Basen Morza Czarnego
Kraje regionu
Bułgaria, Gruzja, Grecja, Republika Mołdawii, Rumunia, Türkiye i Ukraina.
Ramy polityki
1. Program współpracy transnarodowej
Ramy współpracy programu Interreg NEXT dla basenów Morza Czarnego (NEXT – BasenMorza Czarnego, lata 2021–2027),zatwierdzonew 2023 r., wynikają z poprzednich ram współpracy wdrożonych w tym regionie, a mianowicie z programuENPI nalata 2007-2013 dotyczącego basenu Morza Czarnego i programu ENI ds. współpracy transgranicznej wbasenie Morza Czarnego na lata 2014–2020.
W ramach polityki spójności Unii Europejskiej program Interreg NEXT do basenu Morza Czarnego będzie wspierał współpracę między regionami i krajami w tym obszarze do końca 2027 r. Program należy do komponentu B „Współpraca transnarodowa” w ramach wymiaru zewnętrznego Interreg. Jego całkowity budżet wynosi 72,28 mln. Euro, które opiera się na wsparciu EFRR (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego),ISWMR – „Globalny wymiar Europy” (Instrument Sąsiedztwa, Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej) oraz IPA (Instrument Pomocy Przedakcesyjnej).
Ogólnym celem programu jest dalsze pogłębianie współpracy transgranicznej w basenie Morza Czarnego poprzez skupienie się na:
- rozwój potencjału badawczego i innowacyjnego w tej dziedzinie,
- przystosowanie się do zmiany klimatu i zapobieganie zagrożeniom związanym z klęskami żywiołowymi, oraz
- ochrona i ochrona przyrody, różnorodności biologicznej i zielonej infrastruktury.
Nacisk na przeciwdziałanie zmianie klimatu jest określony zarówno pod względem celów w zakresie łagodzenia zmiany klimatu, jak i przystosowywania się do niej. Program przewiduje „bardziej ekologiczną, niskoemisyjną transformację w kierunku gospodarki bezemisyjnej netto i odpornej Europy poprzez promowanie czystej i sprawiedliwej transformacji energetycznej, zielonych i niebieskich inwestycji, gospodarki o obiegu zamkniętym, łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem oraz zrównoważonej mobilności w miastach”. Program ma w szczególności na celu promowanie „przystosowywania się do zmiany klimatu oraz zapobiegania ryzyku klęsk żywiołowych i odporności na nie, z uwzględnieniem podejścia ekosystemowego oraz poprawy ochrony i ochrony przyrody, różnorodności biologicznej i zielonej infrastruktury, w tym na obszarach miejskich, oraz ograniczania wszelkich form zanieczyszczenia”.
2. Strategie makroregionów
Inneregiony transnarodowe częściowo pokrywają się z regionem basenu Morza Czarnego: obszarDunaju (w tym Bułgaria, Rumunia, Ukraina i Republika Mołdawii) oraz obszarMorza Śródziemnego (w tym Bułgaria). Obie inicjatywy współpracy transnarodowej obejmują działania w dziedzinie przystosowania się do zmiany klimatu.
3. Konwencje międzynarodowe i inne inicjatywy współpracy
Środowisko przybrzeżne i morskie Morza Czarnego jest chronionena mocy Konwencji Bukaresztskiejo ochronie Morza Czarnego przed zanieczyszczeniem, podpisanej w 1992 r. przez Rosję, Turkije, Ukrainę, Gruzję, Bułgarię i Rumunię. Chociaż konwencja nie wymienia przystosowania się do zmiany klimatu jako swoich priorytetów, ma ona na celu złagodzenie szeregu problemów środowiskowych, na które oczekuje się negatywnego wpływu zmiany klimatu, takich jak różnorodność biologiczna i ochrona ekosystemów morskich.
Głównymi ramami współpracy gospodarczej w tym obszarze jest Czarnomorska Współpraca Gospodarcza (BSEC). W grudniu 2017 r. BSEC przyjęła własną strategię przystosowania się do zmiany klimatu, która obejmuje następujące priorytety:
- Promowanie współpracy regionalnej w zakresie przeciwdziałania zmianom klimatu w całym obszarze BSEC. Priorytet ten koncentruje się głównie na koordynowaniu i wymianie wiedzy i informacji istotnych dla przystosowania się państw członkowskich BSEC.
- Stymulowanie dodatkowych środków finansowych poprzez działania na rzecz skutecznych standardów powierniczych i mobilizowanie partnerów do formułowania projektów reagowania na zmiany klimatu.
- Ułatwianie dialogu i partnerstwa oraz podnoszenie świadomości społecznej, aby pomóc w budowaniu odporności na zmianę klimatu w społeczeństwie i wzmacnianiu zielonej gospodarki.
- Wspieranie rozwoju potencjału instytucjonalnego w zakresie kwestii związanych ze zmianą klimatu w instytucjach w całym regionie.
Ponadto basen Morza Czarnego jest objęty wspólną agendą morską dla Morza Czarnego, zatwierdzoną w maju 2019 r. CMA dla Morza Czarnego wspiera ochronę ekosystemów morskich i zrównoważony charakter niebieskiej gospodarki na tym obszarze.
Wśród celów szczegółowych jej filarów naukowych strategiczny program badań i innowacji dla MorzaCzarnego (SRIA) promuje badania dostarczające nowej wiedzy w celu złagodzenia skutków globalnych zmian klimatu i antropogenicznych czynników stresogennych.
4. Strategie i plany adaptacyjne
Na poziomie Morza Czarnego nie wydano żadnych strategii i planów adaptacyjnych. Wdokumencie programowymINTERREG przedstawiono jednak szereg strategicznych priorytetów projektów, które mają być finansowane w dziedzinie przystosowania się do zmiany klimatu, a mianowicie:
- Promowanie innowacji w zakresie ulepszonych narzędzi inteligentnego monitorowania, monitorowania i dokładnego prognozowania środowiskowego.
- Środki mające na celu zapobieganie skutkom zmiany klimatu w regionie Morza Czarnego i łagodzenie ich skutków, w tym na jakość i ilość wody
- Przeciwdziałanie zagrożeniom dla środowiska: erozja wybrzeża, osuwiska, wzrost poziomu morza, zdarzenia ekstremalne, gatunki nierodzime (NIS), inwazyjne gatunki obce (IAS), powodzie i susze w związku ze zmianą klimatu
- Opracowanie i poprawa mechanizmów monitorowania i wczesnego ostrzegania w przypadku klęsk żywiołowych lub katastrof spowodowanych przez człowieka
- Opracowanie i wdrożenie działań na rzecz ekologicznej odbudowy, przyczyniających się do przystosowania się do zmiany klimatu na obszarze basenu Morza Czarnego w oparciu o zdobyte doświadczenia i najlepsze praktyki
Przykłady projektów realizowanych w ramach programu współpracy transgranicznej ENI finansowanych w latach 2014–2020
Wciąż trwają prace nad nowymi projektami w ramach Interreg Next-Morze Czarne. Poniżej opisano odpowiednie projekty finansowane w ramach poprzedniego programu, a mianowicie program ENI dotyczący współpracy transgranicznej w basenie Morza Czarnego na lata 2014–2020.
Agreen (Cross-Border Alliance for Climate-Smart and Green Agriculture in the Black Sea Basin, 2020–2023) opiera się na koncepcji rolnictwa inteligentnego dla klimatu, stanowiącej podstawę zintegrowanych działań na rzecz transformacji systemów rolnych, wspierania innowacji i zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego w zmieniającym się klimacie. Celem projektu jest „doprowadzenie spójności w działaniach podejmowanych przeciwko zmianie klimatu i przywrócenie stabilności środowiska, bezpieczeństwa gospodarczego i żywnościowego dla przyszłych pokoleń”. Partnerzy projektu mają siedzibę w Bułgarii, Rumunii, Türkiye, Gruzji, Armenii i Grecji.
COPREVENT (Współpraca na rzecz zapobiegania klęskom żywiołowym i monitorowania środowiska w BSB, 2021–2023) zajmuje się zapobieganiem powodziom i pożarami lasów oraz ograniczaniem szkód oraz angażuje partnerów w Bulgari (Grecja, Republika Mołdawii i Türkiye).
IASON (Invasive Alien Species Observatory and Network Development for the Assessment of Climate Change Impacts in Black Sea Deltaic Protected Areas, 2020–2023) zajmuje się oceną ryzyka związanego z klimatem dla różnorodności biologicznej i ekosystemów w deltach rzek w regionie. Partnerzy projektu mają siedzibę na Ukrainie, Rumunii, Türkiye, Gruzji i Grecji
HYDROECONEX (Tworzenie systemu innowacyjnego transgranicznego monitorowania transformacji ekosystemów rzecznych Morza Czarnego pod wpływem rozwoju energetyki wodnej i zmiany klimatu, 2018–2021) dotyczył opracowania wspólnego podejścia do systemu monitorowania ekosystemów rzecznych w obecności infrastruktury wodnej w zmieniającym się klimacie oraz opracowania strategii dwustronnej współpracy wodnej w zakresie wspólnego monitorowania transgranicznych rzek w obecności elektrowni wodnych. Partnerzy projektu mieli siedzibę w Rumunii, Republice Mołdawii i na Ukrainie.
