Morze Północne

Kraje regionu

Obszar współpracy w regionie Morza Północnego obejmuje terytoria Europy Północnej, które są zamknięte dla Morza Północnego. Wszystkie uczestniczące regiony sąsiadują z wodami morskimi, a wiele z nich to regiony przybrzeżne. Obszar współpracy w ramach programu Interreg na lata 2021–2027 rozciąga się od regionów przybrzeżnych północnej Francji po południowe części Norwegii i wybrane regiony Szwecji. W porównaniu z poprzednim okresem programowania (2014–2020) istotne zmiany to:  wyłączenie całego Zjednoczonego Królestwa* i najbardziej wysuniętych na północ hrabstw Norwegii (które są obecnie włączone do regionu północnych peryferii i Arktyki), włączenie Francji jako nowego partnera krajowego oraz rozszerzenie na całe terytorium Niderlandów i Flandrii. Mapę porównującą stare i nowe granice można zobaczyć tutaj.

*Od wejścia w życie umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa z UE w dniu 1 lutego 2020 r. treści ze Zjednoczonego Królestwa nie będą już aktualizowane na tej stronie internetowej.

Ramy polityki

1.     Program współpracy ponadnarodowej

Aby wspierać politykę na szczeblu UE, sprostać regionalnym wyzwaniom i wykorzystać mocne strony oraz wyciągnąć wnioski z poprzedniego okresu programowania, program Interreg VI B dla Morza Północnego (2021–2027) opiera się na czterech priorytetach tematycznych:

• Priorytet 1: Solidna i inteligentna gospodarka w regionie Morza Północnego
• Priorytet 2: Transformacja ekologiczna na Morzu Północnym
• Priorytet 3: Odporny na zmianę klimatu region Morza Północnego
• Priorytet 4: Lepsze zarządzanie w regionie Morza Północnego

Przystosowanie się do zmiany klimatu jest szczególnie uwzględnione w ramach priorytetu 3. Jego celem jest opracowanie długoterminowej perspektywy ochrony środowiska naturalnego regionu Morza Północnego i ochrony społeczeństw przed niekorzystnymi skutkami zmiany klimatu. Projekty w ramach tego priorytetu przyczynią się do praktyk w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu, w szczególności do osiągnięcia celu szczegółowego 3.1: „Promowanie przystosowania się do zmiany klimatu i zapobiegania ryzyku związanemu z klęskami żywiołowymi, odporności, z uwzględnieniem podejść ekosystemowych”. Przystosowanie się do zmiany klimatu uznaje się za ściśle związane ze zrównoważoną gospodarką wodną w regionie Morza Północnego.  Obie kwestie muszą zostać wspólnie rozwiązane w ramach programu na rzecz Morza Północnego.

W poprzednim programie (2014–2020) uznano już zmianę klimatu za jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla ekosystemów objętych NSR. Przystosowanie się do zmiany klimatu zostało wyraźnie uwzględnione w ramach priorytetu 3 (Zrównoważony region Morza Północnego). Wspierała finansowanie projektów, które przyczyniły się do zwiększenia odporności na zmianę klimatu w regionie.

2.     Konwencje międzynarodowe i inne inicjatywy współpracy

Konwencja OSPAR o ochronie środowiska morskiego obszaru północno-wschodniego Atlantyku obejmuje Morze Północne (region II zgodnie z definicją OSPAR), które jest częścią całego północno-wschodniego Atlantyku zgodnie z definicją zawartą w tej konwencji. Zgodnie z konwencją OSPAR zmiana klimatu (i zakwaszenie oceanów) jest traktowana jako kwestia przekrojowa, mająca na celu zwiększenie odporności ekosystemów. Obejmuje on warunki generowania wiedzy, monitorowania skutków i projektowania opcji zarządzania.

Holandia, Niemcy i Dania opracowały inicjatywę współpracy na rzecz ochrony Morza Wattowego. Morze Wattowe to obszar wzdłuż wybrzeży Morza Północnego trzech krajów, który obejmuje szeroki obszar pływów obejmujący charakterystyczne siedliska przyrodnicze. Trójstronna współpraca na rzecz Morza Wattowego opiera się na deklaracji intencji, „Wspólnejdeklaracji w sprawie ochrony Morza Wattowego (Wspólnie na rzecz sprostania obecnym i przyszłym wyzwaniom), która została po raz pierwszy podpisana w 1982 r. i zaktualizowana w 2010 r. Cele i obszary współpracy obejmują „Przystosowanie się do zmiany klimatu i innych skutków”. Deklaracja z Leeuwarden, podpisana w 2018 r., zawiera kluczowe punkty dotyczące okresu współpracy trójstronnej w latach 2018–2022. Wzmacnia to potrzebę dalszego wdrażania trójstronnej strategii przystosowania się do zmiany klimatu oraz lepszego zrozumienia wpływu zmiany klimatu na ekosystem Morza Wattowego.

Komisja Morza Północnego w ramach Konferencji Peryferyjnych Regionów Nadmorskich jest inicjatywą współpracy, której celem jest promowanie i budowanie świadomości regionu Morza Północnego jako ważnego podmiotu gospodarczego w Europie. Jest to platforma rozwoju i pozyskiwania funduszy na wspólne inicjatywy rozwojowe i lobby na rzecz lepszego regionu Morza Północnego. Grupa robocza ds. energii i zmiany klimatu wspiera Komitet Wykonawczy Krajowej Rady ds. Bezpieczeństwa w realizacji obszaru priorytetowego neutralnego dla klimatu regionu Morza Północnego w ramach strategii na rzecz regionu Morza Północnego 2030. Grupa zajmuje się również przystosowaniem się do zmiany klimatu w ramach celu na 2030 r., jakim jest region Morza Północnego „przygotowany na zmianę klimatu, zdolny do adaptacji i odporny na zmianę klimatu”. Grupa przyjęłasprawozdanie Komisji ds. Przystosowania się do Zmiany Klimatu i Morza Północnego(2020) zawierające bardziej szczegółowy opis sposobu osiągnięcia stanu odporności na zmianę klimatu w regionie Morza Północnego.

3.     Strategie i plany adaptacyjne

Komisja Morza Północnego (NSC) w ramach Konferencji Peryferyjnych Regionów Nadmorskich (CPMR) opracowała strategię na rzecz regionu Morza Północnego 2030,  która zastąpiła poprzednią strategię z 2020 r. W ramach priorytetu „neutralny dla klimatu region Morza Północnego” w strategii wśród kluczowych tematów służących osiągnięciu wizji odpornego na zmianę klimatu i dostosowanego regionu Morza Północnego wskazano przystosowanie się do zmiany klimatu. Strategia zachęca do intensyfikacji wysiłków na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym. W ramach tego tematu członkowie NSC będą dzielić się finansowaniem, możliwościami projektów i najlepszymi praktykami wspierającymi sprawiedliwą społecznie i sprawiedliwą transformację. Strategię wdraża Komitet Wykonawczy NSC. Jest on wspierany przez tematyczne grupy robocze KBN w ramach półrocznych planów działania.

W 2014 r. w ramach trójstronnej współpracy na rzecz Morza Wattowego przyjęto trójstronną strategię przystosowania się do zmiany klimatu (CCAS)obejmującą siedem celów strategicznych i zasad przewodnich. Strategia ma na celu zwiększenie odporności ekosystemu Morza Wattowego na skutki zmiany klimatu. Grupa zadaniowa ds. klimatu (TG-C) została przydzielona do monitorowania wdrażania strategii przystosowania się do zmiany klimatu. Wdrożenie strategii oceniono w sprawozdaniu monitorującym CCAS w 2017 r. Okazało się, że siedem zasad jest stosowanych w szerokim zakresie projektów i polityk w trójstronnym obszarze Morza Wattowego.

Na mocy konwencji OSPAR w 2021 r. przyjęto strategię ochrony środowiska Północno-Wschodniego Atlantyku (NEAES) 2030, opartą na przeglądzie na wysokim szczeblu poprzedniej strategii OSPAR na lata 2010–2020. Chociaż strategia ta nie jest strategią przystosowania się do zmiany klimatu, jej wizją jest osiągnięcie czystego, zdrowego i zróżnicowanego biologicznie północno-wschodniego Oceanu Atlantyckiego, który jest produktywny, wykorzystywany w sposób zrównoważony i odporny na zmianę klimatu i zakwaszenie oceanów. Cztery cele strategiczne dotyczą zmiany klimatu: zajęcie się tematem odporności (cel strategiczny 5), świadomości (cel strategiczny 10), przystosowania się do zmiany klimatu (cel strategiczny 11) i łagodzenia zmiany klimatu (cel strategiczny 12). Umawiające się Strony uzgodniły plan wdrażania zawierający konkretne zadania służące osiągnięciu celów strategii.

Przykłady projektów finansowanych w latach 2014–2020.

Projekty dotyczące zmiany klimatu były finansowane głównie w ramach priorytetu 3 programu na rzecz Morza Północnego na lata 2014–2020 (Zrównoważony region Morza Północnego: Ochrona przed zmianą klimatu i ochrona środowiska). W kolejnym okresie (2021–2027) trwają prace nad niektórymi nowymi projektami, takimi jak „Niebieska transformacja e MANABAS COAST”.

Zrealizowane projekty dotyczyły głównie kwestii odporności wybrzeży na erozję i powodzie, projektowania urbanistycznego wrażliwego na wodę oraz zrównoważonej gospodarki wodnej, ze szczególnym uwzględnieniem projektów pilotażowych, demonstracji i prób. Poniżej przedstawiono kilka przykładów.

Projekt BwN (Building with Nature) (2015–2020) miał na celu zwiększenie elastyczności i odporności wybrzeży, estuariów i zlewni regionu Morza Północnego na skutki zmiany klimatu dzięki wykorzystaniu rozwiązań opartych na zasobach przyrody. NbS są wdrażane w siedmiu obszarach przybrzeżnych (na przykład odżywianie piaskiem na wybrzeżach Morza Północnego i wyspach barierowych Morza Wattowego) oraz w sześciu zlewniach (na przykład w odniesieniu do odbudowy rzek). W projekcie BwN wykorzystano te żywe laboratoria jako przykłady do stworzenia bazy dowodowej na potrzeby wyboru lokalizacji, opracowania środków i obliczenia kosztów, korzyści i skuteczności środków opartych na zasobach przyrody w celu ostatecznego wygenerowania uzasadnienia biznesowego. Sekretariat Wspólnego Morza Wattowego był partnerem w projekcie „Building with Nature” i zapewnił wymianę wiedzy między trójstronną grupą zadaniową ds. klimatu (TG-C) a partnerami projektu. Aby wesprzeć bazę dowodową najlepszych praktyk w zakresie działań związanych z budowaniem z przyrodą, opracowano platformę informacyjną na temat przystosowania się do zmiany klimatu w Morzu Wattowym. Obejmuje ona trójstronną politykę i zarządzanie, najlepsze praktyki, monitorowanie i ocenę oraz działania w zakresie komunikacji i edukacji.

Projekt FAIR (Flood infrastructure Asset Management and Investment in Renovation, Adaptation and Maintenance) (2015–2020) miał na celu zmniejszenie ryzyka powodziowego w całym regionie Morza Północnego poprzez zademonstrowanie rozwiązań w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu w celu poprawy wydajności infrastruktury ochrony przeciwpowodziowej. FAIR zapewnił ulepszone podejście do opłacalnej modernizacji i utrzymania takiej infrastruktury, optymalizacji inwestycji, a także stosowania adaptacyjnych i innowacyjnych projektów technicznych. W ramach projektu opracowano rozwiązania adaptacyjne dla wałów, śluz, zapór i bram przeciwpowodziowych w wybranych miejscach w Belgii, Niemczech, Danii, Szwecji, Norwegii i Holandii.

Projekt FRAMES (Flood resilient areas by multi-layer safety) (2016–2020) miał na celu zwiększenie odporności regionów i społeczności poprzez współpracę z koncepcją wielowarstwowego bezpieczeństwa (MLS). Zintegrowano różne „warstwy” odporności (zapobieganie, przystosowanie przestrzenne, reagowanie kryzysowe i odbudowa), aby osiągnąć: 1) obszary odporne na powodzie (ulepszona infrastruktura i środki planowania przestrzennego), 2) społeczności odporne na powodzie (lepiej przygotowani mieszkańcy i zainteresowane grupy społeczne) oraz 3) organy odporne na powodzie (skrócony czas odbudowy i zwiększona zdolność reagowania). Projekt obejmował 16 obszarów pilotażowych w ramach ponadnarodowego podejścia do oceny uczenia się. Umożliwiło to uzyskanie nowych informacji w celu wsparcia przyszłego procesu decyzyjnego i pokazanie innowacyjnych rozwiązań mających na celu poprawę zdolności społeczeństwa do radzenia sobie z powodziami. Główne wyniki projektu można znaleźć na stronie internetowej FRAMES Wiki.

CATCH  (miasta wrażliwe na wodę: projekt Answer To CHallenges of extreme weather events (2016–2020) miał na celu zademonstrowanie i przyspieszenie przeprojektowania gospodarki wodnej w miastach średniej wielkości w regionie Morza Północnego. Pomogła tym miastom stać się odpornymi na zmianę klimatu, zrównoważonymi, nadającymi się do życia i rentownymi w perspektywie długoterminowej. W ramach projektu przetestowano miejskie środki przystosowania się do zmiany klimatu w siedmiu miastach pilotażowych w celu opracowania narzędzia wspierającego podejmowanie decyzji CATCH dla miast średniej wielkości. Narzędzie wspierające podejmowanie decyzji składa się z komponentu samooceny i komponentu cyklu adaptacyjnego. Zawiera również przykłady i dobre praktyki z miast, które opracowały strategie przystosowania się do zmiany klimatu.

Projekt BEGIN (niebieska zielona infrastruktura dzięki innowacjom społecznym, 2017–2020) miał na celu zademonstrowanie w wybranych miejscach, w jaki sposób miasta mogą poprawić odporność na zmianę klimatu dzięki niebieskiej zielonej infrastrukturze. Podejście to obejmowało angażowanie zainteresowanych stron w oparty na wartościach proces decyzyjny w celu przezwyciężenia obecnych barier we wdrażaniu. Dziesięć miast pilotażowych zaprezentuje w ramach serii „Niebiesko-zielone miasta w centrum uwagi” liczne korzyści, jakie niebiesko-zielona infrastruktura przynosi miastom europejskim. Te liczne korzyści obejmują zmniejszenie ryzyka powodziowego, zwiększenie różnorodności biologicznej i poprawę warunków życia.

W ramach projektu TOPSOIL (Największa gleba i woda – wyzwanie klimatyczne w rejonie podpowierzchniowym) (2015–2020) zbadano możliwości wykorzystania warstw wierzchniej warstwy gleby do rozwiązania obecnych i przyszłych wyzwań związanych z wodą w regionie Morza Północnego. W ramach projektu przyjrzano się warunkom wód gruntowych i gleby, przewidywano i znaleziono rozwiązania dla zagrożeń związanych z klimatem, takich jak powodzie w okresach mokrych i susze w cieplejszych porach roku. Ogólnym celem było wspólne opracowanie metod opisywania najwyższej warstwy podpowierzchni i zarządzania nią w celu poprawy jej odporności na zmianę klimatu. W ramach projektu zademonstrowano praktyczne wdrożenie rozwiązań w 16 studiach przypadków.

CANAPE (Creating A New Approach to Peatland Ecosystems, 2017–2022) działało w 5 krajach na rzecz odbudowy i ochrony terenów podmokłych w celu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych oraz wspierania tworzenia zrównoważonej gospodarki dla ludności regionu Morza Północnego. W ramach projektu ponownie nawodniono ponad 90 ha torfowisk i stworzono 3 eksperymentalne Gospodarstwa Paludikultury. Ponadto projekt obejmował odbudowę kilku jezior Po 5 latach pracy,  krótki przewodnik dla rolnictwa na torfowiskach.

Projekt SALFAR (rolnictwo solne – innowacyjne rolnictwo w celu ochrony środowiska i stymulowania wzrostu gospodarczego, 2017–2022) miał na celu opracowanie innowacyjnych metod rolnictwa przybrzeżnego w całym regionie Morza Północnego poprzez utworzenie laboratoriów polowych w każdym kraju partnerskim. W laboratoriach polowych multidyscyplinarny zespół składający się z ekspertów klimatycznych, badaczy, edukatorów, rolników, przedsiębiorców i decydentów przeprowadził badania naukowe nad tolerancją soli różnych upraw, demonstrując alternatywne metody uprawy w warunkach zasolenia i tworząc nowe możliwości biznesowe dla rolników, producentów żywności i przedsiębiorców.

Projekt WaterCoG (Water Co-Governance for Sustainable Ecosystems, 2016-2021) miał na celu wykazanie, że wdrożenie i integracja różnych ram gospodarki wodnej może zostać osiągnięta przy jednoczesnym zapewnieniu korzyści społecznych, gospodarczych i środowiskowych, które obecnie nie są realizowane. Zestaw narzędzi WaterCoG i wszystkie wyniki projektu są dostępne w Online Storymap and Tools Directory .

Wyniki wszystkich powyższych projektów są kapitalizowane w ramach projektu C5a (Cluster for Cloud to Coast Climate Change Adaptation, 2019–2021). W projekcie uznano pilną potrzebę podejścia do zarządzania powodziowego w regionie Morza Północnego, aby zapewnić bezpieczeństwo ludzi, zdrowie środowiska i dobrobyt gospodarczy. Projekt miał na celu opracowanie podejścia "chmura-wybrzeże" do zarządzania ryzykiem powodziowym. Podejście to opiera się na wczesnym zarządzaniu powodziami, które rozpoczyna się od momentu opadów deszczu i przed oddziaływaniem na obszary przybrzeżne. Podejście to maksymalizuje wartość inwestycji w fizyczną ochronę przeciwpowodziową i buduje odporność na obszarach narażonych na powodzie. Podejście to zostało przetestowane w siedmiu studiach przypadku dotyczących regionu Morza Północnego.