Basen Morza Czarnego (Dalej)

Kraje regionu

Bułgaria, Gruzja, Grecja, Republika Mołdawii, Rumunia, Turcja i Ukraina.

Ramy polityki

1.     Program współpracy ponadnarodowej

Ramy współpracy programu Interreg NEXT dla basenu Morza Czarnego (NEXT – basen Morza Czarnego, 2021–2027), zatwierdzone w 2023 r., wynikają z poprzednich ram współpracy wdrożonych w tym regionie, a mianowicie programu współpracy transgranicznej w ramach ENPI na rzecz basenu Morza Czarnego na lata 2007–2013 oraz programu współpracy transgranicznej w ramach ENI na rzecz basenu Morza Czarnego na lata 2014–2020.

W ramach polityki spójności Unii Europejskiej program Interreg NEXT dla basenu Morza Czarnego będzie wspierał współpracę między regionami i krajami w tej dziedzinie do końca 2027 r. Program należy do komponentu B „Współpraca transnarodowa” w ramach zewnętrznego wymiaru Interreg. Całkowity budżet wynosi 72,28 mln euro. Euro, które opiera się na wsparciu z EFRR (Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego), ISWMR – „Globalny wymiar Europy” (Instrument Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej) oraz IPA (Instrument Pomocy Przedakcesyjnej).

Ogólnym celem programu jest dalsze pogłębienie współpracy transgranicznej w basenie Morza Czarnego poprzez skupienie się na:

• rozwój potencjału badawczego i innowacyjnego obszaru,

• przystosowanie się do zmiany klimatu i zapobieganie ryzyku związanemu z klęskami żywiołowymi, oraz
• ochrona i zachowanie przyrody, różnorodności biologicznej i zielonej infrastruktury.

Nacisk na walkę ze zmianą klimatu jest określony zarówno pod względem celów w zakresie łagodzenia zmiany klimatu, jak i przystosowania się do niej. Program przewiduje „Bardziej ekologiczne, niskoemisyjne przejście na gospodarkę bezemisyjną i odporną Europę dzięki promowaniu czystej i sprawiedliwej transformacji energetycznej, zielonych i niebieskich inwestycji, gospodarki o obiegu zamkniętym, łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem oraz zrównoważonej mobilności miejskiej”. W szczególności program ma na celu promowanie „przystosowania się do zmiany klimatu oraz zapobiegania ryzyku związanemu z klęskami żywiołowymi i odporności na nie, z uwzględnieniem podejść ekosystemowych, a także zwiększenie ochrony i zachowania przyrody, różnorodności biologicznej i zielonej infrastruktury, w tym na obszarach miejskich, oraz ograniczenie wszelkich form zanieczyszczenia”.

2.     Strategie makroregionów

Dwa inne regiony transnarodowe częściowo pokrywają się z regionem basenu Morza Czarnego: obszar Dunaju (w tym Bułgaria, Rumunia, Ukraina i Republika Mołdawii) oraz Ukraina i Republika Mołdawii), a także obszar Morza Śródziemnego (w tym Bułgaria). Obie inicjatywy współpracy transnarodowej wiążą się z działaniami w dziedzinie przystosowania się do zmiany klimatu.

3.     Konwencje międzynarodowe i inne inicjatywy współpracy

Środowisko przybrzeżne i morskie Morza Czarnego jest chronione Konwencją bukareszteńską o ochronie Morza Czarnego przed zanieczyszczeniem, podpisaną w 1992 r. przez Rosję, Turcję, Ukrainę, Gruzję, Bułgarię i Rumunię. Chociaż konwencja nie wymienia przystosowania się do zmiany klimatu wśród swoich priorytetów, ma ona na celu złagodzenie kilku problemów środowiskowych, na które zmiana klimatu może mieć negatywny wpływ, takich jak różnorodność biologiczna i ochrona ekosystemów morskich.

Głównymi ramami współpracy gospodarczej w tym obszarze jest czarnomorska współpraca gospodarcza (BSEC). W grudniu 2017 r. BSEC przyjęła własną strategię przystosowania się do zmiany klimatu, która obejmuje następujące priorytety:

• Promowanie współpracy regionalnej w zakresie przeciwdziałania zmianie klimatu w całym obszarze BSEC. Priorytet ten koncentruje się głównie na koordynacji i wymianie wiedzy i informacji istotnych dla przystosowania się do zmiany klimatu między państwami członkowskimi BSEC.

• Pozyskiwanie dodatkowych środków finansowych poprzez działania na rzecz skutecznych standardów powierniczych i mobilizowanie partnerów do opracowywania projektów w zakresie reagowania na zmianę klimatu. 
• Ułatwianie dialogu i partnerstwa oraz podnoszenie świadomości społecznej, aby pomóc w budowaniu odporności społeczeństwa na zmianę klimatu i wzmocnieniu zielonej gospodarki.
• Wspieranie rozwoju zdolności instytucjonalnych w zakresie zmiany klimatu w instytucjach w całym regionie.

Ponadto basen Morza Czarnego jest objęty wspólną agendą morską dla Morza Czarnego, zatwierdzoną w maju 2019 r. CMA dla Morza Czarnego wspiera ochronę ekosystemów morskich i zrównoważony rozwój niebieskiej gospodarki na tym obszarze.

Wśród konkretnych celów filarów naukowych, w ramach strategicznego programu badań i innowacji w regionie Morza Czarnego (SRIA) promuje się badania dostarczające nowej wiedzy w celu złagodzenia skutków globalnej zmiany klimatu i antropogenicznych czynników stresogennych.

4.      Strategie i plany adaptacyjne

Na poziomie Morza Czarnego nie wydano żadnych strategii i planów adaptacyjnych. W dokumencie programowym INTERREG przedstawiono jednak szereg priorytetów strategicznych dla projektów, które mają być finansowane w dziedzinie przystosowania się do zmiany klimatu, a mianowicie:

1. Promowanie innowacji na rzecz ulepszonych narzędzi inteligentnej obserwacji, monitorowania i dokładnego prognozowania środowiskowego.
2. Środki mające na celu zapobieganie skutkom zmiany klimatu dla regionu Morza Czarnego i łagodzenie tych skutków, w tym w odniesieniu do jakości i ilości wody
3. Przeciwdziałanie zagrożeniom dla środowiska: erozja obszarów przybrzeżnych, osuwiska, podnoszenie się poziomu morza, zdarzenia ekstremalne, gatunki nierodzime, inwazyjne gatunki obce, powodzie i susze związane ze zmianą klimatu
4. Opracowanie i udoskonalenie mechanizmów monitorowania i wczesnego ostrzegania w przypadku klęsk żywiołowych lub katastrof spowodowanych przez człowieka
5. Opracowanie i wdrożenie działań na rzecz ekologicznej odbudowy, przyczyniających się do przystosowania się do zmiany klimatu w basenie Morza Czarnego w oparciu o wyciągnięte wnioski i najlepsze praktyki

Przykłady projektów realizowanych w ramach programu ENI-współpraca transgraniczna finansowanych w latach 2014–2020

Wciąż trwają prace nad nowymi projektami w ramach Interreg Next-Black Sea Basin. Poniżej opisano odpowiednie projekty finansowane w ramach poprzedniego programu, a mianowicie programu ENI-CBC dla basenu Morza Czarnego na lata 2014–2020.

AGREEN (Transgraniczny sojusz na rzecz rolnictwa przyjaznego klimatowi i ekologicznego w basenie Morza Czarnego, 2020–2023) opiera się na koncepcji rolnictwa przyjaznego klimatowi, podejściu stanowiącym podstawę zintegrowanych działań na rzecz transformacji systemów rolnych, wspierania innowacji i zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego w zmieniającym się klimacie. Misją projektu jest „zapewnienie spójności działań podejmowanych w celu przeciwdziałania zmianie klimatu oraz przywrócenie stabilności środowiska, bezpieczeństwa gospodarczego i żywnościowego dla przyszłych pokoleń”. Partnerzy projektu mają siedziby w Bułgarii, Rumunii, Turcji, Gruzji, Armenii i Grecji.

COPREVENT (współpraca w zakresie zapobiegania klęskom żywiołowym i monitorowania środowiska w BSB, 2021–2023) zajmuje się zapobieganiem powodziom i pożarom lasów oraz ograniczaniem szkód, a także angażuje partnerów w Bulgari, Grecji, Republice Mołdawii i Turcji.

IASON (Invasive Alien Species Observatory and Network Development for the Assessment of Climate Change Impacts in Black Sea Deltaic Protected Areas, 2020–2023) zajmuje się oceną zagrożeń dla różnorodności biologicznej i ekosystemów w deltach rzek w regionie spowodowanych zmianą klimatu. Partnerzy projektu mają siedziby na Ukrainie, w Rumunii, Turcji, Gruzji i Grecji.

HYDROECONEX (Creating a system of innovative transborder monitoring of the transformations of the Black Sea river ecosystems under the impact of hydropower development and climate change, 2018-2021) zajmował się opracowaniem wspólnego podejścia do systemu monitorowania ekosystemów rzecznych w obecności infrastruktury hydroenergetycznej w zmieniającym się klimacie oraz opracowaniem strategii dwustronnej współpracy wodnej w zakresie wspólnego monitorowania rzek transgranicznych w obecności energii wodnej. Partnerzy projektu mieli siedzibę w Rumunii, Republice Mołdowy i na Ukrainie.