Obszar Morza Śródziemnego
Kraje regionu
Południowa część Portugalii, śródziemnomorskie obszary Hiszpanii i Francji, prawie całe Włochy oraz całe rozszerzenie Słowenii, Chorwacji, Grecji, Malty i Cypru, a także terytorium Zjednoczonego Królestwa Gibraltaru i Albanii, Bośni i Hercegowiny i Czarnogóry.
Ramy polityki
1. Program współpracy transnarodowej
Program INTERREG V B MED 2014-2020 ma na celu promowanie zrównoważonego wzrostu w regionie Morza Śródziemnego poprzez wspieranie innowacyjnych koncepcji i praktyk (technologie, zarządzanie, innowacyjne usługi). Będzie również zachęcać do zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych i kulturowych oraz wspierać integrację społeczną poprzez zintegrowane i terytorialne podejście oparte na współpracy. Na lata 2014–2020 program MED koncentruje się na czterech priorytetach:
- Promowanie zdolności innowacyjnych w celu rozwoju inteligentnego i zrównoważonego wzrostu;
- Wspieranie strategii niskoemisyjnych i efektywności energetycznej;
- Ochrona i promowanie śródziemnomorskich zasobów naturalnych i kulturowych;
- Wzmocnienie zarządzania ponadnarodowego w regionie Morza Śródziemnego.
Oczekuje się, że w tym okresie program:
- Wspieranie innowacji podmiotów publicznych i prywatnych zaangażowanych w sektory zielonego i niebieskiego wzrostu, przemysł kreatywny i gospodarkę społeczną;
- Zwiększenie zdolności do lepszego zarządzania energią w budynkach publicznych;
- Zwiększenie dostępu i wykorzystania zrównoważonych systemów transportowych;
- Poprawa poziomu zrównoważonego rozwoju turystyki w śródziemnomorskich regionach przybrzeżnych poprzez lepszą współpracę i wspólne i zintegrowane planowanie.
Program MED 2014-2020 zawiera wyraźne odniesienia do przystosowania się do zmiany klimatu w ramach priorytetu 2. Adaptacja jest również uwzględniona w możliwych ogniskach finansowanych projektów, a także w obszarach, do których projekty będą się przyczyniać. Oprócz orientacji tematycznej program MED dotyczy trzech horyzontalnych aspektów tematycznych podkreślonych w rozporządzeniach UE, w tym aspektów zrównoważonego rozwoju.
2. Strategie makroregionów
Części regionu Morza Śródziemnego pokrywają się z zasięgiem geograficznym niektórych strategii makroregionalnych UE; najważniejszym obszarem dla regionu Morza Śródziemnego jest EUSAIR w regionie adriatycko-jońskim; oraz w mniejszym stopniu EUSALP, która obejmuje francuskie Alpy Morskie, północne regiony Włoch i Słowenii.
3. Konwencje międzynarodowe i inne inicjatywy dotyczące współpracy
Region INTERREG MED obejmuje europejskie części terytorium zainteresowane konwencją barcelońską i śródziemnomorskim planem działania UNEP (UNEP-MAP). Konwencja barcelońska wraz z kilkoma protokołami obejmuje obszar całego regionu Morza Śródziemnego. Za pośrednictwem UNEP-MAP umawiające się strony konwencji barcelońskiej mają na celu sprostanie wyzwaniom związanym z ochroną środowiska morskiego i przybrzeżnego przy jednoczesnym pobudzeniu regionalnych i krajowych planów osiągnięcia zrównoważonego rozwoju.
W 2005 r. na lata 2005-2015 przyjęto śródziemnomorską strategię UNEP-MAP na rzecz zrównoważonego rozwoju (MSSD); jej przegląd (MSSD 2016–2025) został przyjęty w 2016 r. Strategia ta zapewnia strategiczne ramy polityki zapewniającej zrównoważoną przyszłość regionu śródziemnomorskiego zgodnie z celami zrównoważonego rozwoju. Strategia koncentruje się na celach przekrojowych, które leżą w styku środowiska i rozwoju. „Rozwiązanie kwestii zmiany klimatu jako priorytetu dla regionu Morza Śródziemnego” jest jednym z celów MSSD na lata 2016–2025; przystosowanie się do zmiany klimatu jest włączone do wielu działań w ramach czterech kierunków strategicznych związanych z tym celem.
W 2008 r. opracowano protokół w sprawie zintegrowanego zarządzania strefą przybrzeżną (protokół IZM) do konwencji barcelońskiej, aby zapewnić umawiającym się stronom wspólne ramy promowania i wdrażania ZZM. Protokół ICZM wszedł w życie w marcu 2011 r. Obejmuje on działania, które są również korzystne dla przystosowania się do zmiany klimatu w całym systemie przybrzeżnym. Regionalne Centrum Działalności UNEP/MAP w ramach programu działań priorytetowych (PAP/RAC) zapewnia wsparcie we wdrażaniu protokołu ICZM dla regionu Morza Śródziemnego i MSSD, z uwzględnieniem również przystosowania się do zmiany klimatu.
Współpraca transnarodowa w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu w regionie jest również promowana poprzez następujące inicjatywy:
- Unia dla Śródziemnomorza (UfM) jest wielostronnym partnerstwem utworzonym w 2008 r. i składającym się z 28 państw członkowskich UE i 15 innych śródziemnomorskich krajów partnerskich. Unia dla Śródziemnomorza ma działać jako wyjątkowa platforma ułatwiająca i propagująca dialog i współpracę regionalną, a także konkretne projekty i inicjatywy w dziedzinie energii i działań w dziedzinie klimatu. W 2014 r. Unia dla Śródziemnomorza powołała grupę ekspertów ds. zmian klimatu, aby wspierać wymianę informacji i najlepszych praktyk w całym regionie Morza Śródziemnego, a także promować rozwój konkretnych projektów i inicjatyw.
- Inicjatywa morska WESTMED obejmuje 10 państw (Algieria, Francja, Włochy, Libia, Malta, Mauretania, Maroko, Portugalia, Hiszpania i Tunezja). Inicjatywa określa trzy główne cele: 1) bezpieczniejszej i bezpieczniejszej przestrzeni morskiej; 2) inteligentną i odporną niebieską gospodarkę; 3) lepsze zarządzanie morzem. Przystosowanie się do zmiany klimatu jest wymienione w drugim celu i odnosi się do opracowania dostosowanych do potrzeb rozwiązań i nowych technologii w celu wykorzystania morskich odnawialnych źródeł energii, łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej, a także promowania efektywności energetycznej i przystosowania się do zmiany klimatu w miastach nadbrzeżnych.
- Karta bolońska jest inicjatywą polityczną mającą na celu wzmocnienie roli regionalnych administracji przybrzeżnych w kontekście europejskich polityk i inicjatyw na skalę śródziemnomorską związanych z: ochrona wybrzeża, zintegrowane zarządzanie i przystosowanie się do zmiany klimatu. Karta promuje również inicjatywę makroprojektu, która jest wyszczególniona we wspólnym planie działania.
4. Strategie i plany adaptacyjne
Strategie i plany przystosowania się do zmiany klimatu nie zostały opracowane dla obszaru śródziemnomorskiego w ramach współpracy transnarodowej INTERREG lub innych form współpracy. Jednak na 19. posiedzeniuumawiających się stron konwencji barcelońskiej (COP19) w 2016 r. zatwierdzono „Regionalne ramy przystosowania się do zmiany klimatu dla śródziemnomorskich obszarów morskich i przybrzeżnych”. Celem dokumentu jest zbudowanie wspólnego regionalnego strategicznego podejścia do zwiększania odporności na zmianę klimatu i zdolności dostosowawczych.
Przykłady projektów finansowanych w latach 2014–2020
Poniżej przedstawiono przykłady projektów finansowanych w ramach programu MED 2014-2020.
Zintegrowane zarządzanie obszarami przybrzeżnymi jest jednym z tematów projektu CO-EVOLVE (Promowanie koewolucji działalności człowieka i naturalnych systemów rozwoju zrównoważonej turystyki przybrzeżnej i morskiej) (2016–2019). Celem Co-EVOLVE jest analiza i promowanie koewolucji działalności człowieka i systemów naturalnych w turystycznych obszarach przybrzeżnych, w obliczu skutków wynikających ze zmiany klimatu i umożliwienie zrównoważonego rozwoju działalności turystycznej, współistnienia i synergii z innymi zastosowaniami przestrzeni i zasobów przybrzeżnych i morskich, w oparciu o zasady zintegrowanego zarządzania strefą przybrzeżną i planowania przestrzennego obszarów morskich.
Biorąc pod uwagę, że MPA (obszary chronione na morzu) mogą odegrać ważną rolę w łagodzeniu zmiany klimatu i przystosowywaniu się do niej, MPA-ADAPT (kierowanie śródziemnomorskich obszarów chronionych przez erę zmiany klimatu: dostosowanie do odporności budynków (2016–2019) ma na celu: 1) podnoszenie świadomości na temat roli skutecznych obszarów morskich w zwiększaniu odporności na zmianę klimatu i ochronie usług ekosystemowych, a także przyczynianie się do działań adaptacyjnych; (2) wzmocnienie zdolności chronionych obszarów morskich do planowania skutków zmiany klimatu i reagowania na nie w oparciu o lepsze zrozumienie ryzyka klimatycznego i podatności na nie; (3) zaprezentowanie, w jaki sposób zmiana klimatu może być zintegrowana z planowaniem śródziemnomorskich obszarów morskich i zarządzaniem nimi. Pięć chronionych obszarów morskich z trzech krajów basenu Morza Śródziemnego działa jako obiekty pilotażowe służące opracowaniu planów działań na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu i ich integracji z istniejącymi ramami zarządzania.
Istotną rolę w dzieleniu się wiedzą i praktykami związanymi również z oceną skutków zmiany klimatu i przystosowaniem się do niej w regionie Morza Śródziemnego (a w szczególności w odniesieniu do państw spoza UE) odgrywa również UNEP-MAP. Dobrym przykładem działań UNEP-MAP w zakresie tworzenia i wymiany wiedzy jest projekt ClimVar & ICZM (Integracja zmienności klimatycznej i zmiana w krajowe strategie wdrażania protokołu ICZM w Morzu Śródziemnym) (2012–2015). ClimVar &ICZM ma na celu: 1) pogłębianie wiedzy na temat regionalnej zmienności i zmian klimatu oraz ich skutków, określając ich specyfikę w regionie Morza Śródziemnego; (2) poprawa budowania zdolności oraz ustanowienie mechanizmów wymiany danych i informacji w celu uwzględnienia zmienności klimatycznej i zmiany w konkretnych politykach, planach i programach ZZZM.