Kraje regionu

Austria, Bułgaria, Chorwacja, Republika Czeska, południowo-wschodnie kraje związkowe Badenii-Wirtembergii i Bawarii w Niemczech, na Węgrzech, w Rumunii, na Słowacji, w Słowenii, a także w Bośni i Hercegowinie, Mołdawii, Czarnogórze, Serbii oraz czterech prowincjach Ukrainy.

Ramy polityki

1.    Program współpracy transnarodowej

Program INTERREG V B Dunaj (DTP) 2014-2020 obejmuje dorzecze Dunaju, które jest najbardziej rozbudowane w Europie i rozciąga się od Alp i Karpat do równiny rzecznej i jej ujścia w Morzu Czarnym. Ma on taki sam zakres geograficzny jak strategia UE na rzecz regionu Dunaju (EUSDR), wspierająca jej realizację. W okresie 2014–2020 DTP skupia się na czterech osiach priorytetowych:

1. Innowacyjny i społecznie odpowiedzialny region Dunaju;
2. Odpowiedzialny za środowisko i kulturę region Dunaju;
3. Lepiej połączony i odpowiedzialny za energię region Dunaju;
4. Dobrze zarządzany region Dunaju.

W tym okresie program ma promować:

• Badania naukowe i innowacje;
• Kompetencje w zakresie innowacji biznesowych i społecznych;
• Zrównoważone wykorzystanie dziedzictwa i zasobów przyrodniczych i kulturowych;
• Transnarodowa gospodarka wodna i zapobieganie ryzyku powodziowemu, zarządzanie ryzykiem związanym z klęskami żywiołowymi;
• Przyjazne dla środowiska, bezpieczne i zrównoważone systemy transportowe;
• Bezpieczeństwo energetyczne i efektywność energetyczna;
• Zintensyfikowana współpraca w celu zwiększenia zdolności w zakresie zarządzania koordynatorami obszarów priorytetowych w celu skutecznej realizacji celów, celów i kluczowych działań strategii UE na rzecz regionu Dunaju.

Ponieważ woda stanowi podstawowy zasób regionu, DTP 2014–2020 zajmuje się wyzwaniami związanymi ze zmianami klimatu, głównie w kontekście ponadnarodowej gospodarki wodnej, zarządzania powodziami i związanego z nimi zarządzania ryzykiem. Przystosowanie się do zmiany klimatu i ograniczanie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi są wyraźnie uwzględniane w ramach priorytetu 2, odpowiadającego celowi tematycznemu programu „Środowisko i efektywne gospodarowanie zasobami” (TO6). Ponadto DTP odnosi się do trzech horyzontalnych aspektów tematycznych podkreślonych w rozporządzeniach UE, w tym aspektów zrównoważonego rozwoju. Ponadto wśród kryteriów wyboru projektów uwzględniono wkład w zwiększanie świadomości na temat przystosowania się do zmiany klimatu i zapobiegania ryzyku.

2.    Strategie makroregionów

Strategia UE na rzecz regionu Dunaju (EUSDR), przyjęta przez Komisję Europejską w grudniu 2010 r. i zatwierdzona przez Radę Europejską w 2011 r., jest strategią makroregionalną, która została opracowana wspólnie przez KE, kraje Dunaju i zainteresowane strony w celu wspólnego sprostania wspólnym wyzwaniom. Strategia ma na celu stworzenie synergii i koordynacji między istniejącymi politykami i inicjatywami mającymi miejsce w regionie Dunaju.

Plan działania UE dotyczący EUSDR dotyczy wpływu zmiany klimatu na ekstremalne zjawiska pogodowe (powodzie, susze, pożary lasów, burze, erozja, oblodzenie i niedobór wody), cykle hydrologiczne, wzorce opadów i wahania poziomu wody, które wpływają na gospodarkę wodną w dorzeczu Dunaju w różny sposób. Wśród 11 obszarów priorytetowych EUSDR, skutki zmiany klimatu i kwestie przystosowania się do zmiany klimatu znajdują się w filarze strategii dotyczącym środowiska, który składa się z obszaru priorytetowego 4 „Odbudowy i utrzymania jakości wód” (PA4), obszaru priorytetowego 5 „Zarządzanie zagrożeniami dla środowiska” (PA5) oraz obszaru priorytetowego 6 „Utrzymanie różnorodności biologicznej, krajobrazu oraz jakości powietrza i gleby” (PA6).

Wśród nich, PA5 ma do tej pory największe znaczenie dla adaptacji. Cele określone w PA5 obejmują rozwiązywanie problemów związanych z niedoborem wody i suszami oraz wspieranie wdrażania planu zarządzania ryzykiem powodziowym na Dunaju, z uwzględnieniem potencjalnych skutków zmian klimatu i strategii przystosowania się do zmiany klimatu. W planie działania EUSDR zachęca się do działań związanych z przystosowaniem się do zmiany klimatu w ramach PA5 z następującymi ogniskami: transgraniczne plany zarządzania ryzykiem powodziowym na poziomie dorzecza, odbudowa terenów podmokłych i terenów zalewowych (jako środek biernej ochrony przeciwpowodziowej i w kontekście zielonej infrastruktury), transgraniczne systemy ostrzegania przeciwpowodziowego, transnarodowa współpraca organów reagowania kryzysowego, badania nad regionalnymi i lokalnymi skutkami zmiany klimatu, a także działania w zakresie planowania przestrzennego i budownictwa odpornego na zmianę klimatu i powodzi.

Ze względu na geograficzne pokrywanie się z innymi makroregionami, również europejska strategia na rzecz przestrzeni alpejskiej (EUSALP) i europejska strategia na rzecz regionu adriatycko-jońskiego (EUSAIR) mają do pewnego stopnia znaczenie dla współpracy transnarodowej w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu w regionie Dunaju.

3.    Konwencje międzynarodowe i inne inicjatywy dotyczące współpracy

Głównym celem Konwencji o ochronie rzek Dunaju (DRPC) jest zapewnienie zrównoważonego i sprawiedliwego gospodarowania wodami powierzchniowymi i podziemnymi w dorzeczu Dunaju. Sygnatariusze konwencji uzgodnili współpracę w zakresie podstawowych kwestii gospodarki wodnej. Przeciwdziałanie zmianie klimatu jest pośrednio ukierunkowane m.in. na ochronę, poprawę i racjonalne wykorzystanie wód powierzchniowych i podziemnych, a także na środki zapobiegawcze mające na celu kontrolę zagrożeń wynikających z wypadków związanych z powodziami. Powołano Międzynarodową Komisję Ochrony Dunaju (ICPDR) w celu koordynacji wdrażania konwencji. W lutym 2010 r. ministrowie i przedstawiciele wysokiego szczebla odpowiedzialni za gospodarkę wodną w krajach Dunaju i UE zatwierdzili „Deklarację Dunaju”, w której wyraża się zobowiązanie do dalszego zacieśnienia współpracy transgranicznej w zakresie zrównoważonego gospodarowania zasobami wodnymi w dorzeczu Dunaju i podkreśla, że potrzebne są środki dostosowawcze, aby uniknąć poważnych zagrożeń wynikających ze skutków zmiany klimatu. Aby podjąć wymagane kroki, zwrócono się do ICPDR o opracowanie strategii przystosowania się do zmiany klimatu w dorzeczu Dunaju.

W celu poprawy koordynacji transgranicznych działań w zakresie gospodarki wodnej – również związanych z przystosowaniem się do zmiany klimatu i ograniczaniem ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi – w dorzeczu Dunaju ICPDR i EUSDR opracowały i uzgodniływspólny dokument w sprawie współpracy i synergii na potrzeby wdrażania EUSDR.

Obszar Konwencji Karpackiej obejmuje głównie region ponadnarodowy Dunaju. Ten subregionalny traktat został podpisany w 2003 r. przez siedem państw karpackich (Republika Czeska, Węgry, Polska, Rumunia, Serbia, Republika Słowacka i Ukraina) i ma na celu poprawę jakości życia, wzmocnienie lokalnych gospodarek i społeczności oraz zachowanie wartości przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego obszaru Karpat. W 2011 r. konwencja powołała grupę roboczą ds. przystosowania się do zmiany klimatu w celu gromadzenia informacji i danych na temat zmian klimatu, promowania współpracy regionalnej w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu w górach oraz opracowywania wspólnych projektów. W 2014 r. przyjęto strategiczny program przystosowania się do zmiany klimatu w regionie Karpat. Zawiera zalecenia dotyczące polityki, zmian instytucjonalnych i potencjalnych priorytetowych działań w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu oraz wzywa państwa, władze lokalne i regionalne oraz inne zainteresowane strony do opracowania strategii politycznych i opracowywania strategii przystosowania się do zmiany klimatu. Szczegółowe informacje, w tym linki do najistotniejszych dokumentów dotyczących przystosowania się do zmiany klimatu w Karpatach, są przekazywane przez Sekretariat Konwencji Karpackiej na podstawie informacji przedstawionych przez grupę roboczą ds. przystosowania się do zmiany klimatu.

4.    Strategie i plany adaptacyjne

W odpowiedzi na deklarację z Dunaju w grudniu 2012 r. przyjęto strategię na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu zawartą w ICPDR. Zapewnia bazę wiedzy i strategiczne ramy dla włączenia dostosowania sektora wodnego do zmian klimatu we wdrażaniu ramowej dyrektywy wodnej i unijnej dyrektywy powodziowej. Na bardziej operacyjnym poziomie dokonuje się tego poprzez włączenie przystosowania się do zmiany klimatu do głównego nurtu planu gospodarowania wodami w dorzeczu Dunaju oraz planu zarządzania ryzykiem powodziowym Dunaju. Pełna realizacja planu DRBM stanowi integralną część planu działania EUSDR, a plan DRBM jest głównym źródłem informacji na potrzeby priorytetowego traktowania i przyznawania finansowania działań w regionie Dunaju.

EUSDR wspiera aktualizację strategii dostosowawczej ICPDR z 2018 r. poprzez działania w ramach obecnego programu prac na lata 2017–2019 w ramach 5.

Przykłady projektów finansowanych w latach 2014–2020

Poniżej przedstawiono przykłady projektów finansowanych w ramach programu Dunaj na lata 2014–2020.

Projekt JOINTISZA (Wzmocnienie współpracy między planowaniem gospodarowania wodami w dorzeczu a zapobieganiem zagrożeniom powodziowym w celu poprawy stanu wód w dorzeczu Cisy) (2017–2019) ma na celu dalszą poprawę integracji gospodarki wodnej i planowania zapobiegania zagrożeniom powodziowym w następnym cyklu planowania gospodarowania wodami w dorzeczu, zgodnie z odpowiednimi przepisami UE. Projekt obejmuje wspólne wysiłki pięciu krajów, które mają dorzecze Cisy, w tym partnerów stowarzyszonych z Serbią i Ukrainą. Grupa ICPDR Tisza oraz koordynatorzy EUSDR PA4 (Jakość wody) i PA5 (Zagrożenia dla środowiska) są ściśle zaangażowani w działania. Sekretariat Konwencji Karpackiej jest partnerem strategicznym i działa jako doradca w kwestiach związanych z przystosowaniem się do zmiany klimatu w ramach projektu.

Projekt DriDanube (Zagrożenie plastyczne w regionie Dunaju) (2017–2019) ma na celu zwiększenie zdolności regionu Dunaju do zarządzania ryzykiem związanym z suszą poprzez zapewnienie następujących kluczowych produktów: usługa użytkownika suszy, która umożliwi dokładniejsze i skuteczniejsze monitorowanie suszy oraz wczesne ostrzeganie w odpowiednim czasie; zharmonizowane metody oceny ryzyka i skutków; oraz usprawnienie procesu decyzyjnego, wprowadzając cykl zarządzania suszą. DriDanube wspiera działania wdrożeniowe PA5 dotyczące zagrożeń środowiskowych związanych z EUSDR i przyczynia się do realizacji Programu Zintegrowanego Zarządzania Suszami – Europa Środkowo-Wschodnia (IDMP CEE). Jest to regionalna inicjatywa wspierająca rządy Bułgarii, Republiki Czeskiej, Węgier, Litwy, Mołdawii, Polski, Rumunii, Słowacji, Słowenii i Ukrainy w opracowywaniu polityki i planów zarządzania suszą.