uast_logo_1 _________________

Przygotowanie gruntu pod adaptację

1.5 Identyfikacja i pozyskiwanie finansowania i finansowania

Ograniczenia finansowe są często wymieniane jako przeszkoda w inicjowaniu i wdrażaniu działań przystosowawczych na szczeblu lokalnym. Finansowanie przystosowania się do zmiany klimatu jest jednak dostępne i można je łączyć z różnych źródeł – międzynarodowych, unijnych, krajowych i lokalnych, zarówno publicznych, jak i prywatnych. Dobra znajomość dostępnych możliwości finansowania jest ważna dla przezwyciężenia tej bariery. Ważnym wariantem do rozważenia jest również uwzględnienie dostosowania w obecnych procesach planowania i istniejących budżetach.

Czytaj więcej

Finansowanie przystosowania się do zmiany klimatu odnosi się do środków finansowych przekazywanych nieodpłatnie przez podmioty publiczne lub prywatne (np. fundacje) na realizację konkretnego celu polityki przystosowania się do zmiany klimatu lub uzgodnionego celu, np. w formie dotacji. Spłata dostarczonego kapitału nie jest wymagana, jednak istnieją szczególne wymogi umowne, aby zapewnić wykorzystanie środków zgodnie z przeznaczeniem. Finansowanie natomiast odnosi się do zapewnienia kapitału ze zobowiązaniem do spłaty na późniejszym etapie (instrument dłużny) i zwykle wiąże się z "kosztem" - procentem odsetek. Zazwyczaj jest on udzielany jako pożyczka lub inny rodzaj instrumentu finansowego, zwykle przez instytucję finansową.

Finansowanie na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu na szczeblu gminnym w Europie jest dostępne za pośrednictwem kilku unijnych instrumentów finansowania, funduszy krajowych, regionalnych i lokalnych, a także międzynarodowych instytucji finansujących i prywatnych organizacji darczyńców:

Przystosowanie się do zmiany klimatu jest jednym z priorytetowych obszarów programu LIFE. Program zapewnia współfinansowanie najlepszych praktyk oraz projektów pilotażowych i demonstracyjnych, które przyczyniają się do wspierania wysiłków prowadzących do zwiększenia odporności na zmianę klimatu, w tym w szczególności na obszarach miejskich.
Celem programu „Horyzont 2020”, unijnego programu w zakresie badań naukowych i innowacji, jest przeznaczenie 35 % jego budżetu na wydatki na badania związane z klimatem. Wymaga to również zaangażowania użytkowników końcowych i zainteresowanych stron, co otwiera drzwi do zaangażowania miast. Następnie w 2021 r. odbędzie się program „Horyzont Europa”, który obejmuje również obszar tematyczny dotyczący przystosowania się do zmiany klimatu. W 2020 r. ogłoszono dodatkowe zaproszenie do składania wniosków w ramach Europejskiego Zielonego Ładu dotyczące tematów istotnych dla przystosowania się do zmiany klimatu.
Przystosowanie się do zmiany klimatu jest uwzględniane we wszystkich europejskich funduszach strukturalnych i inwestycyjnych UE. Obejmują one WPR (głównie Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich); Fundusz Spójności; Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (w szczególności za pośrednictwem INTERREG),Europejski Fundusz Społeczny; oraz Europejski Fundusz Morski i Rybacki. Organy krajowe są odpowiedzialne za zarządzanie tymi funduszami w danym państwie członkowskim i można się do nich zwrócić o dalsze doradztwo.
Finansowanie na szczeblu krajowym i niższym niż krajowy: Na szczeblu krajowym i niższym mogą być dostępne środki finansowe zarówno na planowanie i wdrażanie działań przystosowawczych, jak i na budowanie świadomości i zdolności lub na badania naukowe.
Finansowanie z sektora prywatnego: Sektor prywatny jest ważnym podmiotem zainteresowanym przystosowaniem się do zagrożeń związanych ze zmianą klimatu i ma dużą motywację do podejmowania działań w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu. Działania przystosowawcze sektora prywatnego są napędzane przez: a) motywy ochrony wartości, gdy podmioty prywatne dążą do ochrony swoich aktywów i łańcuchów dostaw, b) możliwości tworzenia wartości, gdy sektor prywatny dąży do zapewnienia rozwiązań w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu jako możliwości biznesowych. W związku z tym zachęca się samorządy lokalne do poszukiwania współpracy z sektorem prywatnym (np. poprzez partnerstwa publiczno-prywatne) w celu pozyskania finansowania z sektora prywatnego.
Finansowanie adaptacyjne można również uzupełnić pożyczkami z takich instytucji finansowych jak Europejski Bank Inwestycyjny lub Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju.
Gminneobligacje ekologiczne/klimatyczne/zrównoważone szybko stają się instrumentem przyciągającym finansowanie działań przystosowawczych w miastach. Ustanowienie i emisja zielonych obligacji wymaga ścisłej współpracy z podmiotami rynku finansowego.
Ponadto sektor ubezpieczeń jest ważnym podmiotem sektora prywatnego, który może stanowić zachętę dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych do inwestowania w odporność na zmianę klimatu.
Niektóre miasta są pionierami podejścia opartego na finansowaniu społecznościowym lub prywatnych darowiznach na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu, podczas gdy inicjatywy obywatelskie proponują działania przystosowawcze w sposób oddolny, które są następnie ogłaszane społeczności, która chce przekazać lub pożyczyć środki na realizację proponowanych działań. W ten sposób małe darowizny indywidualne sumują się do znacznych funduszy wystarczających na realizację działań.
Fundusze własne gospodarstw domowych: Prywatne gospodarstwa domowe często są skłonne zapewnić odporność swoich mieszkań i dobrostan rodziny, planując swoje wydatki i inwestycje w sposób bardziej adaptacyjny (np. inwestując w lepszą izolację podczas renowacji domów lub instalując zbieranie wody deszczowej do podlewania ogrodu w okresach suszy). Podnoszenie świadomości, edukacja i zachęty stymulujące są użytecznymi narzędziami zachęcającymi do inwestycji prywatnych gospodarstw domowych. Władze lokalne w niektórych krajach również powracają do systemów ulg podatkowych lub opłat jako zachęt, np. zmniejszając opłaty za wodę deszczową, które pobierają od właścicieli nieruchomości, jeśli z kolei inwestują w środki mające na celu ograniczenie odpływu wody deszczowej z ich nieruchomości do publicznego systemu odwadniania.
Ponadto finansowanie związane z przystosowaniem się do zmiany klimatu można uzyskać za pośrednictwem innych sektorowych mechanizmów finansowania, w którym to przypadku niekoniecznie musi ono być określane jako „finansowanie przystosowania się do zmiany klimatu”, ale nadal może przyczyniać się do realizacji celów polityki przystosowania się do zmiany klimatu.

Wskazana jest elastyczność oraz połączenie różnych źródeł finansowania, zwłaszcza w przypadkach, gdy trudno jest zabezpieczyć specjalne linie budżetowe dla gmin. Ponadto wykorzystanie wsparcia niepieniężnego (zob. krok 1.8)może zmniejszyć presję na wymogi dotyczące finansowania.

Przykłady miast w całej Europie, które z powodzeniem wykorzystują te środki finansowe i źródła finansowania na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu, wymieniono poniżej i opisano szczegółowo w sprawozdaniu EEA na temat finansowania przystosowania się do zmiany klimatu na obszarach miejskich. Sprawozdanie zawiera również szczegółowy przegląd dostępnych środków finansowych UE i źródeł finansowania na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu w miastach. Zob. również rozdział 5 sprawozdania EEA pt. „Urban adaptation in Europe: w jaki sposób miasta i miasteczka reagują na zmianę klimatu w celu uzyskania dalszych informacji.

SekcjaPorozumienia Burmistrzów poświęcona możliwościom finansowania umożliwia poszukiwanie funduszy europejskich lub programów finansowania dostosowanych do potrzeb miast-sygnatariuszy. Zob. również ulotka Porozumienia Burmistrzów „Jakfinansować lokalne działania w dziedzinie klimatu i energii?”oraz „Innowacyjneprogramy finansowe”,które zawierają przykłady działań przystosowawczych miast i regionów będących sygnatariuszami Porozumienia Burmistrzów. Webinarium Porozumienia Burmistrzów pt. „Finansowaniedziałań przystosowawczych”przedstawia mechanizm finansowania kapitału naturalnego Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz doświadczenia miast-sygnatariuszy dotyczące sposobów finansowania działań przystosowawczych w terenie.