy jednoczesnym zachowaniu środowiska i zapewnieniu zdrowych i zrównoważonych ekosystemów morskich i przybrzeżnych. W okresie 2014–2020 ADRION skupia się na czterech priorytetach:
- Innowacyjny i inteligentny region;
- Zrównoważony region;
- Region połączony;
- Wspieranie zarządzania EUSAIR.
Te cztery priorytety przyczynią się do osiągnięcia celów szczegółowych:
- Wzmocnienie badań, rozwoju technologicznego i innowacji;
- Zachowanie i ochrona środowiska oraz promowanie efektywnego gospodarowania zasobami;
- Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie wąskich gardeł w kluczowych infrastrukturach sieciowych;
- Zwiększenie potencjału instytucjonalnego organów publicznych i zainteresowanych stron oraz sprawnej administracji publicznej.
Przystosowanie się do zmiany klimatu jest rozważane w ramach osi priorytetowej 2, jako część celu szczegółowego 2.2 „Zwiększenie zdolności w zakresie ponadnarodowego przeciwdziałania podatności na zagrożenia dla środowiska, fragmentacji i ochrony usług ekosystemowych w obszarze ADRION”. Dzięki temu celowi ADRION ma przyczynić się do lepszego zrozumienia w regionie ochrony środowiska, zarządzania różnorodnością biologiczną, usług ekosystemowych i przystosowania się do zmiany klimatu. Inne oczekiwane wyniki obejmują: zwiększenie kompetencji zainteresowanych stron i zaangażowanych partnerów; zwiększenie dostępności danych i informacji również poprzez interoperacyjność i systematyczne monitorowanie; zacieśnienie współpracy ponadnarodowej między władzami i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego; zharmonizowanej infrastruktury, struktur zarządzania oraz mechanizmów reagowania na zagrożenia lub ryzyka; zwiększenie liczby narzędzi zarządzania i planowania.
2. Strategie makroregionów
Obszar współpracy ADRION pokrywa się ze strategią UE dla regionu adriatycko-jońskiego (EUSAIR). Ogólnym celem EUSAIR jest promowanie dobrobytu gospodarczego i społecznego oraz wzrostu gospodarczego w regionie poprzez poprawę jego atrakcyjności, konkurencyjności i łączności. Strategia ta, obejmująca cztery państwa członkowskie UE (Chorwację, Grecję, Włochy, Słowenię) i cztery państwa spoza UE (Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Serbia), przyczynia się do dalszej integracji Bałkanów Zachodnich. EUSAIR koncentruje się zarówno na zasobach lądowych, jak i morskich regionu i opiera się na czterech priorytetach tematycznych/filarach stanowiących kluczowe wyzwania i możliwości w regionie: (1) Niebieski wzrost, (2) Połączenie regionu, (3) Jakość środowiska, (4) Zrównoważona turystyka. Współpraca na rzecz wspólnego zarządzania wspólnymi zasobami środowiskowymi oraz kwestiami związanymi ze zmianą klimatu i zarządzaniem ryzykiem związanym z klęskami żywiołowymi stanowi kluczowe wyzwania dla zrównoważonego rozwoju regionu adriatycko-jońskiego. W rzeczywistości łagodzenie zmiany klimatu i przystosowanie się do niej oraz zarządzanie ryzykiem związanym z klęskami żywiołowymi stanowią tematy horyzontalne istotne dla wszystkich czterech filarów strategii EUSAIR.
3. Konwencje międzynarodowe i inne inicjatywy dotyczące współpracy
Na szerszą skalę całego Morza Śródziemnego sformalizowana jest współpraca w zakresie ochrony środowiska (w tym przystosowania się do zmiany klimatu) na szczeblu transnarodowym w ramach konwencji barcelońskiej i powiązanych protokołów.
W latach 2013–2016 UE sfinansowała regionalną sieć akcesyjną ds. środowiska i klimatu (ECRAN), która wspierała kraje Bałkanów (Chorwację, Serbię i Kosowo na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1244/99, Byłą Jugosłowiańską Republikę Macedonii, Bośnię i Hercegowinę, Albanię, Czarnogórę i Turcję) w wymianie informacji i doświadczeń w dziedzinie środowiska i działań w dziedzinie klimatu związanych z przygotowaniami do przystąpienia. Działania Ecran realizowane były poprzez system grup roboczych, które w przypadku zmiany klimatu były związane z: Rozwój polityki klimatycznej i budowanie świadomości klimatycznej (GW1), systemy wykazów gazów cieplarnianych i rozporządzenie w sprawie unijnego mechanizmu monitorowania (WG2), system handlu uprawnieniami do emisji (GG3) i przystosowanie się do zmiany klimatu (GG4).
Siedem państw adriatycko-jońskich (wszystkie oprócz Włoch) wraz z Bułgarią, Byłą Jugosłowiańską Republiką Macedonii, Węgrami, Mołdawią, Rumunią i Turcją, a także Konwencję ONZ w sprawie zwalczania pustynnienia (UNCCD) i Światową Organizację Meteorologiczną (WMO) współpracują w ramach Centrum Zarządzania Suszami w Europie Południowo-Wschodniej (DMCSEE). Centrum koordynuje i ułatwia opracowywanie, ocenę i stosowanie narzędzi i polityk zarządzania ryzykiem suszy w Europie Południowo-Wschodniej w celu poprawy gotowości i zmniejszenia skutków suszy w tym regionie.
4. Strategie i plany adaptacyjne
Na razie nie opracowano żadnych strategii i planów adaptacyjnych w szczególnym kontekście regionu adriatycko-jońskiego. „Regionalne ramy przystosowania się do zmiany klimatu dla śródziemnomorskich obszarów morskich i przybrzeżnych” zatwierdzone na19. posiedzeniu umawiających się stron (COP19) konwencji barcelońskiej mają również znaczenie dla tego konkretnego regionu.
Przykłady projektów finansowanych w latach 2014–2020
Finansowany w ramach programu ADRION 2014-2020 I-STORM (strategia zintegrowanego zarządzania burzami morskimi) (2018–2019) ma na celu poprawę wymiany danych, prognoz i wiedzy na temat burz morskich i związanych z nimi skutków (powodzie przybrzeżne, erozja i wynikające z tego skutki dla ekosystemów i infrastruktury przybrzeżnej) za pomocą wspólnej infrastruktury i narzędzi (np. mapowanie katastrof przybrzeżnych oraz ocena zagrożeń i ryzyka). Ponadto projekt ma na celu opracowanie wspólnych strategii zapewniających skuteczne reagowanie na sytuacje kryzysowe związane z sztormami morskimi, również poprzez poprawę zdolności krajów w zakresie interoperacyjności danych, wczesnego ostrzegania i procedur ochrony ludności. Sieć stałej współpracy ustanowiona w ramach projektu ma na celu zapewnienie, aby wyzwania związane z burzami morskimi były stawiane i przezwyciężane w ramach EUSAIR oraz ze średnioterminową perspektywą realizacji.
Program współpracy transgranicznej Włochy-Chorwacja na lata 2014–2020 ma duże znaczenie dla regionu adriatycko-jońskiego, ponieważ obszar jego współpracy (25 prowincji we Włoszech i 8 powiatów w Chorwacji) obejmuje znaczną część podregionu adriatyckiego. Program ten dotyczy bezpośrednio kwestii przystosowania się do zmiany klimatu i jego celu strategicznego 2.1, stanowiącego część osi priorytetowej 2 „Bezpieczeństwo i odporność”, koncentruje się na poprawie monitorowania i planowania działań przystosowawczych. Przykłady finansowanych projektów bezpośrednio lub pośrednio związanych z przystosowaniem się do zmiany klimatu obejmują:
- Ideal (wsparcie decyzji w sprawie planu przystosowania się do zmiany klimatu) (2018–2019) mające na celu wspieranie władz lokalnych w zarządzaniu problemami związanymi z klimatem. Projekt opracuje i przetestuje wspólne ramy oceny skutków zmiany klimatu w oparciu o wskaźniki oraz opracuje plany przystosowania się do zmiany klimatu na pięciu włoskich i chorwackich obszarach przybrzeżnych.
- AdriaMORE (Adriatic DSS eksploatacja na potrzeby monitorowania i zarządzania ryzykiem ekstremalnych warunków pogodowych i powodzi przybrzeżnych) (2018–2019), która usprawni istniejącą platformę zarządzania ryzykiem hydrometeorologicznym, koncentrując się na obszarach przybrzeżnych Adriatyku obu zaangażowanych państw.
- Gotowość (wzmocnienie odporności basenu Adriatyku przed pożarami i zagrożeniami sejsmicznymi) (2018–2020), koncentrując się na ryzyku pożarowym.