Exclusion of liability

This translation is generated by eTranslation, a machine translation tool provided by the European Commission.

Website experience degraded
The European Climate and Health Observatory is undergoing reconstruction until June 2024 to improve its performance. We apologise for any possible disturbance to the content and functionality of the platform.

Morze Bałtyckie

Kraje regionu

Dania, Estonia, Finlandia, Niemcy, Łotwa, Litwa, Polska, Szwecja, Norwegia, północno-zachodnie regiony Rosji, Białorusi

 

Z dniem 8 marca 2022 r. zawieszono współpracę transnarodową z Rosją i Białorusią.

Ramy polityki

1.    Program współpracy transnarodowej

Program INTERREG Region Morza Bałtyckiego (BSR) 2014 -2020 wspiera zintegrowany rozwój terytorialny i współpracę na rzecz regionu Morza Bałtyckiego. Program ma na celu rozwiązanie problemów, które nie mogą być w wystarczającym stopniu rozwiązane przez poszczególne kraje. Wyzwania, które wymagają wspólnej reakcji partnerów z kilku krajów regionu Morza Bałtyckiego, obejmują poprawę jakości wody oraz zwiększenie bezpieczeństwa i ochrony na morzu. Program wspiera realizację strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego (EUSBSR), która była pierwszą kompleksową strategią UE dotyczącą makroregionu w Europie. Program BSR koncentruje się na następujących czterech priorytetach:

  1. Zdolność do innowacji;
  2. Efektywne zarządzanie zasobami naturalnymi;
  3. Zrównoważony transport;
  4. Zdolność instytucjonalna w zakresie współpracy makroregionalnej.

Zmiana klimatu jest objęta priorytetem 2, który obejmuje cztery cele: a) gospodarka wodna w celu zmniejszenia napływu składników pokarmowych i zmniejszenia zrzutów substancji niebezpiecznych do Morza Bałtyckiego i wód regionalnych (cel 2.1); B) zwiększenie produkcji i wykorzystania zrównoważonej energii odnawialnej (cel 2.2); C) zwiększenie efektywności energetycznej (cel 2.3) oraz d) wspieranie zrównoważonego i zasobooszczędnego niebieskiego wzrostu gospodarczego (cel szczegółowy 2.4). Program ma również szereg zasad horyzontalnych, w tym zasady związane z przystosowaniem się do zmiany klimatu – zrównoważonym rozwojem.

 

2.    Strategie makroregionów

Strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego ma na celu zacieśnienie współpracy w regionie Morza Bałtyckiego w celu promowania bardziej zrównoważonego rozwoju w tym obszarze, przyczynienia się do głównych polityk UE i wzmocnienia integracji w tym regionie.

Zmiana klimatu była priorytetem od czasu pierwszego planu działania EUSBSR w 2009 r., kiedy to w ramach EUSBSR wezwano do opracowania makroregionalnego podejścia do przystosowania się do zmiany klimatu. W latach 2013–2014 zmiana klimatu została włączona do działania horyzontalnego „Zrównoważony rozwój”, a w zmienionej wersji planu działania EUSBSR z 2015 r. wprowadzono zmianę klimatu strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego (HA Climate of EUSBSR). Dotychczasowe osiągnięcia ukierunkowane są na wyzwania środowiskowe w regionie, w szczególności związane ze zmniejszeniem ilości składników odżywczych i wzrostem jakości wody, a także udało się rozpocząć działania obejmujące wszystkie kraje EUSBSR. Działania te, mające na celu poprawę stanu środowiska, przyniosą pośrednie korzyści w zmieniających się warunkach klimatycznych, ponieważ eutrofizacja spowoduje większe negatywne skutki przy rosnących temperaturach.

 

3.    Konwencje międzynarodowe i inne inicjatywy dotyczące współpracy

Państwami należącymi do regionu są, z wyjątkiem Norwegii i Białorusi, również umawiające się strony konwencji helsińskiej, która jest „Konwencją o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego”. Konwencja ma na celu ochronę środowiska morskiego Morza Bałtyckiego przed wszystkimi źródłami zanieczyszczenia poprzez współpracę międzyrządową i obejmuje cały obszar Morza Bałtyckiego, w tym wody śródlądowe, samą wodę morza i dno morskie. Konwencja jest regulowana przez Bałtycką Komisję Ochrony Środowiska Morskiego (HELCOM), która prowadzi szereg inicjatyw związanych z przystosowaniem się do zmiany klimatu (CCA), np. regularną regionalną ocenę zmian klimatu i jej skutków dla Morza Bałtyckiego.

Rada Państw Morza Bałtyckiego (CBSS) jest politycznym forum współpracy międzyrządowej w regionie Morza Bałtyckiego. Założona w 1992 r. miała na celu przede wszystkim wspieranie przejścia regionu Morza Bałtyckiego do nowego krajobrazu międzynarodowego po zakończeniu zimnej wojny. Jej obecna misja polega na wspieraniu „globalnego spojrzenia na problemy regionalne”, które obejmuje przełożenie traktatów międzynarodowych, m.in. celów zrównoważonego rozwoju ONZ, porozumienia klimatycznego z Paryża oraz ram z Sendai dotyczących zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi, w uzupełnieniu do strategii EUSBSR (8 z 11 państw członkowskich CBSS są również członkami strategii EUSBSR) na działania regionalne w terenie. CBSS kieruje horyzontalnymi działaniami w ramach strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego i zainicjował platformę dialogu na rzecz klimatu BSR. Niniejsze działanie horyzontalne ma również na celu ocenę powodzenia polityki dostosowawczej wdrażanej przez państwa członkowskie oraz poprawę koordynacji i synergii między inicjatywami i projektami dotyczącymi przystosowania się do zmiany klimatu.

Komisja ds. Zrównoważonych Miast (UBC –Unia Miast Bałtyckich) prowadzi działalność poprzez swoje obszary polityki koncentrujące się na zmianie klimatu, w tym na przystosowaniu się do zmiany klimatu, której celem jest wzmocnienie szczebla lokalnego poprzez współpracę i tworzenie sieci kontaktów.

4.    Strategie i plany adaptacyjne

Projekt Baltadapt, finansowany w ramach programu INTERREG IV B Baltic Sea 2007-2013, opracował strategię adaptacyjną dla regionu, której towarzyszą wytyczne i niewiążący plan działania. Na posiedzeniu politycznym wysokiego szczebla wdziedzinie CBSS w 2014 r. zatwierdzono strategię dostosowawczą w dokumencie „Decyzja Rady Państw Morza Bałtyckiego w sprawie przeglądu długoterminowych priorytetów CBSS”. Strategia Baltadapt na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu dla regionu Morza Bałtyckiego jest jednym z nielicznych przykładów transnarodowych strategii adaptacyjnych w Europie. Strategia ma na celu uzupełnienie krajowych i niższych niż krajowy procesów adaptacyjnych w regionie Morza Bałtyckiego, w szczególności poprzez poprawę koordynacji między szczeblami i sektorami poprzez wymianę informacji i rozwój sieci. Strategia Baltadapt została włączona do strategii EUSBSR, w szczególności za pośrednictwem horyzontalnego działania EUSBSR w dziedzinie klimatu, którego celem jest zwiększenie świadomości i zdolności w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu w regionie, ze szczególnym uwzględnieniem szczebla lokalnego i regionalnego.

CBSS ustanowiła platformę dialogu na temat klimatu w ramach BSR, której celem jest publiczne udostępnianie materiałów dotyczących przystosowania się do zmiany klimatu za pośrednictwem platformy Climate-ADAPT oraz opracowanie wspólnego projektu szkoleniowego i podnoszenia świadomości. Platforma dialogu klimatycznego BSR została zatwierdzona przez ministrów spraw zagranicznych CBSS i odbywa regularne spotkania przedstawicieli rządów krajowych, sztandarowych projektów KE i BSR w celu omówienia postępów we wdrażaniu EUSBSR HA Climate i strategii dostosowawczej do BSR.

Przykłady projektów finansowanych w latach 2014–2020

Do czerwca 2018 r. żaden z projektów zatwierdzonych przez region Morza Bałtyckiego INTERREG V B Baltic Sea Programme 2014-2020 nie wydaje się bezpośrednio odpowiadać na wyzwania związane ze zmianą klimatu. Jednak w ramach programu INTERREG V A Central Baltic 2014-2020, który obejmuje znaczną część obszaru współpracy środkowego Bałtyku (składającego się z części Finlandii, Szwecji, Estonii i Łotwy), sfinansowano sztandarowy projekt EUSBSR iWater ( zintegrowana gospodarka wodą burzową), który trwał w latach 2015–2018.

Podczas gdy poprzednie projekty realizowane w ramach programu INTERREG IV B bałtyckiego na lata 2007-2013 ( np. BaltCICA, Baltadapt lub BalticClimate) miały międzysektorowe podejście do przystosowania się do zmiany klimatu, iWater miało sektorowy nacisk na gospodarkę wodną. W szczególności miała ona na celu poprawę praktyk urbanistycznych w miastach regionu Morza Bałtyckiego poprzez opracowanie zintegrowanego systemu zarządzania wodami burzowymi. Miasta i gminy partnerskie projektu (Riga i Jelgava na Łotwie, Söderhamn i Gävle w Szwecji, Tartu w Estonii, Helsinkach i Turku w Finlandii) przyjęły nowe programy i narzędzia, które ostatecznie zostały włączone do procesów planowania przestrzennego. Wykorzystując te obiekty pilotażowe jako przykłady, opracowano w miastach partnerskich możliwe do przeniesienia wytyczne i narzędzia z udziałem lokalnych zainteresowanych stron i grup interesu. Około 35 innych miast bałtyckich zostało przeszkolonych w zakresie stosowania opracowanych metod w regionie.